Cơn khủng hoảng của 'Amazon Hàn Quốc': CEO từ chức, mất 700.000 người dùng giữa làn sóng tẩy chay mạnh mẽ

Phần lớn khối tài sản có lúc cao tới 8,9 tỷ USD của ông Bom Kim đến từ Coupang, sàn thương mại điện tử vẫn được biết đến với danh xưng "Amazon Hàn Quốc". Ông là một ví dụ điển hình của thế hệ tỷ phú mới nổi, làm giàu nhờ công nghệ thay vì xuất thân từ các tập đoàn lớn đã tồn tại nhiều thập kỷ.

Những công ty như Coupang đang muốn xây dựng một hình ảnh doanh nghiệp sẵn sàng cống hiến cho xã hội và đối xử tốt hơn với nhân viên. Ví dụ, Coupang hứa sẽ thưởng cổ phiếu trị giá 90 triệu USD cho nhân viên khi niêm yết tại New York hồi tháng 3 năm nay.

Dù vậy, chỉ vài tháng sau đợt IPO "bom tấn", Coupang chìm sâu vào áp lực đến từ hàng loạt tranh cãi. Nhiều người Hàn Quốc bắt đầu thay đổi quan điểm của mình với Coupang và Bom Kim.

Coupang đang phải đối mặt với những chỉ trích từ khách hàng và liên đoàn lao động liên quan đến điều kiện làm việc của nhân viên với cao trào là vụ hoả hoạn tại một trung tâm xử lý hàng hoá hồi tháng 6.

Lượng người dùng ứng dụng Coupang hàng ngày có thời điểm giảm tới hơn 700.000 trong một đợt người dùng kêu gọi tẩy chay sau vụ cháy. Dù vậy, Coupang nói rằng có nhiều lý do giải thích cho đợt sụt giảm. Cùng ngày xảy ra vụ cháy, ông Bom Kim tuyên bố rời ghế CEO của Coupang. Những gì công chúng nhìn nhận hành động này là một sự thoái thác trách nhiệm.

"Các doanh nhân tự thân đang trở thành một thành phần của tầng lớp thượng lưu", ông Park Sangin, một giáo sư tại Đại học Quốc gia Seoul, chia sẻ. "Họ trở thành một kiểu chaebol mới", ông nói và nhắc đến những tập đoàn lớn gia đình trị nổi tiếng tại Hàn Quốc.

Trong một email phản hồi lại Bloomberg, Coupang nói rằng nó "quan tâm sâu sắc đến phúc lợi của nhân viên" và "có trách nhiệm bảo vệ sức khoẻ và sự an toàn của họ".

Coupang đồng thời nhấn mạnh đang cố gắng tạo ra sự công bằng ở nơi làm việc bằng cách "tặng một lượng lớn cổ phần cho nhân viên để tạo ra của cải cho tất cả mọi người" đồng thời tạo giá trị cho xã hội bằng cách hỗ trợ nhóm doanh nghiệp vừa và nhỏ. Về việc ông Kim tuyên bố từ chức, Coupang nói rằng nó đã được đăng tải trên website của chính phủ trước khi vụ hoả hoạn xảy ra và thời gian công bố chỉ là trùng khớp.

Các tỷ phú thế giới không lạ gì với các chỉ trích nhắm đến lượng của cải khổng lồ của mình. Nhưng mọi thứ nghiêm trọng hơn ở Hàn Quốc bởi những thế hệ doanh nhân mới như ông Bom Kim được kỳ vọng sẽ mang đến những tác động tích cực hơn cho xã hội, khác với những doanh nhân thuộc các tập đoàn lớn thường gắn liền với hình ảnh của các vụ tham nhũng hay scandal. Ví dụ, ông Brian Kim, người sáng lập Kakao Corp đồng thời là người giàu nhất Hàn Quốc, đã cam kết cho đi phần lớn tài sản của mình.

Câu hỏi đặt ra cho Coupang là liệu vụ hoả hoạn và thái độ khách hàng thay đổi có ảnh hưởng đến tình hình kinh doanh.

Lỗ ròng của công ty mở rộng trong quý 2 năm nay sau khi Coupang đầu tư mạnh vào mở rộng và bù đắp chi phí do vụ cháy. Giá cổ phiếu của Coupang giảm 9,3% kể từ khi thực hiện IPO. Cùng kỳ, chỉ số S&P 500 tăng 13%. Cho tới khi Coupang khắc phục được vấn đề văn hoá nội bộ, Coupang có thể sẽ phải đối mặt với một cơn khủng hoảng khác, ông Suh Yonggu, một giáo sư marketing tại Đại học Phụ nữ Sookmyung, nói.

