Tư duy cũ kĩ của gia tộc sáng lập đang đe dọa đế chế Samsung

Giới doanh nghiệp Hàn Quốc vốn nổi tiếng với hệ thống cổ phần được sở hữu chéo phức tạp cùng các nghi thức văn hóa vô cùng đặc biệt. Trong số đó, Samsung là cái tên đứng đầu không chỉ nhờ thành công lớn, mà còn bởi sự bí ẩn bao quanh gia tộc họ Lee, theo nhận định của The Economist. 

Từ một cửa hàng rau và cá khô Samsung, bắt đầu hoạt động vào năm 1938 tại tỉnh Daegu, đến nay đã phát triển thành tập đoàn chiếm đến 1/5 tỉ trọng xuất khẩu của Hàn Quốc. 

Viên ngọc quý của Samsung, công ty Samsung Electronics, trong nhiều năm qua  là một trong những thương hiệu smartphone, TV và chip lớn nhất thế giới. Vốn hóa thị trường của công ty đạt hơn 270 tỉ USD với hơn 310.000 người lao động tại 74 quốc gia. 

Tuy nhiên, câu chuyện tăng trưởng của Samsung đang đứng trước nhiều thách thức. Trước sự vùng lên của các đối thủ cạnh tranh và sự ì ạch của Samsung những năm gần đây, đã dấy lên nhiều lo ngại về tương lai phát triển của cheabol lớn nhất xứ kim chi. 

Cơ chế quản lí gây tranh cãi

Câu chuyện hấp dẫn về tập đoàn tái hiện trong cuốn sách mới của tác giả Geoffrey Cain. Theo mô tả của Cain, đặc trưng kinh doanh của Samsung là những vụ bê bối nội bộ, trả thù và mưu đồ chính trị. Tuy nhiên, ông không thể tìm ra bí quyết thành công rực rỡ của tập đoàn bất chấp những rắc rối.

Sau khi chủ tịch tập đoàn Lee Kun-hee qua đời một cách bí ẩn vào năm 2014, con trai duy nhất và người thừa kế của ông, Lee Jae-yong, phải đối mặt với phiên tòa tái thẩm về cáo buộc lạm quyền.  

"Thái tử" Lee có ảnh hưởng rất lớn đến Samsung Electronics dù chỉ trực tiếp sở hữu một phần nhỏ cổ phần và không còn giữ vị trí nào trong hội đồng quản trị. Cấu trúc quản lí của tập đoàn có sứ mệnh bảo vệ lợi ích nhóm và gia đình sáng lập. 

Văn hóa doanh nghiệp chaebol của Hàn Quốc trong gần một thế kỉ qua vẫn là chủ đề gây tranh cãi. Cain mô tả phong cách lãnh đạo tại Samsung Electronics là "quân phiệt, nhiều chiến lược và không khoan dung với sai lầm". 

Năm 1995, để cảnh cáo các kĩ thuật viên sản xuất sản phẩm kém chất lượng, ông Lee đã ra lệnh tiêu hủy 140.000 thiết bị bao gồm TV, đồ gia dụng, điện lạnh trị giá tương đương 50 triệu USD vào thời điểm đó. 

Sau sự kiện này, Samsung Electronics liên tục nằm trong danh sách các nhà tuyển dụng uy tín nhất Hàn Quốc và là thỏi nam châm thu hút nhân tài sáng giá từ nhiều quốc gia, bao gồm cả Việt Nam.

Môi trường đào tạo và khắc nghiệt này chính là bí quyết của thành công. Từ một thương hiệu tụt hậu và thậm chí không được xếp chung kệ hàng với các thương hiệu Nhật Bản như Sony, Samsung đã bắt kịp và thậm chí vượt qua. 

Vào năm 2011, chỉ hai năm sau khi ra mắt mẫu smartphone đầu tiên, các thiết bị Galaxy của hãng đã vượt qua iPhone của Apple về doanh số. Các đối thủ cạnh tranh như Apple và Sony trở thành những khách hàng lớn nhất của Samsung trong ngành hàng linh kiện điện tử, từ chip đến màn hình OLED. 

