Vì đâu để xảy ra các vụ gian lận thương mại điển hình như Asanzo, Khải Silk?

Về vấn đề chống gian lận xuất xứ của hàng hoá đại biểu Nguyễn Tiến Sinh (Hoà Bình) cho rằng các phần trả lời trước đó của Bộ trưởng Công Thương chưa chỉ ra được lỗ hổng lớn về pháp lí, nhất là thiếu qui định thế nào là hàng "made in Vietnam". Đặc biệt sự công khai, minh bạch về qui định hàng Việt Nam là thế nào.

"Chính sự thiếu minh bạch này đã làm cho các doanh nghiệp như Asanzo, Khải Silk… không biết mình có vi phạm không. Như vậy đẩy người dân và doanh nghiệp vào thế rủi ro rất cao. Liệu có đơn thuần là gian lận thương mại? 

Kinh tế Việt Nam là kinh tế mở hay kinh tế hở? Doanh nghiệp Việt Nam chết ngay trên sân nhà là điều đang diễn ra và giải pháp là gì?", đại biểu Sinh chất vấn.

Trả lời vấn đề này tại phiên chất vấn sáng 7/11, Bộ trưởng Trần Tuấn Anh cho biết hiện nay Việt Nam đang thực thi hàng loạt các qui định của luật pháp rất quan trọng liên quan về vấn đề tiêu thụ tại thị trường trong nước cũng như trong hoạt động xuất nhập khẩu như Luật Quản lí ngoại thương, Luật Qui chuẩn tiêu chuẩn, Luật Hải quan, Luật Quản lí, Pháp lệnh Quản lí thị trường...

Những văn bản qui phạm pháp luật này đều liên quan đến việc điều chỉnh các hoạt động trong thương mại trong nước cũng như liên quan đến hoạt động thương mại quốc tế, Bộ trưởng nhấn mạnh.

Đối với Luật Quản lý ngoại thương và Luật cạnh tranh, Bộ trưởng cho biết Bộ này đã báo cáo Chính phủ ban hành nghị định 31 qui định chi tiết luật Quản lí ngoại thương, cấp giấy chứng nhận xuất xứ Việt Nam cho sản phẩm của Việt Nam xuất đi các thị trường được các ưu đãi thương mại về thuế quan. Bộ cũng đã tăng cường kiểm soát trong việc cấp chứng nhận xuất xứ.

Ngoài ra Bộ đã tăng cường tuyên truyền, phổ biến với doanh nghiệp về hành vi gian lận thương mại, chủ động hơn nữa trong bối cảnh nguy cơ gian lận hàng hoá tăng cao.

Cùng với đó, Thủ tướng đã kí ban hành quyết định 84 đề án tăng cường quản lí Nhà nước chống gian lận thương mại và gian lận xuất xứ, siết chặt các khâu trong xuất nhập khẩu và đầu tư nước ngoài để ngăn chặn hành vi gian lận thương mại.

Đồng thời, Bộ cũng đã xây dựng văn bản để qui định cụ thể xuất xứ hàng hóa trong nước. Trên thực tế ngoài các văn bản và Nghị định 31 hướng dẫn Luật quản lí ngoại thương, còn có nghị định 43 qui định chứng nhận nhãn mác, xuất xứ hàng hóa của sản phẩm lưu thông trng nước, Bộ trưởng cho hay.

Tuy nhiên, theo ông Tuấn Anh nghị định này giao trách nhiệm cho doanh nghiệp, nhà sản xuất kê khai nhãn mác và nguồn gốc hàng hóa. 

"Chính vì vậy, bước đầu đã có những hành vi có dấu hiệu gian lận thương mại, gian lận xuất xứ, lừa dối người tiêu dùng như Khaisilk trước kia và sau này có câu chuyện chưa rõ ràng trong hướng dẫn ghi xuất xứ với hàm lượng như thế nào dẫn đến vướng mắc cho một số doanh nghiệp, mà ta chứng kiến câu chuyện như Asanzo", Bộ trưởng nói.

Do đó, Bộ Công Thương đã đề xuất xây dựng văn bản pháp qui hướng dẫn cụ thể hơn nữa trong việc ghi chứng nhận xuất xứ cho hàng hóa sản xuất và lưu thông trên thị trường Việt Nam. 

"Đây là việc khó nên Bộ xin ý kiến các bộ ngành để tổ chức xây dựng một thông tư dưới hình thức mở để có ý kiến của các bộ, ngành cả về cơ sở pháp lí và phạm vi điều chỉnh trong các chủ thể của hoạt động này", Bộ trưởng nhấn mạnh.

Sau gần một năm xây dựng, cơ quan này đã hoàn thành dự thảo thông tư hướng dẫn chứng nhận xuất xứ hàng hoá sản xuất, lưu thông trong nước, đang tổ chức lấy ý kiến phản biện của nhân dân và các tổ chức đã qua hai vòng đóng góp đa dạng, đầy đủ các ý kiến.

Đáng chú ý, theo Bộ trưởng có một số quan điểm cho rằng phạm vi điều chỉnh cần cụ thể hơn để tránh ảnh hưởng đến lợi ích của Việt Nam trong hoạt động thương mại quốc tế, tránh việc các tổ chức nước ngoài căn cứ vào cái này siết chặt hơn nữa trong chứng nhận ưu đãi của hàng Việt Nam xuất đi nước ngoài.

"Thông tư này và các thông tư hướng dẫn của Nghị định 31 đều dựa trên nền tảng bộ qui tắc xuất xứ của WTO, nếu như các tổ chức nước ngoài có thể căn cứ vào đây để siết chặt, gây khó khăn trong xác nhận ưu đãi của các sản phẩm đi nước ngoài có xuất xứ ở Việt Nam", Bộ trưởng nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, tùy trong từng lĩnh vực trong từng ngành sản xuất các sản phẩm hàng hóa lại có những đặc thù có tính chất khác nhau nên cơ sở như thế nào để tạo ra giá trị gia tăng thực sự hữu ích và cần thiết để đảm bảo quá trình hội nhập và phát triển trong giai đoạn tới đây sẽ bền vững và đạt được yêu cầu là yêu cầu được đặt ra với văn bản pháp qui mới đang xây dựng.