Chủ tịch VNG: 'KPI của startup là chấp nhận thất bại'

"TP HCM phải xem các dự án khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo thất bại là điều bình thường, chấp nhận kiên trì đầu tư và chỉ một phần nhỏ trong số đó thành công", ông Lê Hồng Minh chia sẻ tại buổi gặp mặt cộng đồng khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo của lãnh đạo thành phố tối 9/12.

Cuộc gặp được tổ chức tại Trung tâm khởi nghiệp sáng tạo TP HCM (Sihub) với sự góp mặt của hơn 100 đại diện doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực khoa học, công nghệ, quỹ đầu tư. Trong khi đó, lãnh đạo thành phố là Bí thư Thành ủy Trần Lưu Quang cùng lãnh đạo UBND thành phố, sở, ngành.

Đầu bài được Bí thư Trần Lưu Quang đặt ra là "Làm gì để TPHCM trở thành trung tâm khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo?" và "Bắt đầu thế nào, thứ tự ưu tiên và nguồn lực ở đâu?". Ông cũng thừa nhận dù là người học kỹ thuật nhưng giờ đây khá thiếu tự tin vì mọi thứ thay đổi rất nhanh. Thành phố và cá nhân trông cậy nhiều vào cộng đồng khoa học công nghệ cho giai đoạn phát triển mới.

Là người thứ tư nêu ý kiến, ông Lê Hồng Minh dẫn Chỉ số Đổi mới sáng tạo toàn cầu - GII 2025 do Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới vừa công bố, trong đó Thâm Quyến đứng số một thế giới, vượt qua những trung tâm đổi mới lâu đời như California, Tokyo hay London.

Theo ông, 45 năm trước, Thâm Quyến chỉ là làng chài nhưng nay họ dẫn đầu toàn cầu về đổi mới sáng tạo, với các tập đoàn như Huawei, Tencent, BYD đầu tư mạnh cho R&D. Trong cùng bảng xếp hạng, TP HCM đứng thứ 110 và là thành phố Việt Nam duy nhất có tên. TP HCM dẫn đầu cả nước về hệ sinh thái khởi nghiệp với ba kỳ lân công nghệ là VNG, MoMo, Sky Mavis, chiếm hơn một nửa số startup và hơn 50% lượng vốn đầu tư mạo hiểm của Việt Nam. Ở Đông Nam Á, thành phố xếp hạng 5.

20 năm làm startup, ông Minh cho rằng để TP HCM để rút ngắn khoảng cách với nhóm dẫn đầu thế giới cần thực hiện ba giải pháp, trong đó xác định đổi mới sáng tạo là tầm nhìn cốt lõi của TP HCM. Một startup muốn đi xa phải có tầm nhìn rõ ràng và thành phố cũng vậy. Đổi mới sáng tạo cần được xác định là mục tiêu trung tâm, không chỉ là khẩu hiệu hay chương trình ngắn hạn. Thành phố phải khiến người dân, doanh nghiệp và quốc tế nhìn nhận TP HCM như một đô thị sáng tạo và trung tâm khởi nghiệp của khu vực.

Tiếp đến, TP HCM sử dụng GII làm thước đo rõ ràng và xây dựng kế hoạch nâng hạng, ví dụ từ vị trí 110 lên top 50 trong 10 năm.

Cuối cùng, theo ông Minh, đổi mới sáng tạo không thể phụ thuộc vào một vài cá nhân mà phải là nỗ lực của nhiều ban ngành, doanh nghiệp, trường đại học và cả khu vực tư nhân, tạo một hệ sinh thái đúng nghĩa, "một hành trình dài, phân tán và tất cả cùng làm".

Quan trọng nhất, theo Chủ tịch VNG, thành phố phải chấp nhận thất bại của các startup là điều bình thường. Trong đổi mới sáng tạo, KPI không phải là số dự án thành công mà là số lượng ý tưởng được thử nghiệm, số lần thất bại, "chấp nhận nó và tiếp tục đầu tư".

"Chỉ cần một phần nhỏ trong số đó thành công, và thành phố kiên trì đầu tư 5–20 năm, TP HCM hoàn toàn có thể bước vào nhóm top 50 thành phố đổi mới sáng tạo toàn cầu", ông nói.