Vào thời điểm doanh số điện thoại và thiết bị khác bị ảnh hưởng do cuộc khủng hoảng COVID-19, Samsung nhanh chóng thúc đẩy dịch vụ kinh doanh máy chủ trên nền tảng đám mây, theo báo cáo công bố vào ngày 29/4. 

10 năm sau khi gia đình Lee quyết định đa dạng hóa tập đoàn, đại dịch COVID-19 đầu năm 2020 đã đưa Samsung Biologics, công ty con chuyên sản xuất vắc xin và dược phẩm của Samsung, thành công ty có giá trị thứ ba tại Hàn Quốc.

Thách thức lớn trong tương lai

Vậy những gì đang đặt tập đoàn Samsung vào thách thức? Mark Newman, một cựu nhân viên của Samsung Electronics, tiết lộ rằng những nhân sự cấp cao tại đây luôn luôn tin tưởng vào gia đình sáng lập tập đoàn trong mọi hoàn cảnh.

Nếu các CEO trong những công ty phương Tây mất hàng tuần để tranh cãi về cách phân chia nguồn vốn, nơi đầu tư hay mở một lĩnh vực mới thì mọi chiến lược táo bạo của Samsung như cổng thanh toán, xe hơi hay pin năng lượng mặt trời đều được quyết định chỉ trong thời gian ngắn.

Ngoài tất cả các điểm mạnh hiện có, Samsung đang phải đối mặt với hai vấn đề lớn. Đầu tiên là sản xuất các linh kiện và màn hình đẹp nhất thế giới nếu không muốn mãi mãi đứng ở vị trí thứ hai. 

Khi doanh số smartphone đạt đỉnh, Apple nhanh chóng cung cấp các thiết bị và phụ kiện như đồng hồ đeo tay và tai nghe không dây. Họ đã thực hiện cú vượt mặt ngoạn mục trước Samsung. 

Thay vì phát triển hệ điều hành riêng để cạnh tranh với Apple, Samsung sử dụng Google ED Android để tập trung vào sản xuất chip, bộ nhớ và dược phẩm sinh học. Để thành công trong ngành dịch vụ, đặc biệt là trong kỷ nguyên Internet, họ cần phát triển những kĩ năng sáng tạo mới chưa từng xuất hiện trước đây.

Thách thức thứ hai là Trung Quốc. Nền kinh tế lớn thứ hai thế giới đang thay đổi cả thị trường và đối thủ cạnh tranh. Trong năm 2019, Samsung phải ngừng sản xuất smartphone tại Trung Quốc sau khi thị phần tiếp tục giảm thêm ở mức 2 con số, còn dưới 1%. 

Các công ty lớn của Trung Quốc vốn sẵn có tiền mặt và đang tập trung dài hạn để tự sản xuất chất bán dẫn. Các công ty điện thoại như Xiaomi ngày càng tỏ ra xuất sắc trong lĩnh vực phần mềm và ứng dụng. 

Là một trong những tập đoàn hưởng lợi lớn nhất từ xu hướng toàn cầu hóa, Samsung có thể tìm thấymột chút an ủi từ triển vọng kinh doanh tại phương Tây nếu chiến tranh lạnh công nghệ trở nên tồi tệ hơn.

Giảm bớt ảnh hưởng của gia tộc Lee có thể là giải pháp

Dù đã có khoản đầu tư 81 tỉ USD tiền mặt (nhiều hơn giá trị thị trường hiện nay của Sony), tương lai của Samsung Electronics không mấy sáng sủa. Trong bối cảnh gia tộc Lee đang vướng phải nhiều bê bối về cả truyền thông và pháp lí, họ không thể đưa ra các chiến lược lớn đầy rủi ro hoặc cạnh tranh trực tiếp với các đối thủ Trung Quốc. 

Tuy nhiên, họ vẫn còn một số giải pháp. Như hầu hết các chaebol khổng lồ khác, cuối cùng Samsung sẽ phải đặt niềm tin vào các nhà quản lí chuyên nghiệp thay vì gia tộc sáng lập. Hiện nay có thể là thời điểm tốt nhất để bắt đầu và để chắc chắn, việc đầu tiên mà họ cần thực hiện, theo Economist, là bỏ tư duy cũ suốt 2 thập kỉ qua.