Bloomberg: Dữ liệu GDP của Trung Quốc có chính xác?
 |
Sự trùng hợp ngẫu nhiên?
Theo thông báo từ Cục Thống kê Quốc gia Trung Quốc, ba tháng cuối năm 2018, kinh tế Trung Quốc tăng 6,4% so với cùng kỳ năm trước, thấp hơn mức 6,5% của quý trước và cũng là mức tăng trưởng yếu nhất kể từ đáy sâu của cuộc khủng hoảng tài chính từ 1 thập kỷ trước.
Dù sao thì con số này cũng không phải là thảm họa: Trung Quốc ghi nhận tăng trưởng cả năm 2018 đạt 6,6%, nhờ đó Bắc Kinh vẫn có thể đạt mục tiêu tăng trưởng 6,5%.
Dữ liệu từ Chính phủ Trung Quốc trùng khớp với các ước tính dựa trên các thước đo đại diện của Bloomberg Economics. Vẫn có khả năng đây chỉ là sự trùng hợp ngẫu nhiên. Có lẽ là còn quá sớm để không còn hoài nghi về các số liệu thống kê kinh tế của Trung Quốc.
Thủ tướng Lý Khắc Cường từng lên tiếng phản bác về các con số kinh tế là “nhân tạo”.
Các tỉnh thành lớn, bao gồm cả Liêu Ninh, nơi ông Lý từng là Bí thư Đảng Cộng sản, cũng thú nhận những sai phạm về thống kê trên quy mô lớn.
Trung Quốc chỉ mất ba tuần để tính toán thành quả của một nền kinh tế 13,5 nghìn tỉ USD, tốc độ tổng hợp số liệu nhanh như thế này cũng làm dấy lên sự nghi ngại về mức độ chính xác của dữ liệu.
 |
| (Nguồn: Bloomberg/IMF) |
Những tín hiệu đáng ngờ
Thước đo tăng trưởng GDP của Trung Quốc và các thước đo khác là cực kỳ trơn tru, mặc dù ở những quốc gia khác, các thước đo này thay đổi qua từng quý.
Xét trung bình, tăng trưởng GDP của Trung Quốc chỉ thay đổi 0,2 điểm cơ bản qua mỗi quý kể từ năm 2011, chưa bằng một nửa mức trung bình của Mỹ. Và đây là lý do tại sao các chuyên gia kinh tế cố gắng tìm hiểu xem điều gì đang thực sự diễn ra dựa trên hàng loạt các thước đo mang tính đại diện.
Bloomberg Economics có thực hiện 3 thước đo:
- Một công cụ theo dõi GDP hàng tháng dựa trên mức trung bình tỉ trọng của các chỉ báo hoạt động kinh tế như sản lượng công nghiệp và doanh số bán lẻ.
- Chỉ số điện năng, có tính tới lượng điện năng tiêu thụ của các nghình sản xuất công nghiệp, dịch vụ và nông nghiệp và được điều chỉnh theo tỉ lệ GDP của mỗi nghình.
- Chỉ số Li Keqiang Index. Đây là một chỉ số bắt nguồn những đề xuất của Thủ tướng Trung Quốc rằng điện năng, hoạt động vận chuyển hàng hóa qua đường sắt và khoản cho vay của các ngân hàng thậm chí còn cung cấp chỉ báo còn đáng tin cậy về tăng trưởng hơn là số liệu chính thức.
Tuy nhiên, không phải lúc nào những thước đo thay thế này cũng trùng khớp với số liệu GDP chính thức.
Ví dụ như trong năm 2015, các con số của Bloomberg Economics và những con số từ các chuyên gia kinh tế độc lập cho thấy tăng trưởng của Trung Quốc có thể rơi xuống 5% hoặc thấp hơn. Nhưng thực tế thì lại quá khác.
Dù vậy, trong quý gần đây nhất, dữ liệu chính thức và dữ liệu từ những chỉ số độc lập có vẻ khớp với nhau.
Để nhìn thấu được những gì đang diễn ra, chúng ta cần phải xem lại lịch sử thống kê kinh tế của Trung Quốc.
Nhìn lại kỷ nguyên của Chủ tịch Mao Trạch Đông, ngọn nguồn của sự bóp méo dữ liệu là sự mâu thuẫn lợi ích của các quan chức địa phương. Những người đứng đầu các tỉnh phụ trách báo cáo về thành quả của nền kinh tế địa phương và triển vọng thăng tiến của họ phụ thuộc vào mức độ tốt xấu của những con số được báo cáo.
Trong năm 1998, thời điểm cuộc khủng hoáng tài chính châu Á, gây thiệt hại cho những nước láng giềng của Trung Quốc thì ảnh hưởng từ xung đột lợi ích đó dần hiện rõ.
