Cơ hội không nhỏ từ RCEP, doanh nghiệp xuất khẩu cần làm gì để sẵn sàng tận dụng?

Được ký kết ngày 15/11, Hiệp định đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) là hiệp định thương mại tự do có quy mô lớn nhất hiện nay mà Việt Nam tham gia. 

RCEP bao phủ 30% dân số thế giới, chiếm 32% GDP toàn cầu. Đến nay, hiệp định này chưa có hiệu lực, do cần có ít nhất 6 nước ASEAN và 3 nước ngoài khối phê chuẩn. Gần đây nhất, Trung Quốc đã phê chuẩn RCEP vào ngày 8/3.

Tuy nhiên, theo các chuyên gia, đây chính là thời gian doanh nghiệp cần có sự tìm hiểu, chuẩn bị kỹ về chiến lược để sẵn sàng tận dụng cơ hội và thích ứng các thách thức khi hiệp định có hiệu lực.

Phát biểu tại hội thảo "Hiệp định đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) và hàm ý chiến lược kinh doanh cho doanh nghiệp trong bối cảnh mới" ngày 25/3, ông Huỳnh Minh Vũ, Phó giám đốc Trung tâm hỗ trợ Hội nhập Quốc tế TP HCM (CIIS), cho rằng hiệp định mở ra nhiều cơ hội xuất khẩu, giúp Việt Nam kết nối tốt hơn chuỗi cung ứng toàn cầu so với các FTA khác.

Tuy nhiên, ông Châu Việt Bắc, Phó tổng thư ký Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC) cho rằng ngoài môi trường thông thoáng, RCEP cũng đặt ra các quy tắc chặt chẽ và thách thức cho doanh nghiệp về việc giao kết hợp đồng, thực hiện giao dịch. 

Do đó, theo các chuyên gia, doanh nghiệp cần lưu ý một số khuyến nghị và hiểu đúng quy trình để tận dụng sao cho hiệu quả.

Phân tích cụ thể hơn, theo ông Nguyễn Anh Dương, Trưởng ban Nghiên cứu Tổng hợp, Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM), không nên tách rời RCEP với hiệp định khác, vì nó là một phần của tiến trình hội nhập. 

Cùng với RCEP, các doanh nghiệp cũng cần phải khai thác các sân chơi khác như CPTPP, EVFTA... khi mà cơ hội mang đến không hề nhỏ.

"Đừng nghĩ chỉ có "sống chết" với hiệp định này mà bỏ qua nhiều cơ hội khác. Doanh nghiệp cần rèn luyện trong các cuộc chơi đơn giản, tiến đến RCEP, rồi tiến dần khai thác các sân chơi phức tạp hơn như CPTPP, EVFTA", ông Dương nói.

Đồng thời, theo ông Dương các thị trường RCEP không phải là thị trường dễ tính, ngay cả Trung Quốc. 

Thực tế hai năm gần đây, các tiêu chuẩn hàng hóa của nước này ngày một nâng cao, đòi hỏi doanh nghiệp Việt phải nỗ lực đáp ứng. Bên cạnh đó, doanh nghiệp cũng cần nhanh chóng đăng ký sở hữu trí tuệ nếu có sáng chế, nhãn hiệu hàng hóa..

Còn theo ông Trần Ngọc Bình, Trưởng phòng Quản lý xuất nhập khẩu khu vực TP HCM, Cục Xuất Nhập khẩu (Bộ Công Thương), việc thực hiện quy tắc xuất xứ với một số mặt hàng Việt Nam như dệt may, thủy sản chế biến… có lợi thế cho doanh nghiệp khi xuất qua các quốc gia thành viên RCEP. 

Các quy định về quy tắc xuất xứ trong RCEP có một số điểm mới nhưng lại không quá khó cho doanh nghiệp xuất khẩu khi thực thi. Do vậy, về mặt này, chỉ cần doanh nghiệp tập trung tìm hiểu kỹ các điều khoản sẽ có nhiều cơ hội lớn trong giao thương, góp phần giúp tham gia sâu hơn vào các chuỗi cung ứng khu vực.

Cũng theo các chuyên gia, doanh nghiệp cũng cần lưu ý một số dạng tranh chấp phổ biến như tranh chấp về xuất xứ hàng hoá gồm gian lận, giả mạo giấy chứng nhận xuất xứ từ nước xuất khẩu vào Việt Nam...; tranh chấp hợp đồng về các yếu tố như soạn thảo, giao kết, giải thích, thực hiện, số lượng, chất lượng, giá – phương thức thanh toán, thời gian – địa điểm – phương thức giao hàng... và tranh chấp về đầu tư.

Đây là các tranh chấp vốn đã tồn lại, nhưng trong bối cảnh RCEP chuyên gia dự đoán các tranh chấp này sẽ có xu hướng tăng. Và nếu không thận trọng, các tranh chấp nhỏ sẽ dẫn đến các tranh chấp lớn hơn, phức tạp hơn.

Ngoài ra, Hiệp định RCEP cũng kéo theo một số thách thức về thương mại như khả năng tăng nhập siêu. Theo đó, Việt Nam đang nhập siêu từ nhiều quốc gia thành viên RCEP, trước đây chỉ là trong khu vực ASEAN, Trung Quốc, thời gian gần đây nhập siêu với cả Australia, New Zealand, Nhật Bản… 

Điều này dẫn đến nguy cơ rủi ro đối mặt với các vụ kiện phòng vệ khi không kiểm soát đúng mức nguyên liệu nhập khẩu phục vụ sản xuất, xuất khẩu sang các thị trường ngoài khu vực.