Thị trường gạo của nhiều nước xáo trộn sau động thái của Ấn Độ

Nhiều quốc gia trên thế giới ghi nhận tình trạng các cửa hàng buộc phải điều chỉnh giá sản phẩm và giới hạn lượng gạo cung cấp, trong bối cảnh người dân - chủ yếu là cộng đồng gốc Nam Á - đổ xô đi mua gạo để tích trữ.

Ông Sriram Ramamurthy - Giám đốc cửa hàng Iqbal Halal Foods ở thành phố Toronto, Canada, cho biết nhu cầu gạo tăng ngay lập tức, sau khi Ấn Độ thông báo lệnh cấm xuất khẩu gạo ngày 20/7. Trả lời phỏng vấn kênh CBC News của Canada, ông cho biết cửa hàng của ông đã thực hiện chính sách giới hạn lượng mua, theo đó mỗi khách hàng chỉ có thể mua một bao gạo.

Tuy nhiên, giải pháp này đã nhanh chóng mất đi tính hiệu quả khi khách hàng dẫn theo nhiều thành viên trong gia đình để có thể mua được lượng gạo tối đa. Thậm chí họ thuyết phục cả những khách hàng khác mua hộ gạo cho mình.

Để bình ổn giá gạo và ngăn chặn tình trạng thiếu lương thực trong nước do khí hậu khắc nghiệt, Ấn Độ đã cấm xuất khẩu tất cả các loại gạo, ngoại trừ gạo basmati được sản xuất tập trung cho xuất khẩu, điều này khiến nhiều người dân lo ngại về khả năng giá gạo tăng vọt và những lệnh cấm bổ sung trong tương lai.

Ông Ramamurthy cho biết hiện cửa hàng của ông chưa tăng giá gạo, nhưng ông cũng cho rằng điều này là khó tránh khỏi khi các nhà cung cấp cho Iqbal Halal Foods đang rục rịch tăng giá. Không chỉ có Iqbal Halal Foods, nhiều cửa hàng khác phục vụ cộng đồng người Nam Á tại Canada, Mỹ, Australia...  cũng báo cáo tình trạng tương tự.

Nhiều đoạn ghi hình lan truyền trên mạng xã hội cho thấy nhu cầu tích trữ gạo của người dân đang ở mức cao chưa từng có, tuy nhiên tính xác thực của những video này hiện chưa được xác minh.

Số liệu thống kê cho thấy giá gạo trắng không thuộc giống basmati tại Ấn Độ đã tăng gần 10% trong tháng 7/2023. Nếu như vào tháng Chín năm ngoái, một tấn gạo loại này ở Ấn Độ có giá khoảng 330 USD, thì hiện tại đã lên tới 450 USD. Ấn Độ là quốc gia sản xuất gạo lớn nhất thế giới, chiếm tới hơn 40% xuất khẩu gạo trên toàn cầu.

Tồn kho thấp tại nước này đồng nghĩa với việc Ấn Độ có thể cắt giảm xuất khẩu, và khiến giá lương thực tăng cao. Theo ông B.V. Krishna Rao, Chủ tịch Hiệp hội các nhà xuất khẩu gạo Ấn Độ (REA), Ấn Độ là nhà cung cấp gạo rẻ nhất. Khi giá gạo Ấn Độ tăng lên do giá hỗ trợ tối thiểu mới, các nhà cung cấp khác cũng bắt đầu tăng giá.

Gạo là lương thực chính của hơn 3 tỷ người và gần 90% cây trồng sử dụng nhiều nước này là ở châu Á, nơi hiện tượng thời tiết El Nino thường mang lại lượng mưa thấp. Tuy nhiên, ngay cả trước khi hiện tượng thời tiết này có thể làm gián đoạn sản xuất, chỉ số giá gạo toàn cầu của Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên hợp quốc (FAO) vẫn dao động trên mức cao nhất trong 11 năm.

Tình hình không có gì biến chuyển bất chấp dự báo của Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA) về sản lượng gần kỷ lục ở tất cả 6 nhà sản xuất hàng đầu thế giới là Bangladesh (Băng-la Đét), Trung Quốc, Ấn Độ, Indonesia, Thái Lan và Việt Nam.

Ông Nitin Gupta, Phó Chủ tịch kinh doanh gạo của tập đoàn kinh doanh trong lĩnh vực nông sản Olam Ấn Độ, cho biết: Tác động của El Nino không chỉ giới hạn ở bất kỳ quốc gia nào mà ảnh hưởng đến sản lượng gạo ở hầu hết các nước sản xuất.

Giá gạo xuất khẩu của Ấn Độ đã tăng 9% lên mức cao nhất trong 5 năm, sau khi Chính phủ Ấn Độ nâng mức giá thu mua gạo từ nông dân nhằm thu hút phiếu bầu trong cuộc bầu cử cấp bang quan trọng trong năm nay và cuộc tổng tuyển cử vào năm tới.

Trong những tháng gần đây, giá đường, thịt và trứng thế giới đã tăng lên mức cao nhất trong nhiều năm, sau khi các nhà sản xuất giảm xuất khẩu để kiềm chế chi phí trong nước. Bất chấp dự báo về một vụ mùa bội thu ở châu Á, một số nhà kinh doanh toàn cầu cho rằng El Nino sẽ làm giảm sản lượng của tất cả các nhà sản xuất gạo chính. Theo ông Gupta, giá gạo đã tăng do nguồn cung hạn chế.

USDA cho biết, dự trữ gạo toàn cầu sẽ giảm xuống mức thấp nhất trong 6 năm là 170,2 triệu tấn vào cuối niên vụ 2023-2024, do dự trữ tại các nhà sản xuất hàng đầu như Trung Quốc và Ấn Độ giảm.

Theo một đại lý ngũ cốc có trụ sở tại New Delhi, Ấn Độ, giá gạo có thể tăng 20% hoặc hơn nếu sản lượng giảm mạnh, vì El Nino khiến sản lượng vụ lúa thứ hai ở hầu hết các quốc gia châu Á sẽ thấp hơn bình thường.

Thái Lan, một trong những nước xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới, kêu gọi nông dân chỉ trồng một vụ lúa sau khi lượng mưa tháng 5/2023 thấp hơn 26% so với bình thường.

Tại Ấn Độ, nơi gieo trồng vụ thứ hai vào tháng 11, diện tích gieo trồng lúa mùa Hè tính đến hết tháng Sáu đã giảm 26% so với một năm trước, do gió mùa mang đến lượng mưa ít hơn 8% so với bình thường.

Bà Rosa Wang, nhà phân tích của công ty phân tích dữ liệu Shanghai JC Intelligence, cho biết thời tiết ở Trung Quốc, nước sản xuất ngũ cốc hàng đầu, không thuận lợi cho vụ thu hoạch đầu vụ nhưng lượng dự trữ cao sẽ cân bằng cung và cầu.