Thị trường chứng khoán phái sinh đã hình thành và phát triển từ hàng trăm năm nay trên thế giới. Tại thị trường chứng khoán phái sinh Việt Nam, hợp đồng tương lai (HĐTL) trên chỉ số VN30 là một trong những sản phẩm phái sinh đầu tiên trên thị trường.
Các hợp đồng tương lai trong chứng khoán phái sinh
Hiện nay có 4 HĐTL chỉ số được giao dịch với các tháng đáo hạn là tháng hiện tại, tháng kế tiếp và hai tháng cuối quý tiếp theo. Ngày giao dịch cuối cùng của HĐTL được cố định là ngày Thứ Năm thứ ba trong tháng đáo hạn, trường hợp trùng ngày nghỉ sẽ được điều chỉnh lên ngày giao dịch liền trước đó và thanh toán cuối cùng là ngày làm việc liền sau ngày giao dịch cuối cùng.
Xem thêm: VN-index
Giá các hợp đồng tương lai biến động theo biến động chỉ số thị trường cơ sở. Cụ thể, với trường hợp mã hợp đồng tương lai đáo hạn vào tháng 6/2018, tại thời điểm niêm yết tháng 10/2017 và đầu năm 2018, khi kỳ vọng đối với thị trường cơ sở tăng, hợp đồng được giao dịch với giá cao hơn chỉ số VN30. Tuy nhiên khi còn một tháng đến thời điểm đáo hạn, giá của hợp đồng tương lai bám sát chỉ số và biến động đồng đều với chỉ số. Thanh khoản tập trung vào hợp đồng kỳ hạn ngắn, nhất là khi thị trường cơ sở biến động.
Tháng 7/2018, Trung tâm Lưu ký Chứng Khoán Việt Nam (VSD) điều chỉnh tỷ lệ ký quỹ ban đầu của Hợp đồng tương lai chỉ số VN30. Cụ thể, tỷ lệ ký quỹ ban đầu điều chỉnh tăng từ mức 10% lên 13%, hiệu lực áp dụng kể từ ngày 18/7/2018.
Theo quy định của VSD, ký quỹ ban đầu là giá trị ký quỹ tối thiểu mà Thành viên bù trừ (TVBT) phải nộp cho VSD đối với các vị thế đứng tên TVBT dự kiến mở trước khi thực hiện giao dịch, trừ các giao dịch đối ứng của cùng một tài khoản giao dịch. Dựa trên phương pháp do VSD hướng dẫn, TVBT tự tính toán giá trị ký quỹ ban đầu cho các vị thế dự kiến mở để nộp cho VSD theo tỷ lệ ký quỹ ban đầu do VSD công bố. Hiện nay, các công ty chứng khoán đang áp dụng mức ký quỹ ban đầu (IM-Initial Margin), là số tiền yêu cầu ký quỹ đối với số vị thế đang nắm giữ.
Hoạt động giao dịch chứng khoán phái sinh vẫn tập trung chủ yếu ở các nhà đầu tư cá nhân trong nước. Sự tham gia của nhà đầu tư tổ chức trong nước và nước ngoài chỉ chiếm dưới 1% khối lượng giao dịch toàn thị trường, trong đó hoạt động tự doanh của các công ty chứng khoán chiếm 0,2% khối lượng giao dịch.
Các công ty dịch vụ chứng khoán phái sinh
Hiện có 11 công ty chứng khoán cung cấp dịch vụ về chứng khoán phái sinh trên thị trường. Sau khi bổ sung Chứng khoán FPTS vào tháng 11, con số này dự kiến tăng lên 12 đơn vị. Như vậy, số lượng công ty chứng khoán cung cấp sản phẩm phái sinh tăng 5 đơn vị so với thời điểm thị trường chứng khoán phái sinh tại Việt Nam chính thức đi vào vận hành ngày 10/8/2017.
Hàng ngày, một số công ty cung cấp báo cáo nhận định thị trường phái sinh như CTCP Chứng khoán Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BSC), CTCP Chứng khoán Rồng Việt (VDS), CTCP Chứng khoán KIS Việt Nam, CTCP Chứng khoán VNDIRECT, CTCP Chứng khoán MB (MBS)…