Say việc, tỉ mỉ và cầu toàn tới mức khắt khe, Tim Cook đã thoát khỏi cái bóng của Steve Jobs

Khi Steve Jobs qua đời vào năm 2011, giới phân tích ở thung lũng Silicon dự đoán triển vọng kinh doanh của Apple sẽ u ám. Giới đầu tư phố Wall quan ngại về chặng đường tương lai của tập đoàn khi thiếu tài năng của Steve Jobs, theo Wall Street Journal.

Song hiện nay giá cổ phiếu của Apple cao kỷ lục. Mức vốn hóa thị trường của tập đoàn là 1,9 nghìn tỉ USD. Chiến lược thu hút khách hàng Trung Quốc của Cook để tăng doanh số cũng như nỗ lực tăng hiệu suất làm việc để giảm giá sản phẩm là hai trong số những lí do làm nên thành công của Apple.

Mike Slade, cố vấn lâu năm của Steve Jobs và cựu thành viên hội đồng quản trị của Apple, cho biết: "Hồi tháng 10/2011, nhiều người nói: 'Mọi chuyện thế là tan tành. Ai có thể thay thế Steve Jobs nhỉ?' Còn bây giờ, họ nói Tim Cook đã hoàn thành sứ mệnh một cách xuất sắc".

Dưới sự lãnh đạo của Tim Cook, Apple đã lấn sân sang lĩnh vực nhà thông minh, truyền hình và xe hơi. Tuy không thể tái định hình các ngành như thành tựu của Steve Jobs với smartphone, Tim Cook đã giúp tập đoàn phát triển mạnh hơn bao giờ hết.

Tim Cook bắt đầu điều hành Apple vào ngày 24/8/2011. Từ đó đến nay, giá trị vốn hóa thị trường của tập đoàn đã tăng gấp 5 lần, từ 348 tỉ USD lên 1,9 nghìn tỉ USD. Doanh thu và lợi nhuận cũng tăng hơn gấp đôi. Tập đoàn có 81 tỉ USD tiền mặt, không bao gồm nợ và khoảng 475,5 tỉ USD trả lãi cho các cổ đông.

Sau khi công khai là người đồng tính năm 2014, Cook đã hết sức ủng hộ các chính sách của tập đoàn về quyền riêng tư, tính bền vững và nhân quyền. Tuy nhiên, chính lập trường của ông đã khiến Apple phải hứng chịu vô số lời chỉ trích rằng tập đoàn vẫn hành động trái nguyên tắc, đặc biệt là ở Trung Quốc. 

Apple đã bán các trung tâm dữ liệu lưu trữ thông tin khách hàng cho một doanh nghiệp thuộc sở hữu nhà nước Trung Quốc, tuân thủ yêu cầu của chính phủ Trung Quốc khi chấp nhận bỏ ứng dụng gắn liền với các cuộc biểu tình ở Hong Kong.

Đương nhiên Apple vẫn có thể biện hộ rằng họ phải tuân thủ luật pháp tại các quốc gia mà tập đoàn hoạt động. Tại Trung Quốc, Apple vẫn giữ quyền kiểm soát các khóa mã hóa nhạy cảm để bảo vệ dữ liệu người dùng. Bên cạnh đó, cũng không có bằng chứng nào về việc lao động bị cưỡng bức, bóc lột sức lao động trong các nhà máy sản xuất iPhone.

Dẫu vậy, sự phụ thuộc của Apple vào Trung Quốc khiến các nhà đầu tư bất an, đồng thời nó cũng đẩy tập đoàn vào giữa căng thẳng giữa Bắc Kinh với Washington.

Trong phiên điều trần ngày 29/7 trước Quốc hội Mỹ, Cook cam kết tăng số lượng lãnh đạo nữ và lãnh đạo da màu trong hàng ngũ cấp cao của Apple. Ông cũng bảo vệ chính sách đãi ngộ của công ty với các nhà phát triển ứng dụng trong bối cảnh Apple đối mặt làn sóng phê phán vì sức mạnh quá lớn trên thị trường.

