Ba nguyên nhân Trung Quốc 'bật đèn xanh' cho Tesla và tỷ phú Elon Musk

Theo Business Insider, năm 2019, công ty sản xuất xe điện nổi tiếng của tỷ phú Elon Musk chứng kiến doanh số bán hàng tại Trung Quốc tăng mức kỷ lục 161% so với năm trước. Hợp đồng 40.000 xe Teslas mới đã được kí kết thành công. 

Ngay cả khi đại dịch COVID-19 khiến doanh số bán xe hơi trên toàn Trung Quốc giảm 42% trong quý đầu tiên của năm 2020, Tesla đã phục hồi ngay lập tức với 2 tháng 3 và 4 lập kỷ lục về lượng xe bán ra. 

Tuy nhiên, tất cả đều hiểu rằng thành công của Tesla ở Trung Quốc sẽ không dễ dàng đến thế nếu không thiếu đi sự ủng hộ của các bên thứ ba. Chính phủ nước này đã làm tất cả những gì có thể để thúc đẩy Tesla phát triển mạnh mẽ, thể hiện rõ nhất ở chính sách miễn thuế với doanh số hàng tỷ USD tài trợ cho việc xây dựng nhà máy ở Thượng Hải. 

Trung Quốc và Tesla dường như đã hình thành một mối quan hệ cộng sinh rất hiếm gặp giữa cường quốc châu Á và các ông lớn công nghệ Mỹ. Nhưng nguyên nhân dẫn đến mối quan hệ đặc biệt này là gì? 

Lời mời đúng thời điểm

Cách Tesla tiếp cận thị trường Trung Quốc là một bài học đắt giá mà không một doanh nghiệp công nghệ lớn nào từ đó có thể áp dụng. Kể từ năm 2015, Trung Quốc đã là thị trường ô tô điện lớn nhất thế giới. Khi nhận thấy doanh số bán hàng tại Trung Quốc tăng gấp ba lần, đạt mốc 1 tỷ USD cho năm 2016 và 2 tỷ USD cho năm 2017, Tesla hiểu rằng họ đã có được thị phần nhất định tại đây. 

Tuy nhiên, cũng như các nhà sản xuất ô tô khác đã nhận thấy, cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung là một trở ngại lớn cho việc kinh doanh tại quốc gia này. Mức thuế quá cao áp cho xe Teslas nhập khẩu vào Trung Quốc, một chiếc Model S trị giá 80.000 USD từ Mỹ bị đội giá lên khoảng 140.000 USD tại Trung Quốc, khiến nhiều người mua bỏ cuộc và đại lý bán lẻ phải nản lòng. 

Cách duy nhất để bán ô tô cho người tiêu dùng Trung Quốc trên quy mô lớn hơn là sản xuất ngay tại đây nhưng chi phí sản xuất ô tô ở Trung Quốc cũng không hề rẻ. Chính sách của chính phủ buộc các nhà sản xuất ô tô nước ngoài phải làm việc với một đối tác liên doanh nội địa và chia 50% lợi nhuận. Tesla kiên nhẫn chờ thời thay vì bỏ cuộc như nhiều công ty Mỹ khác.

Vào năm 2018, quốc gia này bắt đầu dỡ bỏ những hạn chế trên. Elon Musk nhanh chóng tận dụng lợi thế và tháng 7 năm đó đã thành công kí được thỏa thuận xây dựng nhà máy hoàn toàn thuộc sở hữu của mình ở Thượng Hải. Với 1,6 tỷ USD tài trợ từ các ngân hàng Trung Quốc và tốc độ phê duyệt nhanh kỷ lục của chính phủ, Gigafactory thứ ba của Tesla ra đời tại Trung Quốc.

Đến tháng 8/2019, nhà máy hoàn thành chuỗi sản xuất và làm ra những sản phẩm đầu tiên. Công suất hiện nay đạt 3.000 xe mỗi tuần, tương đương khoảng 150.000 chiếc mỗi năm. Vào cuối năm 2021, khi nhà máy chính thức áp dụng quy trình mới, Musk cho biết có thể sản xuất 500.000 chiếc ô tô mỗi năm. 

Cùng với chính sách miễn thuế bán hàng 10% cho mẫu xe Model 3 và khoản trợ cấp 3.560 USD của chính phủ Trung Quốc cho mỗi chiếc xe, doanh số tương lai của Tesla thật khó đoán. 

