Cho vay theo Nghị định 67: Nợ xấu gia tăng, ngân hàng chịu trận

Phát triển thủy sản: Chủ trương lớn, cần thiết

Ra đời cách đây hơn 4 năm, Nghị định 67/2014/NĐ-CP của Chính phủ về một số chính sách phát triển thủy sản nay là Nghị định 17/2018/NĐ-CP được đánh giá là hệ thống các chính sách đồng bộ, toàn diện nhất từ trước đến nay để hỗ trợ ngư dân đóng mới, nâng cấp tàu phục vụ khai thác hải sản xa bờ có giá trị kinh tế cao, tạo cú huých đối với ngành thủy sản. Nhận thức được tầm quan trọng của nghị định, ngành Ngân hàng đã tham gia tích cực, có trách nhiệm trong việc triển khai chính sách tín dụng theo Nghị định 67.

Sự trợ vốn của ngân hàng đã giúp ngư dân vươn khơi bám biển

Nhờ triển khai đồng bộ các giải pháp, sau hơn 3 năm triển khai (tính từ ngày 25/4/2014 đến 31/12/2017 – thời điểm dừng ký kết hợp đồng tín dụng đóng mới, nâng cấp tàu theo Nghị định 67), Nghị định 67 đã được những kết quả bước đầu đáng khích lệ. Các NHTM đã ký hợp đồng tín dụng để đóng mới, nâng cấp 1.178 tàu với tổng số tiền cam kết cho vay đạt gần 11.700 tỷ đồng.

Với vai trò chủ đạo trong đầu tư cho nông nghiệp, nông dân, nông thôn, Agribank được coi là ngân hàng trụ cột trong triển khai chương trình này. Đến 31/3/2019, Agribank đã cho vay 622 tàu đóng mới nâng cấp theo Nghị định 67 trên địa bàn 27 tỉnh ven biển với dư nợ là 5.445 tỷ đồng.

Ông Nguyễn Văn Chung - Vụ trưởng Vụ Khai thác thủy sản - Tổng cục Thuỷ sản (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) cũng khẳng định nhờ cú hích Nghị định 67 đã hiện đại hóa đội tàu cá vươn khơi bám biển mà cư dân mơ ước từ bao lâu nay. Vốn đầu tư của ngân hàng làm thay đổi kinh tế của nhiều gia đình, thay đổi bộ mặt của nhiều miền quê.

“Tổ chức quốc tế sang Việt Nam kiểm tra nhận thấy rõ sự thay đổi về đội tàu của Việt Nam phát triển nhanh và mạnh. Đó là nhờ động lực từ Nghị định 67. Điều quan trọng nữa là thay đổi nhận thức của ngư dân, sinh hoạt cư dân trên tàu cá với tác phong làm việc chuyên nghiệp hơn…”, ông Chung bổ sung thêm.

Nợ xấu gia tăng do tâm lý “cấp phát”

Với kết quả nêu trên có thể khẳng định hiệu quả từ Nghị định 67 này là rất lớn. Tuy nhiên, trong quá trình triển khai nghị định đã xảy ra một số bất cập. Bất cập lớn nhất hiện nay đó là dư nợ cho vay chuyển sang nợ xấu ngày càng tăng do khách hàng chậm trả nợ, tác động lớn đến hoạt động kinh doanh, tình hình tài chính của các ngân hàng tham gia cho vay theo Nghị định 67.

Qua nhiều hội nghị sơ kết, tổng kết Nghị định 67, các cơ quan liên quan nhất là ngành Ngân hàng đã cảnh báo nếu không tháo gỡ kịp thời những vướng mắc nảy sinh trong quá trình triển khai Nghị định 67 sẽ gây ra những hệ lụy nhất là nợ xấu. Nợ xấu từ tín dụng cho “tàu 67” có xu hướng ngày càng tăng nhanh do xuất phát từ nhiều nguyên nhân cả chủ quan lẫn khách quan.

Ngoài lý do khách quan, nguồn lợi hải sản suy giảm, thời tiết diễn biến bất thường ảnh hưởng đến doanh thu của ngư dân, nhiều ngư dân không đủ năng lực khai thác, hoặc khai thác không hiệu quả thì lý do chủ quan dẫn đến nợ xấu tăng cao khá nhiều.