Dữ liệu về tiêu thụ năng lượng cho tới du lịch hàng không đều tỏ vẻ tăng trưởng bằng phẳng. Trong năm đó, Giáo sư Thomas Rawski, Chuyên gia về nền kinh tế Trung Quốc tại Đại học Pittsburgh, ước tính kinh tế Trung Quốc chỉ tăng trưởng 2,2% hoặc thấp hơn, còn số liệu chính thức lại lên đến 7,8%.
Cách biệt số liệu quá lớn buộc giới lãnh đạo Trung Quốc phải lên tiếng. Khi đó, Thủ tướng Trung Quốc là Zhu Rongji nói về “cơn gió tô điểm và sai lệch” đang càn quét qua cả hệ thống thống kê.
Vào những năm sau đó, Trung Quốc đã thực hiện các cuộc cải cách sâu rộng để loại bỏ tác động của sự phóng đại ra khỏi dữ liệu.
 |
| (Nguồn: Bloomberg/IMF) |
Cục Thống kê Quốc gia Trung Quốc ở Bắc Kinh ngày càng đảm nhận vai trò ngày càng lớn hơn, trong khi các quan chức địa phương có xung đột lợi ích dần bị đào thải.
Tuy nhiên, những cuộc cải cách này không thể loại bỏ xung đột lợi ích ở những quan chức thuộc top đầu, vì bhững nhà lãnh đạo quốc gia không phải lo lắng về việc thăng tiến sau này. Thế nhưng, họ đặt ra mục tiêu GDP và có thể bị suy giảm tín nhiệm nếu như không đạt được mục tiêu tăng trưởng.
Nghi ngờ về sự nhất quán quá cao của những con số
Chẳng ai biết được công việc nội bộ của Cục Thống kê Quốc gia. Nhưng sự nhất quán quá cao đã làm nảy sinh sự nghi ngờ về những con số được quan tâm hàng đầu – có khả năng bị điều chỉnh để phù hợp với mục tiêu tăng trưởng.
Biết đâu được, câu chuyện ở Trung Quốc lại diễn ra theo hướng khác: Kinh tế Trung Quốc năm 2015 giảm tốc mạnh hơn những gì đã ghi nhận. Đó là những gì chỉ báo đại diện thể hiện.
Điều này cũng phù hợp thời điểm cuộc khủng hoảng tác động nặng nề tới thị trường cổ phiếu Trung Quốc và nhà đầu tư cảm thấy kinh hãi về động thái phá giá Nhân dân tệ đầy bất ngờ. Và khi những chính sách hỗ trợ tăng trưởng được đưa ra, nền kinh tế Trung Quốc trong năm 2016 và đầu năm 2017 đã phục hồi mạnh hơn những gì ghi nhận được tại thời điểm đó.
Trong năm 2018, kinh tế Trung Quốc bắt đầu “ngấm đòn” từ cuộc chiến thương mại với Mỹ và chiến dịch giảm bớt nợ nần cỉa Chủ tịch nước Trung Quốc, Tập Cận Bình, và nền kinh tế cũng giảm tốc từ đó. Đáng chú ý, lần này, số liệu chính thức và các thước đo mang tính đại diện đều nói về cùng một câu chuyện.
Năm 1998, Trung Quốc chỉ chiếm 3,3% sản lượng toàn cầu – cũng không quá quan trọng – và chất lượng của dữ liệu Trung Quốc khi đó chỉ được một vài học giả quan tâm.
Đến 2018, Trung Quốc chiếm tới gần 16% sản lượng toàn quốc và bỗng dưng độ chính xác của số liệu thống kê trở thành một chủ đề được mọi người quan tâm, từ Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) cho tới Tập đoàn Apple.
Nhìn về phía trước, có hai yếu tố tạo ra sự lạc quan. Thứ nhất, các nhà lãnh đạo Trung Quốc đang nhấn mạnh tới vấn đề dữ liệu. Trong một bài phát biểu vào đầu nhiệm kỳ 6 năm Chủ tịch nước, ông Tập cho biết tăng trưởng nên “là con số thật và không được thêm thắt”.
Thứ hai, trong bối cảnh hệ thống tài chính Trung Quốc mở cửa cho các khoản đầu tư toàn cầu, số liệu kinh tế đáng tin cậy là chìa khóa để gia tăng niềm tin của nhà đầu tư.
Và khi có nhiều động lực để công bố dữ liệu chính xác hơn thì dữ liệu GDP gần đây nhất sẽ đánh dấu một bước khởi đầu cho một xu hướng mới, trong đó dữ liệu sẽ chính xác hơn.
Dù vậy, vẫn còn quá sớm để kết luận là Trung Quốc không còn điều chỉnh số liệu để phù hợp với mục tiêu Chính phủ.
