Báo cáo Quốc hội về việc xử lý 8 dự án BOT giao thông gặp khó khăn

Đây là một trong những nội dung được đề cập tại Báo cáo số 517/BC – CP vừa được Chính phủ gửi Quốc hội, các đại biểu Quốc hội về việc thực hiện một số nghị quyết của Quốc hội khóa XIV về giám sát chuyên đề, chất vấn và nghị quyết của Quốc hội về giám sát chuyên đề, chất vấn từ đầu nhiệm kỳ khóa XV đến hết kỳ họp thứ 4 về lĩnh vực giao thông vận tải.

Cụ thể, đối với 8 dự án BOT do Bộ Giao thông Vận tải quản lý đang gặp khó khăn, Báo cáo số 517/BC-CP cho biết, trong thời gian vừa qua, Bộ Giao thông Vận tải đã báo cáo Chính phủ về những nguyên tắc, giải pháp tổng thể để xử lý khó khăn, vướng mắc dự án BOT giao thông, đồng thời đề xuất giải pháp xử lý khó khăn bất cập đối với 8 dự án BOT với 2 giải pháp cơ bản gồm: Bố trí vốn nhà nước để thanh toán cho nhà đầu tư, ngân hàng tín dụng và chấm dứt hợp đồng trước hạn đối với 5/8 dự án; sửa đổi hợp đồng, bổ sung vốn nhà nước đối với 3/8 dự án.

Dự kiến, tổng mức vốn nhà nước để xử lý vướng mắc tại 8 dự án BOT khoảng 10.342 tỷ đồng (giá trị cập nhật đến tháng 3/2023).

Về thẩm quyền, Báo cáo số 517 /BC-CO cho biết, do 8 dự án BOT trước đây được Thủ tướng Chính phủ là cấp có thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư theo các dự án độc lập, hơn nữa mức vốn nhà nước đề xuất để xử lý khó khăn, bất cập đối với từng dự án thuộc thẩm quyền của Thủ tướng Chính phủ, do vậy thẩm quyền quyết định giải pháp xử lý khó khăn, bất cập theo quy định pháp luật thuộc Thủ tướng Chính phủ.

Bên cạnh đó, việc xử lý khó khăn, bất cập cũng là nhiệm vụ thực hiện theo Nghị quyết số 437/NQ-UBTVQH14 ngày 21/10/2017 và Thông báo số 1834/TB-TTKQH ngày 28/11/2022 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, theo quy định của Luật Tổ chức Quốc hội, Chính phủ báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về giải pháp xử lý khó khăn, bất cập dự án BOT giao thông.

Sau khi xem xét Tờ trình số 4405/TTr-BGTVT của Bộ Giao thông Vận tải, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà có văn bản số 3340/VPCP-CN ngày 11/5/2023 giao Bộ Giao thông Vận tải chủ trì, lấy ý kiến các Bộ, cơ quan: Kế hoạch và Đầu tư, Tài chính, Tư pháp, Công an, Ngân hàng nhà nước Việt Nam, Thanh tra Chính phủ về giải pháp xử lý khó khăn, bất cập tại một số dự án đầu tư kết cấu hạ tầng giao thông theo hình thức BOT, tiếp thu, hoàn chỉnh hồ sơ trình Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định.

Thực hiện chỉ đạo của Phó Thủ tướng Chính phủ, Bộ Giao thông Vận tải đã chủ trì, lấy ý kiến các bộ, cơ quan và đã có Báo cáo số 10346/BC-BGTVT ngày 15/9/2023 gửi Thủ tướng, Phó Thủ tướng về tiếp thu, giải trình ý kiến các bộ, ngành về giải pháp xử lý khó khăn, bất cập các dự án BOT giao thông.

Ngoài các giải pháp đề xuất cấp có thẩm quyền xem xét quyết định, Bộ Giao thông Vận tải cũng đang nghiên cứu, đánh giá tổng thể những tác động đối với các dự án BOT khi đưa các tuyến cao tốc đưa vào khai thác sử dụng, làm cơ sở để xây dựng, đề xuất giải pháp phù hợp.

Chính phủ cho biết, tại Nghị quyết số 62/2022/QH15, Quốc hội giao nhiệm vụ "Trong năm 2022, giải quyết dứt điểm những vướng mắc, bất cập về trạm thu phí, dự án BOT".

Trong gần một năm vừa qua, mặc dù Bộ Giao thông Vận tải đã nỗ lực triển khai thực hiện, tham mưu Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ về xây dựng giải pháp xử lý khó khăn, bất cập dự án BOT giao thông; đến nay đã đạt được một số kết quả nhất định (như báo cáo nêu trên), tuy nhiên chưa bảo đảm tiến độ theo yêu cầu của Quốc hội.

Theo Báo cáo số 517/BC-CPcác dự án BOT triển khai chủ yếu trong giai đoạn 2012 - 2015. Đây là giai đoạn hệ thống pháp luật về đầu tư theo phương thức PPP (hợp tác công tư) còn nhiều hạn chế, bất cập; trong khi khó khăn, bất cập của từng dự án có những nguyên nhân, tác động khác nhau nên quá trình thực hiện rà soát, đánh giá và làm rõ nguyên nhân, trách nhiệm của từng dự án BOT được thực hiện cẩn trọng, bảo đảm gắn liền với hoàn cảnh cụ thể của từng dự án nên kéo dài thời gian.