Ông Kim, 42 tuổi, sinh ra ở Seoul, chuyển sang Mỹ sống từ khi còn nhỏ và sau đó nhập tịch Mỹ. Ông trở về Hàn Quốc và khởi nghiệp với Coupang vào năm 2010 sau khi thôi học tại Đại học Kinh doanh Havard.

Hiện nay, Coupang đang là ứng dụng mua sắm được dùng nhiều nhất tại Hàn Quốc và một trong những nhà tuyển dụng lớn nhất nước này. Năm ngoái, doanh thu của Coupang tăng gấp đôi lên mốc 12 tỷ USD do nhu cầu tăng vọt vì đại dịch.

Được "ông lớn" SoftBank chống lưng, Coupang kêu gọi được 4,6 tỷ USD trong đợt IPO ở Mỹ mặc dù lỗ liên tục trong nhiều năm.

Hôm 17/6, một vụ hoả hoạn xảy ra tại trung tâm xử lý hàng hoá ở Icheon làm một lính cứu hoả thiệt mạng. Truyền thông địa phương nói rằng vụ cháy có nguyên nhân là chập điện. Những đoạn video ghi lại hình ảnh bên trong trung tâm xử lý lúc xảy ra vụ cháy cho thấy các vòi phun nước đã không kích hoạt ngay lập tức.

Cảnh sát đã bắt các nhân viên của công ty thuộc bộ phận chịu trách nhiệm đảm bảo an toàn hoả hoạn và an toàn điện tại nhà kho với cáo buộc đã tắt bỏ chuông báo cháy và trì hoãn kích hoạt hệ thống vòi phun nước.

Coupang xin lỗi những người bị ảnh hưởng vụ cuộc hoả hoạn đồng thời cam kết sẽ hỗ trợ trọn đời đối với người thân của người lĩnh cứu hoả thiệt mạng. Coupang đồng thời cho biết đã thực hiện điều tra toàn diện và phủ nhận cáo buộc rằng nhân viên bảo vệ đã cho qua cảnh báo cháy.

Vụ việc châm ngòi cho đợt tẩy chay Coupang khiến số người dùng ứng dụng này hàng ngày giảm xuống còn 7,9 triệu vào ngày 26/6, từ 8,6 triệu tại ngày xảy ra hoả hoạn, theo dữ liệu của Mobile Index. Dù vậy, số lượng người dùng đã bắt đầu phục hồi sau đó. Trong đợt báo cáo tình hình hoạt động kinh doanh hồi tuần trước, Coupang cho biết số lượng người dùng thực hiện mua sắm trong quý II năm nay tăng 26% so với cùng kỳ năm ngoái, chạm mốc 17 triệu.

Coupang nói hãng ghi nhận số lượng người dùng ứng dụng bán lẻ trực tuyến và nhà bán hàng giảm trong 7 ngày sau khi xảy ra vụ cháy, dẫn số liệu của Mobile Index. Song công ty khẳng định lượng người dùng có thể dao động theo từng tuần vì các yếu tố như mùa vụ, lịch ra mắt sản phẩm hay các chiến dịch marketing.

Anh Hyeon-woo Lee, 34 tuổi, dừng dùng Coupang sau vụ cháy. Anh chia sẻ từng hâm mộ Coupang vì cho rằng nó đối xử với các nhân viên tử tế. Giờ thì anh đang nghi ngờ chính quan điểm của mình.

Vụ cháy dường như phơi bày một sự thật rằng những lợi ích mà Coupang mang đến cho người dùng, ví dụ như cam kết giao hàng vào hôm sau, đến từ cái giá mà các nhân viên Coupang phải trả.

Đáp lại vấn đề, Coupang nói rằng số giờ làm việc của nhân viên Coupang đang giảm mặc dù số giờ làm việc trong ngành logistics nói chung đang tăng. Đội ngũ nhân viên của Coupang làm việc "dưới 50 giờ/tuần trong một ngành công nghiệp mà số giờ làm việc 72 giờ/tuần là điều bình thường". Coupang đạt được điều này nhờ công nghệ và mạng lưới hơn 100 trung tâm logistics trong cả nước đồng thời liên tục tăng quy mô nhân sự.

Dù vậy, phần lớn nhà kho vẫn không có điều hoà nhiệt độ hay máy sưởi. Vì thế, nhân viên công ty phải dùng quạt hoặc hệ thống thông khí, ông Min Byeong-jo, người từng làm việc tại trung tâm xử lý hàng hoá của Coupang, chia sẻ. Nhân viên cũng không được mang điện thoại vào sàn làm việc.

