Chuyến thăm Mỹ bất ngờ của ông Dương Khiết Trì

Ông Dương Khiết Trì và người đồng cấp Mike Pompeo tại một cuộc gặp hồi tháng 11 năm ngoái Ảnh: SCMP/AP

Chuyến đi của chủ nhiệm Ủy ban Công tác ngoại sự trung ương Trung Quốc tới Mỹ diễn ra hôm thứ Ba, trong lúc quan hệ giữa hai nước bị chi phối bởi một loạt các đối đầu. Cũng trong ngày ông Dương tới New York, phía Mỹ nói Trung Quốc đã từ chối đề nghị cho hai tàu chiến Mỹ tới thăm Hong Kong sau khi hai nước tung ra một cuộc đấu khẩu về chuyện biểu tình chống chính quyền ở đặc khu hành chính này.

Một thông báo ngắn gọn được hãng tin Tân Hoa Xã phát đi nói ông Dương, ủy viên Bộ Chính trị Đảng Cộng sản Trung Quốc, đã trao đổi quan điểm với ông Pompeo về mối quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc mà không cho biết thêm chi tiết. Bộ Ngoại giao Mỹ ra thông báo ngắn gọn và không nói chi tiết về cuộc gặp.

Thẩm Đinh Lập, giáo sư nghiên cứu về Mỹ của đại học Phục Đán ở Thượng Hải nói cuộc gặp là một chỉ dấu cho thấy đôi bên đang tìm kiếm cách thức nhằm ngăn chặn các cuộc đối đầu vượt ra ngoài vòng kiểm soát. “Mặc dù cả hai nước đều có vẻ đang mở rộng sự khác biệt, họ vẫn hiểu rằng cần phải kiểm soát và thu hẹp những khác biệt ấy bất cứ khi nào có thể”, ông Thẩm nói với SCMP.

Giáo sư Thẩm nói tình hình ở Hong Kong có thể là vấn đề chính của cuộc hội đàm, bên cạnh cuộc chiến thương mại kéo dài cả năm qua. “Về vấn đề Hong Kong, Trung Quốc sẽ yêu cầu Mỹ không can thiệp, trong khi Mỹ yêu cầu Trung Quốc kiềm chế”.

Ngô Tâm Bá, giám đốc Trung tâm nghiên cứu Mỹ của đại học Phục Đán nói thương mại ít có khả năng là tâm điểm của cuộc hội đàm bởi lĩnh vực này không phải là trách nhiệm trực tiếp của cả ông Dương lẫn ông Pompeo, nhưng cuộc gặp thể hiện thiện chí sau các bất đồng về vấn đề Hong Kong, Tân Cương và Đài Loan đã làm xói mòn thêm quan hệ vốn đã rất căng thẳng giữa Trung Quốc và Mỹ.

“Cuộc gặp này sẽ không giải quyết được vấn đề gì, nhưng nó cho thấy đôi bên vẫn có thể nói chuyện được với nhau”, ông Ngô nói. “Ngay cả khi Tổng thống Donald Trump nói Trung Quốc có thể xử lý vấn đề Hong Kong và ông không quan tâm đến thành phố này, các chính trị gia khác vẫn tìm cách can thiệp. Ông Trump không thể kiểm soát được và cũng sẽ không ngăn chặn họ”.

Trong khi đó, Trung Quốc đang lo lắng về các ý kiến từ quốc tế về khủng hoảng ở Hong Kong, đã kéo dài sang tuần thứ 10 với các cuộc biểu tình liên tiếp và bạo lực đã xảy ra. Nhiều hệ thống cơ sở hạ tầng như sân bay, tàu điện ngầm bị tê liệt trong một số thời gian nhất định.

Hôm thứ Ba, ông Trump nói tình hình ở Hong Kong là phức tạp. Ông cũng dẫn thông tin từ tình báo Mỹ nói rằng chính phủ Trung Quốc đang chuyển quân tới gần biên giới Hong Kong. Cũng trong hôm đó, cố vấn an ninh quốc gia John Bolton đã thảo luận về tình hình Hong Kong với thủ tướng Anh Boris Johnson. Ông bác bỏ “những cáo buộc nực cười” từ phía Trung Quốc rằng một nhà ngoại giao Mỹ đứng đằng sau các vụ biểu tình.

Các quan chức Mỹ nói Trung Quốc hôm thứ Bảy tuần trước đã từ chối USS Green Bay, một tàu đổ bộ, và tàu tuần dương tên lửa USS Lake Erie cập cảng Hong Kong. “Chính phủ Trung Quốc đã từ chối đề nghị viếng thăm Hong Kong của hai tàu chiến Mỹ”, tư lệnh hạm đội Thái Bình Dương Mỹ Nate Christensen nói.

Clayton Dube, giám đốc viện Mỹ-Trung của đại học Nam California, nói cuộc hội đàm Dương-Pompeo tập trung vào vấn đề Hong Kong, Triều Tiên và Iran.

“Có thể đoán rằng đôi bên nhấn mạnh tầm quan trọng của mối quan hệ song phương đối với mỗi nước và rằng họ muốn có một mối quan hệ lành mạnh”, ông Dube nói.