Business Insider: Cuộc cách mạng xe điện của Mỹ cầm chắc thất bại ngay từ đầu

Rắc rối bắt đầu

Vài năm trước, xe điện dường như là xu hướng tất yếu của tương lai. Năm 2021, Tổng thống Mỹ Joe Biden chính thức đặt mục tiêu đến năm 2030 một nửa số xe ô tô mới bán ra ở nước này là xe điện. Năm tiếp theo, Quốc hội thông qua Đạo luật Giảm thiểu Lạm phát, cung cấp hàng loạt ưu đãi cho người mua và và các nhà sản xuất xe điện.

Đến cuối năm 2022, tình hình có vẻ rất sáng sủa và dường như tất cả mọi người sẽ sớm từ bỏ xe xăng chuyển sang xe điện. Ban đầu, quá trình chuyển đổi sang xe điện được kỳ vọng là sẽ mang lại lợi ích cho tất cả mọi người Mỹ.

Chính phủ Mỹ thể hiện với cử tri là họ đang chiến đấu với biến đổi khí hậu và nền kinh tế sẽ nhận được cú hích từ những việc làm và khoản đầu tư mới. Tuy nhiên, kể từ đó, cuộc cách mạng xe điện đã vấp phải những rào cản lớn.

Tốc độ chuyển đổi sang xe điện đã chậm lại đáng kể. Các nhà phân tích đánh giá rằng Mỹ rất có thể sẽ bỏ lỡ mục tiêu doanh số xe điện mà chính phủ đặt ra. Sự suy yếu của nhu cầu thể hiện ở khắp mọi nơi. Xe điện tồn kho chồng chất tại các đại lý dù các nhà sản xuất đã giảm giá để thu hút người mua. Doanh nghiệp rút lại các khoản đầu tư mà họ từng hứa hẹn.

Ford trì hoãn khoản đầu tư 12 tỷ USD vào xe điện. GM tạm ngừng sản xuất các mẫu xe điện quan trọng và hủy bỏ dự án hợp tác trị giá 5 tỷ USD với Honda để sản xuất những mẫu xe rẻ hơn. Đến cả Tesla cũng phải thông báo sẽ tạm dừng kế hoạch xây nhà máy ở Mexico. Các lãnh đạo doanh nghiệp công khai thừa nhận rằng chiến lược xe điện không thành công như dự kiến.

Theo tờ Business Insider, kế hoạch xe điện của nước Mỹ đã sai lầm ngay từ đầu. Thay vì coi xe điện là một phần của kế hoạch xanh hóa ngành giao thông, Mỹ muốn xe điện trở thành sự thay thế hoàn hảo cho các phương tiện chạy bằng xăng.

Ông Edward Niedermeyer, nhà phân tích xe điện của Mỹ, bình luận: “Lời hứa hẹn lớn lao của toàn bộ quá trình chuyển đổi này là xe điện có thể dễ dàng thay thế xe xăng. Nhưng điều này không đúng và rắc rối bắt đầu từ đây”.

Những nguyên nhân 

Trong vài thập kỷ qua, ngành ô tô Mỹ đã trở nên ám ảnh với những chiếc xe cỡ lớn bởi biên lợi nhuận mà chúng tạo ra và nhiều lý do khác. Nhưng điều quan trọng nhất là xu hướng này tạo ra vòng lặp luẩn quẩn. Mọi người nhìn thấy các cỗ xe trên đường ngày càng lớn, vậy nên họ cũng muốn có xe lớn hơn để cảm thấy an toàn.

Các nhà sản xuất lập luận rằng đây là bằng chứng cho thấy khách hàng chỉ thích lái xe to. Họ cắt giảm các mẫu xe nhỏ và tăng kích thước của những mẫu xe hiện tại, điều này lại càng khiến những người lái xe cỡ nhỏ thấy sợ hãi.

Khi chuyển sang xe điện, các nhà sản xuất ô tô tập trung vào những mẫu xe đang được ưa chuộng, đổ ra thị trường hàng loạt xe tải và SUV. Nhưng đối với xe điện, kích cỡ lớn lại không hợp lý. Xe điện lớn cần pin lớn, khiến chiếc xe trở nên nặng nề, đắt đỏ và nguy hiểm hơn.

