Vướng vào bê bối gian lận tài chính của Evergrande, Big4 kiểm toán thế giới chật vật ở Trung Quốc

Theo các hồ sơ mà doanh nghiệp gửi lên cơ quan quản lý, kể từ tháng 3 năm nay, hơn 30 công ty niêm yết tại Trung Quốc đại lục đã loại PricewaterhouseCoopers (PwC) khỏi vai trò kiểm toán.

Khó khăn của PwC trở nên chồng chất sau khi tập đoàn bất động sản Evergrande bị các nhà chức trách Trung Quốc cáo buộc khai khống doanh thu và lợi nhuận. PwC cũng bị giám sát chặt chẽ vì vai trò kiểm toán tại Evergrande.

Bloomberg từng đưa tin chính phủ Trung Quốc đang cân nhắc mức phạt kỷ lục đối với PwC và có thể đình chỉ một số hoạt động của công ty tại nền kinh tế lớn thứ hai thế giới.

Theo nguồn tin của Bloomberg, nhiều nhân viên của PwC Trung Quốc đã lo lắng không yên vì nguy cơ công ty bị phạt.

Nguồn tin cho biết dù không rõ có bao nhiêu người đã rời đi, đối tác tại các công ty kiểm toán lớn trong và ngoài Trung Quốc đã tiếp nhận hàng chục hồ sơ ứng tuyển từ nhân viên PwC.

Một số doanh nghiệp Trung Quốc đang đàm phán với các công ty kiểm toán khác và chờ đợi kết quả của cơ quan quản lý trước khi quyết định có nên chuyển từ PwC sang đơn vị khác hay không.

Động thái của các khách hàng và nhân viên cho thấy hoạt động của PwC Trung Quốc đã gặp khó khăn như thế nào dù các nhà chức trách chưa đưa ra hình phạt chính thức.

Tính đến cuối năm ngoái, chi nhánh của PwC tại Trung Quốc đại lục là PricewaterhouseCoopers Zhong Tian (hay PwC Zhong Tian) có 291 đối tác và hơn 1.700 nhân viên kế toán.

Đầu tuần này, PwC đã bổ nhiệm một đối tác lâu năm là ông Daniel Li làm chủ tịch phụ trách khu vực châu Á - Thái Bình Dương và Trung Quốc của công ty. Ông Li là công dân Trung Quốc đầu tiên giữ chức vụ đó, thay thế ông Raymnund Chao (người nghỉ hữu vào cuối tháng 6).

Theo Viện Kế toán Công chứng Trung Quốc, PwC Zhong Tian là doanh nghiệp “cá kiếm” tốt nhất trong số các công ty kiểm toán ở đại lục. Doanh thu năm 2022 của PwC Zhong Tian đạt 7,9 tỷ nhân dân tệ (tương đương 1,1 tỷ USD).

Năm đó, PwC đã kiểm toán cho khoảng 400 doanh nghiệp Trung Quốc có cổ phiếu niêm yết tại Thượng Hải, Thâm Quyến, Hong Kong hoặc New York.

Đánh mất vị thế

Trong số 36 công ty niêm yết tại Trung Quốc đã chấm dứt hợp đồng với PwC, 26 doanh nghiệp đã lựa chọn kiểm toán mới.

Khoảng 2/3 quyết định hợp tác với Ernst & Young, Deloitte & Touche hoặc KPMG. Một số cái tên nổi bật bao gồm Tsingtao Brewery, China Cinda Asset Management và China Merchants Bank.

Khoảng 8 doanh nghiệp khác lựa chọn các công ty kiểm toán Trung Quốc, giúp gia tăng thị phần của các hãng kiểm toán địa phương.

Tiếp nhận các khách hàng cũ của PwC và xem xét kết quả kiểm toán trước đây có thể rất tốn kém và mất thời gian. Nhà phân tích Lu Yeung của Bloomberg Intelligence nói: “Các kiểm toán viên mới có thể phải kiểm tra mọi thứ lại từ đầu”.

Ông Lu cho biết thêm rằng các công ty đổi đơn vị kiểm toán cũng sẽ bị giám sát chặt chẽ hơn, vì vậy chỉ những doanh nghiệp tự tin về tài chính của mình mới chọn hợp tác với những cái tên khác trong nhóm Big4.

Ở diễn biến khác, nếu muốn gia nhập các công ty kiểm toán đối thủ, những đối tác cấp cao của PwC sẽ phải thu hút thêm khách hàng và tạo ra doanh thu cho nơi làm việc mới.

Tuy nhiên, một số người có thể bị ràng buộc bởi điều khoản không cạnh tranh trong hợp đồng với PwC. Điều này đồng nghĩa rằng một số người không thể đóng góp nhiều cho công ty mới trong vòng một năm sau khi rời PwC.

Các khách hàng lớn nhất của PwC ở nền kinh tế lớn thứ hai thế giới bao gồm những gã khổng lồ công nghệ Tencent, Alibaba, Meituan và Xiaomi - tất cả hiện vẫn sử dụng dịch vụ của PwC.

Bên cạnh đó, PwC cũng kiểm toán cho nhiều công ty tiêu dùng và nhà phát triển bất động sản, dù hãng kiểm toán này đã giảm mức độ tiếp xúc với lĩnh vực địa ốc Trung Quốc.

Nguy cơ bị phạt nặng

Các cơ quan quản lý đang điều tra vai trò của PwC trong vụ khai khống doanh thu của Evergrande. Bắc Kinh có thể sẽ áp dụng mức phạt kỷ lục ít nhất 1 tỷ nhân dân tệ đối với PwC, Bloomberg đưa tin vào cuối tháng 5.

PwC chưa công khai bình luận về cuộc điều tra pháp lý. Phát ngôn viên của công ty này cũng từ chối bình luận về bản tin của Bloomberg.

Trước đây, Deloitte là công ty kiểm toán nhận án phạt cao nhất tại Trung Quốc với số tiền 212 triệu nhân dân tệ vào năm 2023. Các nhà chức trách cũng đình chỉ hoạt động của văn phòng Deloitte tại Bắc Kinh trong ba tháng như một hình phạt khác cho báo cáo kiểm toán mà hãng này làm cho ông lớn quản lý tài sản China Huarong Asset Management.

Theo tính toán của Bloomberg, vào năm ngoái, các công ty gần đây vừa huỷ hợp đồng với PwC đã trả tổng cộng hơn 800 triệu nhân dân tệ phí kiểm toán.