Chuyện lạ ở thị trường xe điện lớn nhất thế giới

Vào một ngày thứ Bảy oi ả đầu tháng 8, một nhóm người đã tụ tập xung quanh khu trưng bày xe điện và xe hybrid tại quảng trường thị trấn Pengshui, cách Thượng Hải khoảng 1.400 km. Họ đang tham dự một sự kiện quảng bá cho các sản phẩm xe chạy năng lượng sạch.

Sự kiện kéo dài ba ngày bắt đầu bằng chương trình biểu diễn ánh sáng lấp lánh vào tối thứ Sáu. Đây là một phần trong nỗ lực của chính quyền địa phương và các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc nhằm khuyến khích người dân ở vùng nông thôn sử dụng xe điện.

Trong khi chiến dịch do chính phủ đi đầu đã biến Trung Quốc thành thị trường xe điện lớn nhất thế giới và giúp những nhà sản xuất ít ai biết đến trước đây như BYD vượt qua các đối thủ phương Tây, sự náo nhiệt đó lại vắng mặt ở Pengshui.

“Mọi người không chi tiêu mấy và nền kinh tế Pengsui cũng chẳng mấy khả quan”, ông Zhang, một doanh nhân đến từ thị trấn có khoảng 700.000 dân này, chia sẻ với Bloomberg.

Zhang cho biết ông không có kế hoạch chuyển từ chiếc Volkswagen AG Passat mà mình đã lái trong 8 năm qua sang xe điện. Ông vẫn băn khoăn phạm vi hoạt động và thời gian sạc của xe điện.

Đôi khi người doanh nhân phải thực hiện những chuyến đi khứ hồi 460 km đến thành phố Trùng Khánh gần đó trong ngày và ông không muốn dành thời gian để sạc lại xe.

Trung Quốc là thị trường xe điện lớn nhất thế giới, riêng xe điện và xe hybrid đã chiếm khoảng 34% trong tổng 22 triệu xe chở khách được bán ra vào năm 2023. Tỷ lệ tương tự đối với xe điện tại Mỹ là khoảng 9%.

Điều đó cho thấy đất nước tỷ dân đang đi đầu trong quá trình chuyển đổi từ động cơ đốt trong sang các dòng xe chạy năng lượng sạch. Song, mọi chuyện không đơn giản như vậy.

Phân tích của Bloomberg vẽ nên một bức tranh không mấy tươi sáng về thị trường xe điện Trung Quốc, nơi mà nhiều khu vực trên khắp cả nước vẫn gắn bó với những chiếc xe ngốn xăng.

Có lẽ công chúng sẽ không ngạc nhiên khi biết nhu cầu xe điện chủ yếu tập trung ở các vùng ven biển giàu có cũng như các thành phố lớn như Thượng Hải, Thâm Quyến và Bắc Kinh.

Tuy nhiên, xe điện vẫn chưa len lỏi vào vùng nông thôn, nơi có khoảng 800 triệu người đang sinh sống. Và đó chính là những khách hàng tiềm năng mà các hãng xe cần khai thác để duy trì doanh số bán hàng khi các thành phố lớn rơi vào tình trạng bão hoà.

Nhà phân tích Siyi Mi của BloombergNEF nhận định: “Sự suy yếu [của thị trường xe điện] Trung Quốc sẽ khiến thị trường thế giới chững lại. Thách thức của Trung Quốc là thúc đẩy người dân ở các thị trấn và thành phố nhỏ mua xe điện”.

Theo dữ liệu do Bloomberg và công ty tư vấn Passenger Car Retail Sales tổng hợp, chỉ khoảng một phần tư các thành phố - chủ yếu nằm ở khu vực ven biển - đạt tỷ lệ thâm nhập xe điện trung bình toàn quốc là 42% trong 7 tháng đầu năm. Các thành phố còn lại chỉ chiếm 36% tổng doanh số bán ô tô chạy bằng pin.

Trong bối cảnh Bắc Kinh đang dần loại bỏ các trợ cấp cho người tiêu dùng và nhà sản xuất xe, khoảng cách giữa khu vực thành thị và nông thôn vẫn tiếp diễn.

Các chính quyền địa phương đang gặp khó khăn về tài chính không thể tung ra nhiều trợ cấp riêng. Trung tâm tài chính Thượng Hải hỗ trợ người dân 20.000 nhân dân tệ (khoảng 2.800 USD) để đổi xe cũ lấy xe điện, trong khi Trùng Khánh chỉ cấp 3.000 nhân dân tệ.

Và trong nhiều trường hợp, những người lái xe ở hàng nghìn thị trấn và làng mạc nhỏ của Trung Quốc không thực sự cần xe điện. Họ cần những chiếc xe chắc chắn, có thể chở bất cứ thứ gì từ phân bón cho đến nông sản.

Ngoài ra, vấn đề giá cả cũng khiến nhiều người đắn đo. Bà Mi của BloombergNEF cho biết rất khó để giá xe giảm xuống dưới ngưỡng 100.000 nhân dân tệ để cư dân nông thôn có thể mua.

“Có vẻ như chính phủ Trung Quốc đã làm hết sức trong giai đoạn đầu. Trong các giai đoạn sau, có lẽ Bắc Kinh có thể hỗ trợ xây dựng cơ sở hạ tầng trạm sạc nhưng rất khó để tiếp tục để phân phát hỗ trợ trực tiếp hoặc ban hành hạn chế đối với việc mua xe chạy bằng xăng”, vị chuyên gia lập luận.