Robot Trung Quốc xâm chiếm các nhà máy

Câu chuyện trên tờ Le Monde bắt đầu với công ty khởi nghiệp CGXI, đơn vị sở hữu 300 nhân viên có trụ sở gần Thượng Hải là nơi chuyên sản xuất "cobots" (viết tắt của robot và collaborative - hợp tác), tức robot có khả năng làm việc cùng con người.

Cơ sở sản xuất của CGXI giống như một xưởng chế tạo hơn là một nhà máy. Họ có rất nhiều kệ, một vài trạm kiểm tra và ba dây chuyền lắp ráp, mỗi dây chuyền dài khoảng 10 m. Trên các tủ kim loại lớn, cánh tay robot màu trắng và xanh lá cây đang gắp ốc vít, bu lông để lắp vào các bộ phận.

Tại đây, robot sản xuất chính robot.

Hiện công ty vẫn chưa đạt được mức độ tự động hóa cao do sản lượng còn thấp. Tuy nhiên, nhờ nguồn tài trợ từ một ngân hàng đầu tư công, startup này đang chuẩn bị xây dựng nhà máy tự động hoàn toàn mới, với quy trình công nghiệp 3.0 được tối ưu hóa cho sản xuất quy mô lớn.

Thị trường robot công nghiệp rất lớn. Theo Liên đoàn Robot Quốc tế (IFR), đến năm 2022, Trung Quốc sẽ triển khai 290.000 robot công nghiệp, chiếm hơn một nửa tổng số robot được lắp đặt trên toàn thế giới. Viện Điện tử Trung Quốc dự kiến thị trường này sẽ đạt giá trị 11,5 tỷ USD vào năm 2024.

Tự động hóa nhanh chóng của các nhà máy ở Trung Quốc cũng phản ánh một bước chuyển đổi lớn. Do dân số trong độ tuổi lao động giảm kể từ năm 2010 và tiền lương tăng cao, Trung Quốc không còn hấp dẫn các công ty đa quốc gia tìm kiếm lao động giá rẻ như trước. Để duy trì vị trí "công xưởng của thế giới", Trung Quốc cần phải nâng cao năng lực sản xuất.

Chính quyền Trung Quốc rất nhận thức được điều này. Do đó, hàng chục kế hoạch hỗ trợ đã được triển khai ở cả cấp trung ương và địa phương. Ngay từ năm 2015, Quảng Đông, một tỉnh công nghiệp lớn ở phía đông nam Trung Quốc, đã thông qua kế hoạch trị giá 950 tỷ nhân dân tệ để "thay thế con người bằng robot".

Quyết tâm này vẫn không thay đổi. Đầu năm 2023, chính phủ trung ương đã công bố "Kế hoạch hành động Robot+" nhằm phát triển tự động hóa trong hầu hết các lĩnh vực kinh tế, từ công nghiệp đến nông nghiệp và chăm sóc sức khỏe.

Với 322 robot trên 10.000 công nhân, Trung Quốc là quốc gia được trang bị tốt thứ 5 trên thế giới, sau Hàn Quốc (1.000 robot trên 10.000 công nhân), Singapore, Nhật Bản và Đức. Quốc gia tỷ dân đã "đi trước" Mỹ (272 robot trên 10.000 công nhân) và Pháp. Mức độ trang bị này đặc biệt đáng ngạc nhiên vì chi phí lao động ở Trung Quốc vẫn thấp hơn nhiều so với các quốc gia khác.

Kể từ khi kế hoạch Made in China 2025 được đưa ra vào năm 2015, Bắc Kinh cũng đã đặt mục tiêu thay thế robot nhập khẩu bằng công nghệ Trung Quốc. Theo MIR Databank, kể từ đó, các nhà sản xuất địa phương đã tăng hơn gấp đôi thị phần của mình, từ 17,5% năm 2015 lên 35,5% vào năm 2022.