Trước ý kiến "chấp nhận startup thất bại", Bí thư Trần Lưu Quang nhìn nhận Nghị quyết 57 đã có cơ chế này, tuy nhiên mức độ chấp nhận thế nào cũng cần tính toán. Người đứng đầu Thành ủy TP HCM cho rằng hướng khả thi nhất là thu hút quỹ đầu tư mạo hiểm nước ngoài để cùng chia sẻ rủi ro tài chính và thành phố sẽ miễn thuế.

Trong khi đó, ông Don Lâm, Tổng giám đốc VinaCapital, nói rằng đầu tư mạo hiểm luôn chấp nhận tỷ lệ thất bại cao "10 công ty chỉ 1-2 sống sót". Tuy nhiên, chính những thất bại đó tạo ra bài học để thị trường trưởng thành. Điều quan trọng nhất mà TP HCM có thể làm không phải rót tiền mà trở thành khách hàng, sử dụng sản phẩm của startup để giúp họ chứng minh năng lực với thị trường toàn cầu.

Người sáng lập VinaCapital đồng tình rằng chính quyền không thể trực tiếp rót tiền vào dự án bởi đòi hỏi chuyên môn sâu. Do đó, TP HCM có thể tham khảo mô hình Fund of Funds kiểu Israel - nhà nước góp vốn cùng các quỹ tư nhân để hỗ trợ.

Bên cạnh vốn, đại diện quỹ đầu tư VinaCapital đề xuất TP HCM cần có cơ chế đóng cửa doanh nghiệp nhanh đối với các startup thất bại để sáng lập viên có cơ hội bắt đầu lại. Thực tế, nhiều startup thất bại nhưng không thể mở thủ tục phá sản vì nhiều vướng mắc.

Trong khi đó, ông Trần Kim Chung, Chủ tịch CT Group, cho rằng tỷ lệ thất bại của startup Việt Nam, đặc biệt ở các nhóm sinh viên, đang quá cao, dẫn đến nhiều hệ lụy như gia đình mất tài sản, người trẻ bỏ cuộc giữa chừng. Do đó, ông đề xuất cơ chế hỗ trợ.

CT Group đã nghiên cứu mô hình hỗ trợ khởi nghiệp của Phần Lan và Israel, hai quốc gia có hệ sinh thái đổi mới sáng tạo hàng đầu, và nhận thấy điểm chung là startup được dẫn hướng bằng "bài toán thật" từ nhà nước và doanh nghiệp.

Từ thực tế này, ông đề xuất thành phố thành lập một trung tâm thu thập và công bố các bài toán cần giải, từ khu vực công đến tư. Startup có thể tham gia giải bài toán để nhận giải thưởng, đồng thời kiểm chứng năng lực và nhu cầu thị trường. "Khi có định hướng đúng, startup bớt rủi ro hơn nhiều", ông nói.

Ông Chung gợi ý TP HCM có thể xây dựng giải thưởng "HCMC Future" theo tinh thần tương tự VinFuture nhưng tập trung vào bài toán ứng dụng gắn với nhu cầu đô thị. Các doanh nghiệp sẽ đóng vai trò ra đề, còn quỹ hoặc đơn vị tổ chức sẽ trao thưởng từ chính giá trị thương mại hóa sản phẩm.

"Giải được bài toán, có tiền ngay. Startup vừa có thu nhập, vừa có khách hàng", ông nói.

Trước các ý kiến, Bí thư Trần Lưu Quang đồng tình với việc cải cách thủ tục để startup thất bại được giải thể nhanh. Ngoài ra, thành phố sẵn sàng ngồi lại với các quỹ trong và ngoài nước để xây dựng mô hình hợp tác công tư.

"Tiền không phải là câu trả lời cho mọi thứ, nhưng nếu không có vốn rất khó khởi nghiệp", ông nói.

Không chỉ nêu ý kiến, ở phần Kết nối, lãnh đạo các doanh nghiệp lớn đã cùng khởi xướng và đóng góp vào Quỹ đầu tư mạo hiểm, hỗ trợ startup của TP HCM với số tiền 150 tỷ đồng. Trong đó, Vingroup góp 50 tỷ đồng; Hoa Sen, FPT, Becamex, Vina Capital, CT Group, CMC, VNG, MoMo, Xanh SM, VNPay, mỗi tập đoàn góp 10 tỷ đồng.