Những người thân cận với Steve Jobs tiết lộ cựu tổng giám đốc Apple lựa chọn Tim Cook kế nhiệm vì khi còn giữ vị trí giám đốc vận hành, Cook đã điều hành một bộ phận không tai tiếng và tập trung vào nhiệm vụ chung của tập đoàn. Sự lựa chọn của Jobs khiến một số người ngạc nhiên, bởi Tim Cook không phải là người của sản phẩm. Tuy nhiên, các đồng nghiệp hiểu rõ việc lựa chọn của Steve Jobs. Apple cần một phong cách điều hành mới.

Cook không hứng thú với những cải tiến vốn được Jobs ủng hộ. Sau khi người sáng lập Apple qua đời, thay vào các sáng tạo mới, Cook tập trung vào một loạt các bước nhỏ để xây dựng một "pháo đài" xung quanh iPhone: đồng hồ thông minh, AirPods, dịch vụ phát nhạc, video và các dịch vụ đăng ký khác.

Chris Deaver, người dành nhiều năm trong lĩnh vực nhân sự của Apple, cho biết: "Thay đổi dần dần là một cuộc cách mạng của Apple. Khi Apple tham gia vào một mảng kinh doanh mới với một giải pháp đơn giản, họ có thể bắt đầu thay đổi luật chơi và sở hữu luôn thị trường đó. Không cần phá kỷ lục tốc độ, chỉ cần làm điều đó một cách thật tự nhiên".

Từ khi lên nắm quyền năm 2011, Cook làm theo chính xác những gì người tiền nhiệm đã khuyên: "Đừng hỏi tôi phải làm gì. Hãy làm những gì ông cho là đúng". Cook tiếp tục thức dậy trước 4h mỗi sáng và xem dữ liệu bán hàng toàn cầu. Ông duy trì cuộc họp vào thứ Sáu với các nhân viên điều hành và tài chính. 

Nhiều người gọi cuộc họp này là "đêm hẹn hò với Cook" vì nó thường kéo dài hàng giờ vào buổi tối. Ông hiếm khi đến thăm xưởng thiết kế của Apple, nơi mà Jobs từng ghé gần như hàng ngày.

"Tôi biết thứ tôi cần làm là không sao chép Jobs", Cook nói với ESPN trong chuyến thăm trường cũ của ông, Đại học Auburn ở Alabama. "Tôi nghĩ tôi sẽ thất bại thảm hại, bởi Jobs là một biểu tượng không thể vượt qua. Tôi phải tạo ra được con đường riêng cho mình. Tôi phải là phiên bản tốt nhất của chính tôi".

Các đồng nghiệp mô tả Cook là người tham công tiếc việc, với mục tiêu duy nhất là lợi ích của Apple. Đồng nghiệp hiếm khi giao lưu với Cook. Các trợ lý kể ông không bao giờ để việc riêng xen vào lịch trình làm việc. Vào dịp Lễ Tạ ơn hai năm trước, một số người bắt gặp Cook ăn tối đơn độc tại một khách sạn hẻo lánh gần công viên quốc gia Zion.

Apple luôn từ chối và đưa ra đủ lý do để Cook hoặc bất kỳ giám đốc điều hành không phải xuất hiện trước công chúng. Thay vào đó, tập đoàn sẽ sắp xếp các cuộc gọi tới bốn người mà họ cho rằng có thể thay thế Cook trả lời các câu hỏi. 

Không ai trong số bốn người nói họ biết rõ về Cook. Một người chưa bao giờ gặp ông, một người khác chỉ gặp ông khi đi ngang qua, người thứ ba từng tiếp xúc với ông khoảng nửa tiếng và người thứ tư có vài giờ với ông.

Mặc dù các nhân viên nói rằng Cook đã tạo ra một môi trường làm việc thoải mái hơn so với Jobs, ông cũng khắt khe và tiểu tiết không kém gì người tiền nhiệm. Một đồng nghiệp cũ cho biết, Cook từng phát cáu vì công ty vận chuyển gửi nhầm 25 máy tính đến Hàn Quốc thay vì Nhật Bản. 