 Nguồn lợi khổng lồ từ cơ sở của Tesla

Nhiều người hẳn sẽ kinh ngạc khi biết được số lợi nhuận khổng lồ Trung Quốc có thể kiếm được từ nhà máy của Tesla. Cơ sở ở Thượng Hải được tài trợ hầu như toàn bộ thông qua các ngân hàng do nhà nước kiểm soát. Đây là các khoản đầu tư được đánh giá là 'siêu lãi'.

Thêm vào đó, Tesla đã kí hợp đồng thuê đất 50 năm và thanh toán chi phí trực tiếp cho chính phủ Trung Quốc. Ngoài ra, 30% các bộ phận của nhà máy được mua trong nội địa. Musk cho biết vào cuối năm 2020, con số này có thể đạt 100%. 

Ở quy mô rộng hơn, Tesla có thể là động lực thúc đẩy nhu cầu thị trường ô tô vốn đang giảm sút của Trung Quốc. Trong năm 2019, tổng doanh số bán xe hơi tại Trung Quốc giảm 8% so với mức 3% trong năm 2018. 

Gần đây hơn, việc hàng loạt các nhà máy phải đóng cửa do COVID-19 cũng ảnh hưởng nghiêm trọng đến doanh số bán hàng trong quý đầu tiên của năm 2020. Dù vậy, ngành công nghiệp tiềm năng này đang dần phục hồi, phần lớn do doanh số bán xe điện với Tesla chiếm mức thị phần đáng mơ ước là 30%. 

Nhờ doanh số được cải thiện rõ rệt trong cả tháng 3 và tháng 4, nhà sản xuất ô tô hàng đầu thế giới có thể giữ vai trò quan trọng trong quá trình hồi sinh ngành ô tô của cường quốc phía Bắc. 

Động lực cạnh tranh mạnh mẽ cho thị trường ô tô Trung Quốc

Ngay cả khi tăng thêm sự cạnh tranh cho thị trường xe điện của Trung Quốc, Tesla cũng có thể mang lại lợi ích cho các thương hiệu nội địa. Các công ty Trung Quốc như NIO và Xpeng từng được mệnh danh là "sát thủ Tesla" hiện đang gặp khó khăn dù từng là nhóm thương hiệu xe điện được biết đến tại Trung Quốc. Họ hầu như hoàn toàn xa lạ ở phương Tây. 

Một thương hiệu quốc tế nổi tiếng như Tesla có thể giúp đưa ngành công nghiệp xe điện của nước này cạnh tranh trên thị trường toàn cầu, giúp họ tiếp xúc với thị trường Mỹ và châu Âu, đồng thời tăng khả năng cải thiện doanh số. 

Thêm vào đó, khía cạnh môi trường cũng rất đáng quan tâm. Với dân số 1,4 tỷ người và nhiều thành phố nằm trong danh sách ô nhiễm nặng nhất thế giới, Trung Quốc đang nỗ lực ưu tiên cho xe điện. Đăng ký ô tô điện rẻ hơn và tiện lợi hơn đáng kể. Tính đến năm 2016, ít nhất hơn 10 thành phố lớn của Trung Quốc đã áp dụng các chính sách này. 

Khách hàng mua ô tô Trung Quốc nhìn chung đánh giá xe điện nghiêm túc hơn so với các nước có quy mô tương tự. Xe điện hiện nay chiếm 4,7% tổng số xe bán ra ở Trung Quốc so với chỉ 1,7% tại Mỹ. Đến năm 2025, Trung Quốc đặt mục tiêu nâng con số này lên 25% tổng số ô tô bán ra, trong đó Tesla có khả năng dẫn đầu.

Dù vậy, việc Trung Quốc chào đón Tesla với vòng tay rộng mở vẫn có thể là một bước đi mạo hiểm. Quốc gia này đã dành hàng năm và hàng tỷ USD đầu tư cho các hãng sản xuất xe điện trong nước và phát triển thị trường nội địa của riêng họ. Khi mối quan tâm chuyển hướng sang một công ty nước ngoài, Tesla có thể đem lại lợi ích to lớn cho Trung Quốc và mở cửa thị trường nước này trên phạm vi toàn cầu. 

Nhiều chuyên gia dự đoán một kết thúc kém hạnh phúc hơn sẽ xảy ra khi Tesla thống trị lĩnh vực xe điện của Trung Quốc đến mức nuốt trọn thị phần này. Ngược lại, họ cũng có thể bị vượt qua bởi mức độ cạnh tranh đáng gờm của những thương hiệu địa phương. 

Cả Musk và Trung Quốc đều đang tham gia một canh bạc lớn và chỉ có thời gian mới trả lời được mối quan hệ này sẽ kết thúc ra sao.