Ai kiểm soát TikTok?

TikTok đã không thể xoa dịu những lo ngại từ Mỹ và các đồng minh về quyền truy cập vào dữ liệu người dùng do cấu trúc công ty không rõ ràng. Một số quyết định hàng đầu vẫn đang được xử lý tại Bắc Kinh, theo South China Morning Post.

Sự phát triển của TikTok vẫn chịu ảnh hưởng trực tiếp và gián tiếp của nhiều người và chính phủ ở một số quốc gia. Do đó, một trong những ứng dụng được sử dụng rộng rãi nhất trên thế giới, với hơn 1 tỷ người dùng, đã bị cuốn vào một mạng lưới phức tạp của công nghệ, tiền bạc và quyền lực khi công ty mẹ ByteDance tìm cách duy trì quyền sở hữu viên ngọc quý giá của công ty.

Khi Washington cố gắng cắt đứt kết nối của TikTok với Trung Quốc, nơi đặt trụ sở chính của ByteDance, tương lai của ứng dụng này có thể trở nên mù mịt. Hai năm sau nỗ lực thất bại của cựu tổng thống Mỹ Donald Trump trong việc buộc ByteDance bán ứng dụng cho các nhà đầu tư Mỹ, chính quyền của Tổng thống Joe Biden đang thực hiện một kế hoạch sửa đổi để giải quyết những gì họ coi là mối đe dọa an ninh quốc gia từ TikTok.

Các quốc gia khác cũng đang tăng cường sự giám sát. Ví dụ, Ấn Độ đã chặn TikTok hoạt động ở nước này cùng với nhiều ứng dụng khác của Trung Quốc sau cuộc đụng độ biên giới năm 2020 giữa hai nước. Mối quan tâm về TikTok cũng đã được đưa ra bàn luận ở Australia, Liên minh Châu Âu và Vương quốc Anh.

Nhà sáng lập Zhang Yiming vẫn có tiếng nói quan trọng

Sự không tin tưởng đối với TikTok phần lớn bắt nguồn từ nỗi sợ hãi về việc chính phủ Trung Quốc có quyền truy cập vào dữ liệu từ ứng dụng thông qua ByteDance. Luật an ninh quốc gia của Trung Quốc yêu cầu dữ liệu phải được chuyển giao theo yêu cầu, song ByteDance đã nhiều lần nói rằng họ chưa bao giờ cung cấp dữ liệu người dùng TikTok cho chính quyền Bắc Kinh.

Bất chấp sự đảm bảo của ByteDance rằng dữ liệu người dùng Mỹ được lưu trữ bên ngoài Trung Quốc và không phải tuân theo luật pháp Trung Quốc, một đánh giá của BuzzFeed News về âm thanh bị rò rỉ từ các cuộc họp nội bộ cho thấy nhân viên ở Trung Quốc đã nhiều lần truy cập vào dữ liệu đó.

Vẫn còn một lượng lớn sự mơ hồ xung quanh việc ai chịu trách nhiệm về những gì diễn ra tại TikTok, được hợp nhất ở Quần đảo Cayman. Nhìn thoáng qua, người chịu trách nhiệm cho các quyết định hàng đầu có vẻ là Giám đốc điều hành Chew Shou Zi.

Chew, dù vậy mới chỉ đảm nhận vai trò này kể từ tháng 4/2021, vài tháng trước khi TikTok trở thành một trong 6 nhóm kinh doanh riêng biệt thuộc ByteDance trong bối cảnh công ty đang tái cơ cấu.

Chủ tịch ByteDance, Liang Rubo, trên danh nghĩa là người đứng đầu kỳ lân giá trị nhất thế giới. Ông Liang đã không phát biểu trước công chúng hoặc tiếp nhận bất kỳ cuộc phỏng vấn nào kể từ khi tiếp quản vị trí của nhà sáng lập Zhang Yiming.

Liang, bạn cùng phòng của Zhang tại Đại học Nankai, được coi là trợ lý lâu năm của Zhang. Trong một video kỷ niệm 7 năm thành lập ByteDance, hai giám đốc điều hành đã quay lại căn hộ nơi họ bắt đầu ý tưởng về ByteDance.

Zhang đã từ bỏ các vị trí tại công ty vào năm ngoái, song thực tế các lãnh đạo ByteDance và các nhà đầu tư ngầm thừa nhận rằng Zhang vẫn duy trì tiếng nói cuối cùng về các quyết định lớn liên quan tới TikTok, bao gồm cả việc thay đổi quyền sở hữu.

Trong lá thư gửi các nhà lập pháp Mỹ, Chew cũng thừa nhận rằng ByteDance “đóng một vai trò trong việc tuyển dụng nhân sự chủ chốt tại TikTok”. 4 thành viên hội đồng quản trị khác đến từ các nhà đầu tư lớn của ByteDance: Bill Ford của General Atlantic, Arthur Dantchik của Susquehanna International Group, Philippe Laffont của Coatue Management và Neil Shen của Sequoia China.

TikTok và ByteDance chịu ảnh hưởng bởi chính phủ Trung Quốc

Chính phủ Trung Quốc vẫn đóng vai trò quan trọng trong các quyết định xung quanh TikTok. Điều này đã trở thành chủ đề những câu hỏi dành cho Giám đốc điều hành TikTok Vanessa Pappas vào tháng trước trong phiên điều trần tại Thượng viện Mỹ. Pappas khẳng định chính phủ Trung Quốc không ảnh hưởng đến hành vi hoặc chính sách của TikTok.

