Với lợi thế dẫn đầu thị phần cho vay tiêu dùng, VPBank sẽ đối mặt với rủi ro nào khi mảng này bị siết?

Trong báo cáo về ngành ngân hàng Việt Nam của bộ phận nghiên cứu chứng khoán Châu Á - Thái Bình Dương thuộc JP Morgan đã đưa ra những đánh giá chuyên sâu về hoạt động kinh doanh của Ngân hàng TMCP Việt Nam Thịnh Vượng (VPBank - Mã: VPB), đặc biệt là tại công ty tài chính tiêu dùng FE Credit.

Theo JP Morgan, việc sở hữu công ty tài chính tiêu dùng có thị phần lớn nhất Việt Nam - FE Credit là yếu tố chính thúc đẩy tỉ lệ thu nhập lãi cận biện (NIM) của VPBank ở mức cao so với trung bình ngành (9,6%). Các khoản vay tiêu dùng chiếm 57% tổng dư nợ của ngân hàng và tạo ra lợi thế cạnh tranh cốt lõi cho VPBank.

NIM và chi phí tín dụng của VPBank đều cao hơn so với trung bình ngành

Nguồn: JP Morgan.

Theo tìm hiểu của JP Morgan, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) gần đây đã cân nhắc giới hạn tối đa khoản vay tiền mặt (cho vay không có bảo đảm) ở mức 30% tổng số khoản vay (tại FE Credit hiện nay là 71%). Đồng thời, NHNN cũng đề xuất giới hạn điều kiện cho những khách hàng vay mới bằng tiền mặt chỉ khi họ sở hữu một khoản vay có bảo đảm trong hệ thống ngân hàng. 

Mặc dù những đề xuất này đang ở dạng dự thảo, nhưng JP Morgan cho rằng điều này sẽ tạo ra những rủi ro đáng kể khi đầu tư vào VPBank. Do đó, hãng tài chính này đưa ra mức đánh giá trung lập (Neutral) về xếp hạng của ngân hàng.

Rủi ro của VPBank khi NHNN siết cho vay tiêu dùng

Nói sâu hơn, JP Morgan cho biết về FE Credit chiếm 55% thị phần cho vay tài chính tiêu dùng tính trong năm 2017 với lãi suất cho vay bình quân từ 35 đến 40%/năm. NIM trung bình đạt 29% trong 3 năm qua.

Hơn 71% khoản vay của FE Credit là cho vay tiền mặt hoặc khoản vay cá nhân, khoản này có thể mang về mức lợi suất gần 50%/năm. Do vậy, mặc dù dư nợ của FE Credit chỉ chiếm 24% giá trị các khoản vay của VPBank nhưng đóng góp hơn 50% thu nhập hoạt động của toàn ngân hàng. 

Đây là động lực chính giúp tỉ suất sinh lời trên vốn chủ (ROE) của VPBank đạt trung bình 24% trong suốt 4 năm qua.

Cho vay cá nhân (tiền mặt) chiếm 71% trong tổng dư nợ của FE Credit

Nếu dự thảo qui định của Ngân hàng Nhà nước nói trên được triển khai, FE Credit sẽ không thể mở rộng các khoản vay mới bằng tiền mặt vì giới hạn không vượt quá 30% danh mục cho vay. 

Các khoản vay tiền mặt có kì hạn dưới 1 năm sẽ không thể được gia hạn và sẽ bị loại khỏi danh mục của ngân hàng. Điều này sẽ buộc VPBank phải tìm cách gia tăng các khoản vay tiêu dùng có bảo đảm tại FE Credit bằng cách chuyển các khoản vay tiêu dùng được thế chấp từ VPBank sang FE Credit.

Diễn biến danh mục cho vay của FE Credit trong các năm (Nguồn: JP Morgan)

JP Morgan ước tính cho vay tiền mặt trong cơ cấu dư nợ FE Credit sẽ giảm 25% mỗi năm trong giai đoạn 2020 - 2021 xuống còn 28% tổng dư nợ cho vay. Dẫn đến sự sụt giảm hiệu suất sinh lời của tài sản 110 điểm cơ bản/năm, NIM hàng năm giảm trên 80 điểm cơ bản và ROE giảm xuống 15-16% từ mức 20%. Điều này gây ra áp lực đối với cổ phiếu VPB, trước khi tăng trưởng trở lại sau năm 2021.

Diễn biến hiệu suất sinh lời của tài sản và NIM của FE Credit (Nguồn: JP Morgan)

Theo quan điểm của JP Morgan, Thông tư của NHNN vẫn đang ở dạng dự thảo, tuy nhiên nó có thể là nhân tố chính tác động đến triển vọng cổ phiếu của ngân hàng này. 

Bên cạnh đó, rủi ro giảm giá của cổ phiếu VPB gồm sự cạnh tranh gia tăng tại phân khúc cho vay tiền mặt và việc chất lượng tài sản suy giảm. Trong khi đó, các yếu tố có thể hỗ trợ tăng giá là tăng trưởng cho vay tiêu dùng cao hơn kì vọng và sự cải thiện thu nhập ngoài lãi.