‘Bốc hơi’ 800 tỷ USD một đêm, ‘phù thuỷ chuỗi cung ứng’ Tim Cook đã giúp Apple né thương chiến thế nào?

Nhà Trắng âm thầm thông báo rằng iPhone sẽ không bị ảnh hưởng bởi đợt áp thuế mới nhất trong cuộc chiến thương mại với Trung Quốc.

Thông tin này được đưa ra sau hơn một tuần đầy lo ngại. Có lúc, giá trị thị trường của Apple giảm gần 800 tỷ USD vì các quan chức trong chính quyền ông Trump nói rằng việc tăng thuế hàng Trung Quốc có thể buộc Apple phải chuyển dây chuyền lắp ráp iPhone về Mỹ.

Nhưng rồi Tổng thống Trump lại thay đổi quyết định. Dường như ông Trump và CEO Apple Tim Cook đang theo đuổi hai cách tiếp cận khác nhau. Ông Trump phải lùi bước vì thị trường chứng khoán và trái phiếu đi xuống, một điều mà ông rất quan tâm. 

Trong khi đó, Tim Cook vẫn kiên định với cách nhìn dài hạn. Ông tập trung vào chiến lược lâu dài trong bối cảnh nhà đầu tư và người tiêu dùng liên tục đòi hỏi điều mới và đánh giá hiệu quả của Apple theo từng quý.

Tuy nhiên, đã có lúc tình hình trông rất bất lợi cho Apple.

Tim Cook từng là người phụ trách chuỗi cung ứng trước khi trở thành CEO. Ông là một trong những lãnh đạo doanh nghiệp Mỹ nổi bật nhất khi phải đối mặt với căng thẳng thương mại ngày càng gia tăng. Mức thuế cao có nguy cơ làm giá iPhone tăng, lợi nhuận giảm và ảnh hưởng đến di sản mà ông đã xây dựng - chiến lược sản xuất tại Trung Quốc của Apple.

Apple không đưa ra phản hồi công khai về vấn đề thuế lần này. Nhưng ai cũng thấy rằng Tim Cook đã âm thầm hành động. Apple nhanh chóng đưa iPhone sản xuất tại Ấn Độ về Mỹ. Ông cũng đã vận động để iPhone được miễn trừ khỏi mức thuế nhập khẩu Trung Quốc, vốn vừa tăng lên hơn 100% trong vài ngày qua.

Tuy nhiên, những người trong chính quyền ông Trump nghĩ rằng Apple có thể dễ dàng chuyển việc lắp ráp iPhone về Mỹ có lẽ chưa hiểu rõ cách Tim Cook đã điều hành công ty trong suốt 13 năm qua.

Trong khoảng thời gian đó, Tim Cook đã đối mặt với nhiều khủng hoảng chính trị tưởng như không thể vượt qua. Ông từng phải giải quyết các tranh cãi kéo dài về thuế ở nước ngoài. Ông cũng đã trải qua cuộc chiến thương mại đầu tiên với Trung Quốc dưới thời Tổng thống Trump nhiệm kỳ đầu.

Qua tất cả, Tim Cook luôn kiên định với chiến lược dài hạn. Đôi khi ông chọn cách mềm mỏng, dùng sự điềm đạm và chất giọng miền Nam đặc trưng để xử lý tình huống. Khi cần, ông sẵn sàng dùng sức mạnh của Apple để vượt qua những trở ngại.

Một trong những thử thách công khai đầu tiên đến vào năm 2013. Khi đó, ông bị chỉ trích vì cách Apple nộp thuế tại châu Âu. Cùng lúc, nhiều người bắt đầu đặt câu hỏi liệu Apple có đang tụt lại phía sau các đối thủ hay không.

Dù giá cổ phiếu khi ấy đang giảm, Tim Cook vẫn bác bỏ mọi nghi ngờ. Tại một sự kiện, ông nói: “Về lâu dài, người ta thường thay đổi cách nhìn về các công ty. Nhưng chúng tôi luôn sẵn sàng bước vào trận chiến. Điều quan trọng nhất của chúng tôi là tạo ra những sản phẩm tốt nhất”.

Cách làm đó đã mang lại kết quả rõ ràng. Lợi nhuận hằng năm của Apple tăng mạnh trong thập kỷ sau đó. Giá trị thị trường của công ty đã vượt mốc 3.000 tỷ USD.

Trong nhiều năm, Tim Cook luôn giữ vững niềm tin vào tầm nhìn dài hạn mỗi khi gặp khó khăn. Ông không giống phần lớn các lãnh đạo ngành công nghệ, những người thường chọn cách xử lý nhanh và tạm thời.

