Có FTA, vào Đông Âu cũng không dễ

Thủ tục rườm rà, văn hóa khác biệt

Trước năm 1991, hàng Việt Nam chủ yếu được xuất khẩu chính qua khối các nước Liên Xô và Đông Âu. Nhưng do biến động chính trị từ sau năm 1991, hàng Việt Nam đã có mặt tại nhiều thị trường đòi hỏi cao về tiêu chuẩn như Mỹ, châu Âu và đã mang về kim ngạch xuất khẩu lớn qua các năm, Đông Âu chỉ còn chiếm một tỷ trọng hết sức khiêm tốn, năm 2018 xuất khẩu da Việt Nam qua Đông Âu chỉ đạt 361 triệu USD, chiếm 1,8% tổng xuất khẩu da giày của Việt Nam.

Khó khăn luôn có nhưng cơ hội cũng song hành. Sức mua thị trường Nga rất nhiều nhưng phải có chiến lược phù hợp và phải có sự chuẩn bị thì mới có thể nắm bắt được cơ hội. Ông Trần Đăng Chung

Thực ra, nhiều DN da giày có tìm hiểu thị trường nhưng vẫn không mặn mà cho việc quay trở lại. Nguyên nhân do dung lượng thị trường Đông Âu khá nhỏ, nhưng thủ tục cũng như văn hóa kinh doanh lại có khác biệt lớn so với các thị trường xuất khẩu lớn của da giày Việt Nam như Mỹ hay châu Âu. Đó là chưa kể quy định mới của Nga cũng sẽ trở thành một rào cản cho da giày Việt Nam khi muốn sang thị trường này.

Bởi Nga sẽ áp dụng dán nhãn hàng hóa với tất cả mặt hàng da giày để chống hàng giả. Đây là chính sách tốt, nhưng ban đầu lại gây khó cho DN vì chi phí lớn và phải có thời gian chuẩn bị.

Dệt may và nông sản của Việt Nam cũng từng coi Đông Âu là thị trường xuất khẩu số một, nhưng nay lại khá xa lạ với nhiều DN dệt may. Cái khó mà nhiều DN gặp phải ngoài thủ tục phức tạp thì khâu thanh toán cũng không đơn giản, thậm chí một số DN phải có “bài” riêng mới thực hiện khâu này được.

Ông Đỗ Hà Nam, Chủ tịch HĐQT CTCP Tập đoàn Intimex, cho biết các hợp đồng của Nga thường rất dài, đọc xong  DN sẽ ngần ngại trong hợp tác vì họ sử dụng theo luật của Nga, và khi có vấn đề lại xử lý theo hướng có lợi cho DN Nga. Quan trọng hơn là không thể đàm phán lại hợp đồng do đây là quy định.

FTA chưa phải “đũa thần”

Quay trở lại không dễ, nhưng Đông Âu vẫn được xem là thị trường nhiều tiềm năng cho hàng hóa Việt Nam. Bởi một trong những nỗ lực của Chính phủ nhằm giúp DN có thể thuận lợi hơn khi quay lại các nước Đông Âu (trong đó chủ yếu là Nga), đó chính là việc ký kết hiệp định thương mại tự do (FTA) giữa Việt Nam và liên minh kinh tế Á - Âu.

Kể từ khi được ký kết vào năm 2015, có hiệu lực vào cuối năm 2016, hiệp định này đã mang lại những kỳ vọng lớn cho các mặt hàng dệt may, da giày cũng như thủy sản của Việt Nam khi thuế được giảm sâu. Nhưng thực tế tăng trưởng xuất khẩu của nhiều mặt hàng này vào Nga trong năm 2018 lại giảm so với năm 2017.

Là người có 30 năm kinh doanh tại thị trường Nga, ông Trần Đăng Chung, Chủ tịch Công ty Milton (Nga), đã chỉ ra những khó khăn mà nhiều DN Việt gặp phải khi xuất khẩu dù đã có FTA. Đó là những chi tiết chưa rõ ràng trong đàm phán. Như với sản phẩm áo khoác, chỉ những áo khoác ngắn mới được miễn thuế còn áo khoác dài thì không.

Điều này khiến nhiều DN khi xuất hàng sang đến nơi mới biết hàng mình không được miễn thuế. Ngoài ra, nói là miễn thuế nhưng giấy tờ, thủ tục rất nhiều. Rồi chuyện không tính thuế nhập khẩu nhưng DN nhập khẩu phải đặt cọc một số tiền và đến 5-6 tháng sau mới được hoàn lại khiến những DN làm ăn chính thống gặp rất nhiều khó khăn.