Thỏa thuận Nhật - Mỹ có thể gây sức ép thêm cho Trung Quốc

Bên lề kỳ họp thường niên của Đại Hội đồng Liên Hợp Quốc (LHQ) tại New York hôm 25-9, Tổng thống Mỹ Donald Trump và Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe đã ký kết một thỏa thuận thương mại sơ bộ, giúp giảm thuế và đối với thịt bò, thịt heo, lúa mì, ngô, hạnh nhân, rượu vang và các sản phẩm nông nghiệp khác của Mỹ nhập vào Nhật Bản và đối với tuốc-bin, máy móc công nghiệp, xe đạp, trà xanh, hoa... từ Nhật Bản bán sang Mỹ. 

Hai bên sẽ tiếp tục đàm phán các vấn đề tranh chấp thương mại còn lại đến bắt đầu vào tháng 4 năm sau.

Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe và Tổng thống Mỹ Donald Trump tại lễ kế kết thỏa thuận thương mại Mỹ-Nhật ở New York hôm 25-9. Ảnh: Reuters

Tổng thống Trump mô tả thỏa thuận trên là một chiến thắng to lớn đối với nông dân, các chủ trang trại và và người trồng trọt của Mỹ. Chính phủ Mỹ ước tính khoảng 7 tỉ đô la giá trị hàng hóa nông sản Mỹ sẽ được tiếp cận thị trường Nhật Bản mỗi năm nhờ thỏa thuận này.

Mỹ là nước cung cấp các sản phẩm nông nghiệp thực phẩm lớn nhất của Nhật Bản, chiếm khoảng 25% thị phần nhập khẩu của nước này, theo Bộ Nông nghiệp Mỹ. Nhật Bản là nước nhập khẩu thịt bò và lúa mì lớn nhất của Mỹ và cũng là nước nhập khẩu ngô và thịt heo lớn thứ hai của Mỹ.

Tuy nhiên, thỏa thuận trên không bao gồm điều khoản cam kết của Mỹ sẽ không tăng thuế lên mức 25% đối với ô tô và linh kiện ô tô của Nhật Bản nhưng Thủ tướng Shinzo Abe cho biết Tổng thống Donald Trump hứa sẽ không tăng thuế ô tô đối với Nhật Bản.

Bên cạnh đó, Mỹ và Nhật Bản cũng đạt được thỏa thuận thương mại về các sản phẩm số hóa, cấm hai bên áp đặt thuế quan đối với các sản phẩm được truyền dẫn số hóa như video, âm nhạc, phần mềm... của nhau.

Khi mà vòng đàm phán thương mại tiếp theo giữa các quan chức thương mại cấp cao Mỹ-Trung sẽ diễn ra vào ngày 10-10 tới, giới nhà quan sát cho rằng thỏa thuận thương mại sơ bộ Mỹ-Nhật có thể gây áp lực lớn hơn đối với Bắc Kinh.

He Ping, phó giáo sư ngành chính trị quốc tệ tại  Đại học Phục Đán ở Thượng Hải nói:  “Thỏa thuận với Nhật Bản là một cột mốc quan trọng trong chính sách ưu tiên của chính quyền Tổng thống Donald Trump đối với các thỏa thuận thương mại tự do song phương và có thể tăng thêm sự tự tin của Mỹ vào các cuộc đàm phán thương mại trong tương lai”.

Thỏa thuận này cho thấy cách tiếp cận song phương của Tổng thống Trump trong vấn đề thương mại dường như đang đi đúng hướng.

He Ping nhận định những nhượng bộ mà Tokyo dành cho Washington khi chấp nhận giảm thuế đối với nông sản Mỹ có thể là “biểu tượng và kết quả” của mối quan hệ bền chặt hơn giữa Mỹ và Nhật Bản.

Đạt được thỏa thuận thương mại sơ bộ với Nhật Bản cũng có thể giúp ông Trump giành lại sự ủng hộ từ nông dân Mỹ, những người đang than vãn về việc mất thị phần xuất khẩu nông sản không chỉ do cuộc chiến thương mại với Trung Quốc mà còn do quyết định của ông Trump rút Mỹ khỏi Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP). 

Thỏa thuận này giúp làm lắng dịu các mới lo ngại của nông dân Mỹ, một trong những bộ phận cử tri quan trọng giúp ông Trump đắc cử tổng thống vào năm 2016 nhưng đang lao đao vì đòn thuế trả đũa của Trung Quốc.

“Với thực tế nông nghiệp là chủ đề chính trong các cuộc đàm phán thương mại Mỹ-Trung hiện tại , thỏa thuận thương mại Mỹ-Nhật có thể có ảnh hưởng gián tiếp đến các cuộc đàm phán Mỹ-Trung sắp tới”, He Ping nói.

Mỹ và Nhật Bản chưa công bố toàn văn thỏa thuận thương mại song phương, do vậy, có những lo ngại ở Bắc Kinh về việc thỏa thuận này có thể bao gồm điều khoản “thuốc độc”, cấm các đối tác thương mại của Mỹ ký kết các thỏa thuận thương mại với “các nước phi thị trường”, thuật ngữ mà Mỹ mô tả các nước không có nền kinh tế vận hành theo cơ chế thị trường đúng nghĩa bao gồm Trung Quốc.

Trước đây, Bộ trưởng Thương mại Mỹ Wilbur Ross đe dọa sẽ bổ sung điều khoản “thuốc độc” vào tất cả các thỏa thuận thương mại của Mỹ với các đối tác trong tương lai sau khi Mỹ ký thỏa thuận thương mại Mỹ-Mexico-Canada hồi tháng năm ngoái, trong đó, có điều khoản này.

“Bắc Kinh sẽ cảm thấy nhẹ nhõm nếu thỏa thuận thương mại Mỹ-Nhật không có điều khoản này, nếu không, đó có thể được coi là một động thái quan trọng để kiềm tỏa Trung Quốc ", Zhou Yongsheng, giáo sư tại Viện Quan hệ Quốc tế thuộc Đại học Ngoại giao Trung Quốc, nói.

“Nếu điều khoản đó được đưa vào trong thỏa thuận thương mại Mỹ-Nhật, điều đó có nghĩa là các thỏa thuận thương mại mà Bắc Kinh đang vận động bao gồm Hiệp định thương mại tự do Trung Quốc-Nhật Bản-Hàn Quốc và Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) sẽ không thể tiến triển”, ông nói thêm.

10 thành viên của ASEAN cùng với Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Úc, New Zealand và Ấn Độ đã hoàn tất vòng đàm phán thứ 27 của Hiệp định RCEP vào hồi tháng 7. Trung Quốc đang đặt mục tiêu hoàn tất đàm phán hiệp định này vào cuối năm nay.