Góc nhìn dài hạn của Tim Cook phần nào dễ thực hiện hơn vì Apple đang có lượng tiền mặt rất lớn. Ngoài ra, công ty còn sở hữu một cộng đồng người dùng iPhone hơn một tỷ người. Với họ, những tính năng quen thuộc như tin nhắn iMessage có thể quan trọng hơn cả những vấn đề kinh tế vĩ mô như thâm hụt thương mại.

Đế chế iPhone được xây dựng trên một hệ thống sản xuất quy mô toàn cầu. Đây là phần quan trọng trong dấu ấn mà Tim Cook để lại. Chuỗi sản xuất này hoạt động chính xác, có tiêu chuẩn chất lượng cao và dựa vào hàng triệu công nhân Trung Quốc. Mỗi năm họ tạo ra số lượng thiết bị khổng lồ.

Chuỗi này không chỉ dựa vào lao động giá rẻ ở Trung Quốc. Nó còn bao gồm một mạng lưới nhà cung cấp phức tạp trên toàn thế giới, trong đó có cả Mỹ. Mỗi bộ phận trong chiếc iPhone giống như một mảnh ghép, và Cook là người đã kết nối chúng lại thành một sản phẩm hoàn chỉnh.

Tim Cook cũng không chỉ dựa vào doanh số bán iPhone. Khi tốc độ bán thiết bị chậm lại, ông chuyển hướng sang mảng dịch vụ. Apple kiểm soát hệ điều hành và hệ sinh thái ứng dụng. Điều đó giúp công ty tiếp tục tăng trưởng doanh thu.

Việc này không hề dễ dàng. Năm 2014, Apple ra mắt dịch vụ thanh toán di động và gặp phản ứng từ một số nhà bán lẻ. Tim Cook vẫn kiên định. Tại một sự kiện do Wall Street Journal tổ chức, ông nói: “Về lâu dài, bạn chỉ thật sự có giá trị nếu khách hàng yêu quý bạn”. Ngày nay, Apple Pay đã trở thành một phần quen thuộc trong cuộc sống hàng ngày.

Khi doanh số iPad không tạo được nhiều sự quan tâm vào năm 2015, Tim Cook vẫn giữ tinh thần lạc quan. Ông nói: “Tôi tin rằng, nếu nhìn trong một hành trình dài, iPad vẫn là một mảng kinh doanh tốt”. Sau đó, doanh số vẫn gặp khó khăn trong một thời gian. Tuy nhiên, đến thời kỳ đại dịch, iPad tăng trưởng mạnh và trở thành nguồn thu ổn định của Apple.

Ngay cả khi gặp thất bại, ông vẫn giữ được sự kiên định. Năm 2016, Ủy ban Châu Âu yêu cầu Apple phải nộp lại hơn 14 tỷ đô la tiền thuế. Tim Cook không lùi bước. Apple dành nhiều năm để kháng cáo. Đến khi tòa án cấp cao của EU ra phán quyết bất lợi vào năm ngoái, thiệt hại không còn nặng nề như ban đầu.

Thời gian đã làm nhẹ đi tác động của vụ việc.

Cách nhìn dài hạn cũng giúp Tim Cook xử lý tốt mối quan hệ với Tổng thống Trump. Trong nhiệm kỳ đầu, ông Trump chỉ trích việc Apple sản xuất tại Trung Quốc. Tim Cook chọn cách xây dựng mối quan hệ cá nhân với Trump và các cố vấn thân cận. Nỗ lực đó mang lại kết quả.

Năm 2019, ông Trump quyết định rút lại một số kế hoạch đánh thuế hàng hóa Trung Quốc. iPhone và nhiều sản phẩm công nghệ khác được miễn trừ. Tim Cook đã thuyết phục ông Trump rằng mức thuế đó sẽ khiến Apple gặp bất lợi so với các đối thủ nước ngoài.

Sau cú sốc đó, Apple đẩy mạnh kế hoạch mở rộng chuỗi cung ứng ngoài Trung Quốc. Ấn Độ là một trong những lựa chọn được ưu tiên. Dù vậy, khả năng sản xuất iPhone ở Ấn Độ vẫn chưa thể so sánh với Trung Quốc.

Trong lúc mở rộng ở Ấn Độ, Tim Cook vẫn lạc quan như thường thấy. Ông nói với các nhà phân tích vào năm 2023: “Nếu nhìn trong một chặng đường dài, tôi nghĩ chúng ta có nhiều cơ hội”.

Tháng 11 cùng năm, khi ông Trump tái đắc cử, Tim Cook quyên góp 1 triệu USD cho lễ nhậm chức. Ông cũng có mặt trên sân khấu trong lễ tuyên thệ của Tổng thống.