Điều đáng lo ngại nhất đó là một số ngư dân cho rằng đây là nguồn vốn hỗ trợ của Nhà nước nên có thái độ chây ỳ, thiếu trách nhiệm trả nợ ngân hàng. Thậm chí một số khách hàng vẫn đang khai thác nhưng không trả nợ mà còn có biểu hiện lôi kéo chủ tàu khác cùng không trả nợ. Nhóm khách hàng này nguy cơ nợ xấu cao nhất.

Những khó khăn trên cũng đã được NHNN báo cáo lên Chính phủ và Thủ tướng, Chính phủ cũng đã có Văn bản số 10048 chỉ đạo UBND các tỉnh, thành phố ven biển thực hiện rà soát xử lý theo quy định tại Nghị định số 17 của Chính phủ, phối hợp với ngành Ngân hàng đôn đốc ngư dân trả nợ vay đúng hạn theo hợp đồng tín dụng đã ký kết. Trường hợp chủ tàu có khả năng trả nợ ngân hàng nhưng cố tình chây ỳ, không trả nợ theo cam kết thì kịp thời có biện pháp xử lý theo quy định của pháp luật; đẩy mạnh công tác thông tin tuyên truyền, phổ biến để người dân hiểu đúng về chính sách của Nhà nước…

Song song với đó NHNN chỉ đạo các NHTM thực hiện một số giải pháp tháo gỡ khó khăn cho ngư dân cũng như hạn chế phát sinh nợ quá hạn, nợ xấu. Thực hiện chỉ đạo của NHNN, thời gian qua các ngân hàng đã chủ động triển khai các giải pháp để hỗ trợ khách hàng.

Như tại Agribank, Phó Tổng giám đốc Nguyễn Thị Phượng cho biết, ngân hàng áp dụng nhiều biện pháp như cơ cấu lại thời hạn trả nợ và giữ nguyên nhóm nợ cho khách hàng; tìm kiếm các khách hàng chuyển đổi theo cơ chế chuyển đổi chủ tàu theo Nghị định 17 của Chính phủ và Thông tư số 12/2018/NĐ-CP của NHNN, tạo điều kiện để khách hàng vay vốn lưu động cho các chuyến biển để tạo nguồn thu trả nợ…

Tuy nhiên, đến thời điểm này, hoạt động thu hồi nợ của ngân hàng vẫn gặp rất nhiều gian truân. Thực tế diễn ra tại Agribank, dù trong quá trình làm việc với các chủ tàu, ngân hàng rất thiện chí cơ cấu lại khoản nợ cho khách hàng, nhưng khi biết khoản nợ cơ cấu lại, không được hỗ trợ lãi suất (do không phải từ nguyên nhân khách quan), nhiều chủ tàu không chấp nhận cơ cấu lại.

“Viện dẫn nhiều lý do khai thác không hiệu quả nhưng chủ tàu cũng không bàn giao tàu cho ngân hàng để chuyển đổi đầu tư. Nhiều chủ tàu không hợp tác với ngân hàng, có tư tưởng trông chờ vào chính sách của nhà nước. Với tâm lý ỷ lại trên, dù một số chủ tàu có các nguồn thu khác để trả nợ, nhưng vẫn không đồng ý dùng các nguồn thu này để trả nợ ngân hàng”, bà Phượng chia sẻ thêm những khó khăn khi thu hồi nợ.

Cũng bởi vậy, là ngân hàng tích cực nhất trong triển khai cho vay Nghị định 67 nên Agribank cũng đang là ngân hàng gánh nợ xấu lớn từ chương trình này. Đến 31/3/2019, đã có 43 khoản vay bị chuyển nợ xấu với tổng nợ xấu là 510 tỷ đồng, tỷ lệ 9,4% tổng dư nợ của chương trình. Nợ xấu tiếp tục tăng, trong quý II và quý III năm 2019 dự kiến sẽ có 16 khoản vay tiếp tục chuyển nợ xấu với số tiền 283 tỷ đồng.

Xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật

Đưa ra nhiều biện pháp hỗ trợ, nhưng khách hàng không hợp tác, không có thiện chí trả nợ, buộc các ngân hàng phải khởi kiện theo đúng quy định của pháp luật khi khách hàng không thực hiện đúng cam kết. Agribank chi nhánh Khánh Hòa là đơn vị gần đây nhất thực hiện khởi kiện 3 khách hàng vay theo Nghị định 67. Trước đó, BIDV Quảng Nam và Agribank chi nhánh Quảng Bình cũng đã khởi kiện khách hàng vay đóng tàu 67.

Ông Huỳnh Xuân Huy, Giám đốc Agribank chi nhánh Khánh Hòa cho biết, qua kiểm tra của ngân hàng cho thấy có một số chủ tàu cho rằng đây là chính sách hỗ trợ của Nhà nước (gần như cho không) nên cố tình không trả nợ mặc dù họ có nguồn thu từ hoạt động khai thác đánh bắt. Đây là thực trạng chung cũng là mối lo ngại đối với các ngân hàng cho vay Nghị định 67. Do đó, ngân hàng buộc phải khởi kiện lên TAND TP. Nha Trang.

Phó Tổng giám đốc Agribank Nguyễn Thị Phượng cho biết, đến 31/3/2018, Agribank đã phải khởi kiện xử lý tài sản theo quy định của 11/43 khách hàng nợ xấu. Nếu tình hình không cải thiện, số vụ khởi kiện tàu 67 sẽ tiếp tục tăng. Việc khởi kiện ra tòa để thu hồi nợ là chuyện chẳng đặng đừng của các ngân hàng. Nhưng theo các chuyên gia ngân hàng, nếu không có giải pháp xử lý mạnh tay, ngân hàng vẫn khổ sở đi thu nợ, còn khách hàng vẫn cứ chây ỳ.

Ở góc độ cơ quan quản lý, Vụ trưởng Vụ Tín dụng NHNN Nguyễn Quốc Hùng thẳng thắn chia sẻ quan điểm, NHNN luôn chỉ đạo các NHTM phải tạo điều kiện cũng như có cơ chế tháo gỡ khó khăn cho khách hàng khi họ gặp phải rủi ro bất khả kháng. Còn đối với trường hợp cố tình chây ỳ không trả nợ, hoặc cố ý phá hoại tài sản, bán tài sản cần phải xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật, khởi kiện là một hình thức.

“Với vai trò là cơ quan quản lý, NHNN yêu cầu các ngân hàng hỗ trợ khách hàng tối đa, còn trường hợp không hợp tác dẫn đến hai bên không thoả thuận được thì quyền xử lý của ngân hàng chứ NHNN không can thiệp”, ông Nguyễn Quốc Hùng lưu ý và nhấn mạnh: chính sách của Nghị định 67 đã dành ưu đãi rất lớn cho chủ tàu, song không ít chủ tàu cố tình không thực hiện theo đúng cam kết trong hợp đồng tín dụng đang tạo tiền lệ xấu cho các chủ tàu khác.

Tháng 3 vừa qua, NHNN đã ban hành văn bản 1969/NHNN-TD đề nghị NHNN chi nhánh các tỉnh, thành phố ven biển báo cáo tình hình triển khai ý kiến chỉ đạo của Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ tại Văn bản số 10048/VPCP-KTTH trong việc phối hợp với ngành ngân hàng đôn đốc ngư dân trả nợ đúng hạn theo hợp đồng tín dụng đã ký kết trên địa bàn cũng như các biện pháp đã áp dụng đối với trường hợp chủ tàu cố tình chây ỳ, không trả nợ theo cam kết…

Xét về tầm vĩ mô, chính sách cho vay theo Nghị định 67 được xem là “phao cứu sinh” cho những ngư dân thực sự muốn vươn ra biển lớn nhưng hạn chế về nguồn lực cũng như cụ thể hóa Chiến lược biển Việt Nam đến năm 2020. Tuy nhiên, nếu không đánh giá lại và tháo gỡ kịp thời những bất cập phát sinh trong quá trình thực hiện, hệ lụy nợ xấu không chỉ ảnh hưởng đến ngành Ngân hàng và cả nền kinh tế.