Đó có vẻ là một sai sót nhỏ với một công ty vận chuyển gần 200 triệu iPhone mỗi năm. Tuy nhiên, Cook đã thất vọng nói: "Chúng ta đang mất dần cam kết của tập đoàn với sự hoàn hảo".

Yêu cầu về độ tỉ mỉ chính xác của Cook đã khiến nhiều cấp dưới hoảng hốt khi bước vào các buổi họp.

Joe O'Sullivan, một cựu giám đốc điều hành của Apple, kể lại một cuộc họp với Cook. "Câu hỏi đầu tiên là tập đoàn sản xuất bao nhiêu máy hôm đó. Câu trả lời là 10.000 máy. Cậu hỏi thứ hai là hiệu suất thế nào. Câu trả lời là 98%. 

"98% ư, hãy giải thích tại sao 2% thất bại?'", Cook hỏi câu thứ ba.

"Bạn sẽ nghĩ: 'Làm thế quái nào tôi biết được'. Chính điều này đã thúc đẩy mức độ tỉ mỉ của nhân viên Apple, khiến mọi người trở nên giống Cook", Joe nói. Joe O'Sullivan kể rằng cuộc họp đầu tiên của Cook với nhân viên kéo dài 11 tiếng.

Các nhân viên quản lý luôn phải sàng lọc kỹ nhân sự trước khi cho thuyết trình trước Cook để luôn đảm bảo người được chọn phải nắm rõ tường tận những gì sắp nói. Một nhân viên lâu năm tại Apple cho biết: "Việc này để bảo vệ nhóm của bạn và cũng là bảo vệ người thuyết trình. Chắc chắc bạn không muốn lãng phí thời gian của ông ấy". Nếu Cook cảm thận ai đó chuẩn bị chưa kỹ, ông sẽ mất kiên nhẫn và nói "Next" trước khi lật sang trang thảo luận tiếp theo.

Cuối năm 2012, Cook vắng mặt khi đáng lẽ phải cùng các lãnh đạo cấp cao của Apple tập trung tại khách sạn St. Regis, San Francisco, để xem nguyên mẫu Apple Watch, sản phẩm mới đầu tiên của hãng sau khi Steve Jobs qua đời. Các cộng sự cho biết việc vắng mặt trong một cuộc thảo luận về sản phẩm mới như vậy là điều không tưởng đối với cố CEO Steve Jobs.

Khi Apple tiếp tục thu về lợi nhuận kỷ lục, các nhà đầu tư muốn biết Cook sẽ làm gì với lượng tiền mặt khổng lồ này. Các nhà đầu tư Phố Wall, trong đó có Carl Icahn, muốn Apple chi trả cổ tức cho các nhà đầu tư. 

Trước đây, Jobs không muốn trả cổ tức bằng tiền mặt cho cổ đông, bởi ông tin rằng tốt hơn là tái đầu tư tiền của Apple vào việc xây dựng sản phẩm. Cook không nghĩ thế. Năm 2013, ông khiến các cố vấn bất ngờ khi đồng ý ăn tối với Icahn tại căn hộ của ông ở New York. Công ty sau đó đã chi 30 tỉ USD để mua lại cổ phần trôi nổi trên thị trường, số tiền tăng hàng năm lên tổng số 360,7 tỉ USD mua lại trong 8 năm. 

Việc chi trả cổ tức cao giúp thu hút các nhà đầu tư khác, bao gồm tỷ phú Warren Buffett của tập đoàn Berkshire Hathaway.

Cook cũng bắt đầu hướng sự chú ý của Apple vào các hoạt động xã hội. Một trong số các quyết định đầu tiên của ông dưới tư cách tổng giám đốc là khởi động một chương trình tặng quà từ thiện, mở đường cho những đóng góp trực tiếp của Apple cho Liên đoàn Chống phỉ báng (ADL) và các tổ chức khác.