Một thỏa thuận lẽ ra sẽ chứng kiến ​​các hoạt động của TikTok tại Mỹ do Oracle và Walmart tiếp quản vào năm 2020 đã bị ảnh hưởng bởi một quy định từ Bắc Kinh yêu cầu sự chấp thuận của chính phủ đối với việc xuất khẩu các công nghệ quan trọng, bao gồm thuật toán hỗ trợ hệ thống của TikTok.

TikTok được phát triển từ công nghệ cốt lõi tương tự Douyin, phiên bản tiếng Trung của ứng dụng này. Chew cho biết cả hai ứng dụng đều chia sẻ "các khối xây dựng công nghệ cơ bản". Sự khác biệt nằm ở "logic kinh doanh, thuật toán, tích hợp và triển khai hệ thống".

Chính phủ Trung Quốc cũng đã có tác động đến sự phát triển của ByteDance theo những cách khác nhau. Vào năm 2018, Cục Quản lý Phát thanh và Truyền hình Quốc gia Trung Quốc đã ra lệnh cho công ty đóng cửa Neihan Duanzi, một ứng dụng dành cho các meme và video hài hước được nhắm mục tiêu vì “nội dung thô tục”. Nhà sáng lập Zhang Yiming sau đó đã công bố bản tự kiểm điểm để "xin lỗi và suy nghĩ lại", đồng thời thừa nhận đó là bài học lớn cho công ty.

Paul Triolo, Phó chủ tịch cấp cao của công ty tư vấn Dentons Global Advisors-Albright Stonebridge Group cho biết chính quyền ông Biden “đang theo đuổi một quy trình bài bản nhằm cố gắng tìm ra giải pháp cho vấn đề” liên quan đến bảo mật dữ liệu người dùng TikTok tại Mỹ.

TikTok đã hứa rằng dữ liệu người dùng Mỹ sẽ được lưu trữ trên các máy chủ thuộc sở hữu của Oracle Corp và bất kỳ quyền truy cập dữ liệu TikTok nào của các nhà điều hành ByteDance đều phải trải qua một quy trình kiểm soát nội bộ nghiêm ngặt. TikTok sẽ hoàn thành việc di chuyển dữ liệu sang các máy chủ của Oracle trong năm nay. Các bản sao lưu vẫn được lưu trữ trên các máy chủ của chính hãng ở Singapore và Mỹ.

Vào năm 2020, Giám đốc an ninh toàn cầu của TikTok, Roland Cloutier, đã giải quyết những lo ngại về việc công ty sử dụng không gian trung tâm dữ liệu thuê từ China Unicom Americas. Ông nói, công ty viễn thông Trung Quốc không gây ra rủi ro về bảo mật vì họ không có quyền truy cập trái phép vào các máy chủ của ByteDance. Cho đến nay vẫn chưa có bằng chứng nào cho thấy chính quyền Trung Quốc yêu cầu xem dữ liệu người dùng TikTok từ ByteDance.

Thực tế, có những luật và quy định của Trung Quốc cho phép nhà nước yêu cầu dữ liệu từ các doanh nghiệp. Douyin là một trong những công ty công nghệ Trung Quốc đầu tiên bàn giao mã thuật toán của mình cho Cơ quan Quản lý Không gian mạng Trung Quốc vào mùa hè năm nay.

Thách thức từ các chính phủ các quốc gia khác

ByteDance được cho là đã xem xét niêm yết tại Hong Kong, mặc dù công ty đã phủ nhận kế hoạch. Một đợt chào bán cổ phiếu lần đầu ra công chúng bên ngoài Trung Quốc đại lục sẽ cần sự cho phép của Bắc Kinh dựa trên quy định yêu cầu bất kỳ công ty nào có dữ liệu của hơn 1 triệu công dân Trung Quố cần phải trải qua quá trình đánh giá an ninh mạng trước khi IPO.

“Mối liên hệ với Trung Quốc của TikTok là “điều mà mọi người sẽ tiếp tục cảm thấy rất khó chịu nếu họ không có câu trả lời thực sự rõ ràng về việc ai là người kiểm soát ứng dụng này”, Katie Harbath, một thành viên cấp cao không thường trú tại Atlantic Council cho biết.

Điều ảnh hưởng đến ByteDance và TikTok không đơn thuần chỉ là chính phủ Trung Quốc. Theo South China Morning Post, chính phủ ở các quốc gia khác cũng sẽ ảnh hưởng đến ByteDance và TikTok

Những nỗ lực của TikTok cho đến nay vẫn chưa thể xoa dịu những lo ngại từ các nhà lập pháp và quan chức Mỹ. Brendan Carr, một thành viên của Ủy ban Truyền thông Liên bang (FCC), đã công khai kêu gọi cả Apple và Google xóa TikTok khỏi các cửa hàng ứng dụng của họ, đồng thời cáo buộc ứng dụng này là một “công cụ giám sát tinh vi”.

Trong những ngày đầu của TikTok, sau khi được tạo ra vào năm 2017, ByteDance thường cử một nhóm quản lý đến các thị trường địa phương để giúp phát triển nền tảng. Đơn vị kinh doanh không có CEO riêng cho đến năm 2020, khi ByteDance thuê Kevin Mayer của Walt Disney cho vai trò này. Mayer chỉ ở lại được ba tháng. Sau đó, Pappas đã làm Giám đốc điều hành tạm thời cho đến khi Chew lên tiếp quản.

ByteDance không có bất kỳ tiền lệ nào để nói đến, vì đây là công ty internet Trung Quốc đầu tiên đạt được thành công ở quy mô toàn cầu đối với mảng kinh doanh ứng dụng xem video ngắn. Chew cho biết trong một cuộc phỏng vấn vào tháng 3 với Bloomberg rằng đó là "thách thức để xây dựng một công ty toàn cầu" bởi vì "bạn cần phải có tính toàn cầu và bản địa cùng một lúc".