"Chúng tôi cảm thấy mình như cỗ máy", ông Min nói. "Với Coupang, sản phẩm là điều quan trọng nhất".

Phản hồi về vấn đề này, Coupang cho biết điều hoà và quạt lớn được nắp đặt tuỳ theo tình hình không gian của mỗi nhà kho. Phần lớn các trung tâm xử lý hàng hoá có các khu vực sưởi ấm hoặc làm mát tại nơi nhân viên làm việc. Coupang cho biết việc không đưa điện thoại vào nơi làm việc là điều bình thường của các trung tâm xử lý hàng hoá để hạn chế tai nạn.

Coupang đồng thời khẳng định đang đi đầu trong việc "tạo ra môi trường làm việc mới trong ngành logistics". Coupang cam kết giờ làm việc ngắn hơn, tuyển dụng nhân sự trực tiếp, cung cấp phục lợi và các kỳ nghỉ có trả lương cho nhân viên.

Liên đoàn lao động của Coupang cho biết 9 nhân viên, bao gồm 2 nhân viên thuê ngoài, đã qua đời vì điều kiện làm việc khắc nghiệt từ năm 2020 đến nay. Coupang đáp lại rằng có 1.300 sự vụ qua đời liên quan đến công việc trong nành logistics Hàn Quốc trong 10 năm trở lại đây, Coupang đóng góp duy nhất 1 trường hợp.

Coupang nói thêm rằng đã đầu tư 200 triệu USD và thuê 600 chuyên gia an toàn để cải thiện môi trường an toàn và sức khoẻ cho nhân viên.

Trường hợp tử vong duy nhất mà Coupang ghi nhận là anh Jang deuk-jun, 27 tuổi. Anh qua đời vì một cơn đau tim tháng 10 năm ngoái sau khi trở về từ ca làm việc tại trung tâm xử lý hàng hoá tại Daegu. Một cuộc điều tra của Dịch vụ Đền bù và Phúc lợi Công nhân Hàn Quốc nói rằng anh Jang qua đời do làm việc tới 62 giờ trong tuần trước khi xảy ra vụ việc đáng tiếc.

Người phát ngôn của Coupang nói rằng số giờ làm việc thực tế của anh Jang là 48,5 nhưng cơ quan chính phủ đếm số giờ làm việc ca đêm với công thức nhân 1,3 số giờ làm việc thực tế. Coupang xin lỗi, gửi lời chia buồn và cam kết hỗ trợ chọn đời gia đình anh Jang.

Dù vậy, bà Park Mi-sook, mẹ anh Jang, nói rằng nhiều tháng sau khi cuộc điều tra khép lại, Coupang chưa hề thanh toán tiền đề bù cho gia đình. Đáp lại Bloomberg, Coupang cho biết đã vài lần cố gắng liên hệ trực tiếp với gia đình anh Jang để chia buồn và hỗ trợ nhưng không chia sẻ về phản ứng của họ. Bà Park chia sẻ bà không cảm thấy có điều gì thay đổi.

"Chúng tôi nghĩ rằng mọi thứ sẽ khác đi một khi chúng tôi chứng minh được con trai mình qua đời do công việc", bà nói. "Chúng tôi chứng minh điều này bằng mọi giá nhưng ngay cả hiện tại, Coupang không hề thay đổi".

Hồi tháng 5, Coupang giới thiệu chương trình Coupang Care trong đó cho phép các nhân viên có vấn đề về sức khỏe như huyết áp được nghỉ tới 4 tuần trả phí để tập trung vào sức khoẻ.

Ông Kim Bom, sau khi rời ghế chủ tịch hội đồng và giám đốc công ty Coupang Corp (mảng vận hành ở Hàn Quốc) từ hôm 31/5, ông vẫn là chủ tịch và CEO của Coupang Inc (công ty được thành lập và niêm yết tại Mỹ).

Nước đi này có thể giúp ông tránh được trách nhiệm theo luật và quy định Hàn Quốc, theo giáo sư Park từ Đại học Quốc gia Seoul.

"Bom Kim vẫn kiểm soát công ty", ông nhận định. "Từ bỏ chức danh dường như là một cách để tránh những án phạt".

Trong khi đó, Coupang nói rằng việc ông Kim Bom từ chứ đã được chuẩn bị suốt nhiều tháng. Đây là một hành động tự nhiên để ông có thể tập trung vào vấn đề vận hành trên toàn cầu.

Uỷ ban Công bằng Thương mại Hàn Quốc cũng đang nhắm đến Coupang với án phạt 3,3 tỷ won (2,8 triệu USD) vì các động thái cạnh tranh không lành mạnh. Coupang nói sẽ kiện quyết định này.