Tham vọng trở thành siêu cường robot của Trung Quốc

Cuối năm ngoái, tờ The Economist đã đăng tải bài viết về công cuộc phát triển robot của Trung Quốc trong hơn 20 năm qua. Từ cỗ máy trông như chiếc lò nướng bánh biết đi được chế tạo năm 2000 bởi một nhóm tại Đại học Quốc phòng Công nghệ, cùng với hàng loạt kế hoạch hành động của chính phủ nhằm hướng tới mục tiêu sản xuất hàng loạt robot hình người vào năm 2025, những mô hình robot của Trung Quốc đã trở nên ưu việt, vượt xa những viễn tưởng trước đó về robot chỉ biết đi bộ và nói chuyện.

Theo Liên đoàn Robot Quốc tế, năm 2022, một nửa trong số tất cả robot công nghiệp được lắp đặt trên toàn thế giới đều được lắp ráp tại Trung Quốc. 

Nhiều robot mới được lắp đặt của đất nước là cánh tay máy có thể được lập trình để hàn, khoan hoặc lắp ráp các thành phần trên dây chuyền sản xuất. Nhưng năm ngoái, Trung Quốc cũng sản xuất hơn 6 triệu "robot dịch vụ", giúp con người thực hiện các nhiệm vụ ngoài tự động hóa công nghiệp. Những máy móc như vậy di chuyển xung quanh các nhà kho, di chuyển các hộp. Một số khác dọn dẹp khách sạn. Tại một nhà hàng ở thành phố phía nam Quảng Châu, các bữa ăn được robot nấu và phục vụ.

Sứ mệnh phát triển robot được cho là một nhiệm vụ quan trọng của nhà nước Trung Quốc. Các quan chức tin rằng Trung Quốc đã tụt hậu vào thế kỷ 19 một phần vì không nắm lấy các cuộc cách mạng công nghệ đang diễn ra ở những nơi khác. Giờ đây, Trung Quốc nhằm mục tiêu đi đầu.

Nhà phân tích Dan Wang của Ngân hàng Hang Seng cho biết, trong khi các quan chức từng sử dụng sản xuất thép làm thước đo cho sự tiến bộ kinh tế, thì ngày nay họ nhìn vào số lượng robot được lắp đặt.

Điều khiến chính phủ hài lòng nhất là ngành công nghiệp robot của Trung Quốc trở nên tự chủ hơn. Các công ty nội địa hiện vẫn phụ thuộc vào các công ty nước ngoài về linh kiện và bí quyết công nghệ. Trung Quốc lo ngại bị loại khỏi thị trường phương Tây, bởi Mỹ đã ngăn chặn các công ty Trung Quốc mua bán dẫn tiên tiến và các thiết bị sản xuất chúng do robot cần chip.

Do đó, chính phủ đã cố gắng thúc đẩy nghiên cứu robot. Tháng 8/2023, Bắc Kinh đã công bố một quỹ trị giá 10 tỷ nhân dân tệ (1,4 tỷ USD) dành cho phát triển robot.

Những nỗ lực như vậy đang có hiệu quả nhất định. Năm 2022, 36% robot công nghiệp được lắp đặt tại Trung Quốc được sản xuất trong nước, tăng từ 25% vào năm 2013. Shenzhen Inovance Technology, một công ty lớn của Trung Quốc, sản xuất robot được sử dụng để chế tạo đèn LED và điện thoại di động. Chủ tịch công ty, ông Zhu Xingming, cho biết có thể nguồn cung tất cả các linh kiện cần thiết từ các công ty Trung Quốc trong vòng 5 năm.

Tuy nhiên, đối với hầu hết các công ty robot Trung Quốc, tự chủ vẫn còn xa. Đó là một phần lý do tại sao chính phủ thúc đẩy phát triển robot hình người. Chúng có thể không thực tế hoặc đắt đỏ trong ngắn hạn. Nhưng các quan chức hy vọng quá trình sản xuất chúng sẽ tạo ra một chuỗi cung ứng trong nước.