Bên cạnh đó, việc đàm phán với các nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án và các tổ chức tín dụng kéo dài do các bên còn có nhiều ý kiến khác nhau, chưa thể thống nhất về quan điểm, giải pháp xử lý cũng như mức độ chia sẻ của các bên khi thực hiện giải pháp xử lý.

Trong thực tế, Bộ Giao thông Vận tải đã nhiều lần tổ chức đàm phán (từ cấp Cục, Vụ đến Lãnh đạo Bộ chủ trì), đồng thời đã có nhiều văn bản gửi nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án và các tổ chức tín dụng.

Tuy nhiên đến nay, một số nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án thống nhất về giải pháp xử lý, một số nhà đầu tư ban đầu đã thống nhất giải pháp bổ sung vốn nhà nước tham gia không quá 49% tổng mức đầu tư để tiếp tục thực hiện hợp đồng, nhưng sau đó lại thay đổi quan điểm và đề nghị chấm dứt hợp đồng BOT trước thời hạn (như nhà đầu tư dự án BOT cầu Thái Hà).

Việc xác định mức chia sẻ cũng có nhiều quan điểm khác nhau, trong đó một số nhà đầu tư sẵn sàng chia sẻ 50% tỷ suất lợi nhuận (thậm chí chia sẻ cao hơn) nhưng một số nhà đầu tư chỉ chấp thuận chia sẻ lợi nhuận nếu ngân hàng tín dụng chấp thuận chia sẻ tối đa, giảm thiểu mức lãi suất vốn vay.

Trong khi đó các ngân hàng tín dụng chỉ cam kết theo hướng là sẽ chia sẻ với nhà nước, nhà đầu tư, nhưng không đưa ra mức chia sẻ cụ thể.

"Đây là khó khăn lớn nhất, đến thời điểm hiện tại các bên vẫn chưa thể thống nhất", Báo cáo số 517/BC-CP cho biết.

Chính phủ cho biết, việc chưa bảo đảm tiến độ theo yêu cầu của Quốc hội tại Nghị quyết số 62/2022/QH15 do một số nguyên nhân khách quan, không phụ thuộc vào các yếu tố chủ quan của Bộ Giao thông Vận tải.

Tại Phiên chất vấn Kỳ họp thứ 5, Quốc hội khóa XV vừa qua, Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải đã có báo cáo, giải trình, làm rõ các nội dung liên quan đến trách nhiệm xây dựng giải pháp xử lý khó khăn, bất cập các dự án BOT giao thông. Chủ tịch Quốc hội đã có ý kiến kết luận: Trong năm 2023, đề xuất các giải pháp cụ thể, xử lý dứt điểm vướng mắc, bất cập đối với một số dự án BOT.

Hiện nay, Bộ Giao thông Vận tải tiếp thu, có báo cáo giải trình gửi Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ xem xét thông qua, báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến, trên cơ sở đó Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ sẽ quyết định giải pháp xử lý theo đúng thẩm quyền.

"Bên cạnh đó, trong thời gian tới Bộ Giao thông Vận tải sẽ tiếp tục đàm phán với các nhà đầu tư, các tổ chức tín dụng để xác định cụ thể mức chia sẻ của các bên, bảo đảm nguyên tắc "hài hòa lợi ích, chia sẻ rủi ro" theo đúng chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, làm cơ sở để xác định mức vốn nhà nước thanh toán khi chấp dứt hợp đồng BOT trước thời hạn", Báo cáo số 517/BC-CP nêu rõ.

Nhóm 5 dự án dự kiến chấm dứt hợp đồng BOT trước thời hạn gồm: Dự án tuyến tránh phía Tây thành phố Thanh Hóa (bất cập trạm Bỉm Sơn); Dự án xây dựng cầu đường sắt Bình Lợi (không thể thu phí tại các cảng đường sông do điều chỉnh quy hoạch); Dự án xây dựng đường Thái Nguyên - Chợ Mới và cải tạo nâng cấp Quốc lộ 3 (xử lý bất cập trạm Quốc lộ 3 để bảo đảm an ninh trật tự); Dự án đường Hồ Chí Minh qua Tây Nguyên (sụt giảm doanh thu do đầu tư tuyến tránh thị xã Buôn Hồ); Dự án cải tạo Quốc lộ 91 thành phố Cần Thơ (sụt giảm doanh thu do đầu tư cầu Vàm Cống và tuyến đường vành đai phía Tây thành phố Cần Thơ, đường tỉnh 922.

Nhóm 3 dự án dự kiến sửa đổi hợp đồng, bổ sung vốn nhà nước gồm: Dự án BOT cầu Ba Vì - Việt Trì (kết nối Hà Nội và thành phố Việt Trì); Dự án BOT cầu Thái Hà (kết nối Hà Nam - Thái Bình); Dự án BOT hầm Đèo Cả (thay thế quyền thu phí trên cao tốc La Sơn - Túy Loan).