Phạm vi di chuyển là lý do khác khiến xe điện không thể thay thế hoàn toàn xe xăng. Nhà phân tích Niedermeyer đánh giá ô tô điện có thể đáp ứng phần lớn nhu cầu đi lại thông thường của mọi người, nhưng lại không phù hợp với một số trường hợp như du lịch đường dài, bởi chúng cần được sạc giữa chừng.

Do người Mỹ đã được hứa hẹn là xe điện có thể thay thế hoàn toàn xe xăng, điểm yếu này trở thành vấn đề nghiêm trọng trong mắt họ. Người tiêu dùng vẫn giữ nguyên quan điểm trên dù trong năm 2023, một người lái xe thông thường ở Mỹ chỉ di chuyển khoảng 64 km/ngày; còn trong năm 2022, khoảng 93% các chuyến đi có phạm vi dưới 49 km.

Doanh nghiệp lại chú trọng cải thiện phạm vi di chuyển của xe điện, khiến chúng trở nên đắt đỏ hơn so với xe xăng. Khách hàng càng trả nhiều tiền thì chiếc xe điện họ mua được càng có phạm vi di chuyển lớn. Và do người Mỹ rất chú trọng tới phạm vi hoạt động, những chiếc xe với pin lớn và phạm vi di chuyển lớn đã thống trị thị trường, dẫn đến mức giá cao.

Vào tháng 9, Cox Automotive ước tính giá một chiếc xe điện trung bình vào khoảng 50.683 USD, thấp hơn 22% so với một năm trước. Nhưng phân tích của CarGurus cho thấy giá ô tô điện trung bình vẫn cao hơn 28% so với ô tô chạy xăng.

Mức giá cao khiến nhiều người Mỹ không sẵn lòng chuyển sang xe điện. Người mua chủ yếu là các hộ gia đình thu nhập cao ở những nơi có hệ thống sạc pin tốt như California. Cox ước tính rằng khoảng 8 - 9% số xe mới được bán ra tại Mỹ trong năm 2023 sẽ là xe điện, nhưng việc vượt qua ranh giới này khó khăn hơn nhiều so với dự kiến ban đầu.

Bài học từ Na Uy

Hình mẫu lý tưởng nhất cho chính sách xe điện của Mỹ là Na Uy. Nhiều người biết Na Uy đã đưa ra các trợ cấp hấp dẫn cho xe điện, giúp doanh số tăng vọt và giờ đây xe điện hiện diện khắp đường phố. Nhưng thực tế không đơn giản như vậy. Những thách thức của Na Uy là điềm báo xấu cho nỗ lực thúc đẩy xe điện của Mỹ.

Na Uy bắt đầu triển khai các ưu đãi về xe điện vào những năm 1990 và bổ sung chính sách hỗ trợ khi công nghệ xe điện đạt được bước tiến quan trọng trong thập niên 2010. Người mua xe điện được hưởng các đặc quyền như đỗ xe miễn phí, được phép lái xe trên làn đường xe buýt.

Điều quan trọng nhất là các khoản phí và thuế được miễn giảm giúp họ tiết kiệm rất nhiều tiền. Trong tháng 9/2023, khoảng 87% xe mới bán ra ở Na Uy là xe điện.

Nhưng vấn đề là các ưu đãi trên khuyến khích người tiêu dùng mua nhiều xe hơn thay vì từ bỏ xe xăng. Nhà nghiên cứu Benjamin Sovacool và các đồng nghiệp chỉ ra rằng giống như ở Mỹ, người mua xe điện ở Na Uy thường có thu nhập cao và mua thêm xe điện để sử dụng cùng với xe xăng sẵn có.

Ông Ketan Joshi, chuyên gia phân tích khí hậu ở Oslo, bình luận: “Trường hợp của Na Uy cho thấy quá trình chuyển đổi từ xe xăng sang xe điện diễn ra cực kỳ chậm chạp, phụ thuộc vào tốc độ người tiêu dùng mua xe mới”.

Bài học rút ra được từ Na Uy là nếu các nhà hoạch định chính sách Mỹ tiếp tục theo đuổi cách tiếp cận hiện tại thì quá trình chuyển đổi sang xe điện sẽ rất dài và khó khăn. Kế hoạch của Mỹ nên dựa vào điều mà xe điện làm tốt. Đó là những chuyến đi ngắn phù hợp với xe có kích cỡ nhỏ và giá cả phải chăng. Những người thường xuyên đi đường dài có thể sử dụng xe xăng lai điện.