Phim Việt nghìn tỷ: Hào quang phòng vé, bóng tối đầu tư - ông lớn ngoại lạnh nhạt, doanh nghiệp nội loay hoay

Năm 2019, một viễn cảnh đầy hứa hẹn đã được Netflix vẽ ra cho điện ảnh Việt Nam. Giám đốc điều hành khu vực châu Á - Thái Bình Dương của nền tảng này khi ấy là ông Kuek Yu-Chuang, đã có cuộc gặp gỡ với Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Nguyễn Mạnh Hùng.

Ông Kuek Yu-Chuang khẳng định mong muốn đầu tư vào thị trường Việt Nam một cách nghiêm túc, cam kết tuân thủ pháp luật và thậm chí đề xuất ký kết Biên bản ghi nhớ về việc mua phim Việt để phát trên Netflix, đào tạo nhân lực, đồng thời xuất khẩu phim Việt ra quốc tế. Nhưng đến nay, sau 5 năm, lời hứa ấy vẫn nằm trên giấy.

Trong khi đó, tại các quốc gia láng giềng như Indonesia, Thái Lan hay Philippines, Netflix đã thực sự đặt chân vào cuộc chơi. Những tác phẩm nội địa của họ như Gadis Kretek hay Nightmares and Daydreams không chỉ làm mưa làm gió trong nước mà còn lọt vào danh sách Top 10 toàn cầu của Netflix. Vậy điều gì khiến Việt Nam vẫn nằm ngoài tầm ngắm của gã khổng lồ phát trực tuyến này?

Đông Nam Á bùng nổ, nhưng Việt Nam ngoài cuộc chơi

Netflix đã gặp không ít khó khăn khi tiến vào Indonesia. Năm 2018, họ bị nhà cung cấp dịch vụ internet lớn nhất nước này chặn, nhưng đến năm 2020, lệnh cấm được dỡ bỏ, mở đường cho hàng loạt tác phẩm nội địa phát triển mạnh mẽ. Chỉ trong năm nay, Netflix đã ra mắt 6 bộ phim từ Indonesia, 10 phim Thái Lan và một phim Philippines.

Chiến lược của Netflix rõ ràng: tập trung vào nội dung “đậm chất địa phương” để thu hút khán giả trong nước, đồng thời mang những câu chuyện này ra thế giới. Theo bà Minyoung Kim, Phó Chủ tịch phụ trách nội dung khu vực châu Á - Thái Bình Dương, khán giả Đông Nam Á ngày càng ưa chuộng phim nội địa, trong khi chi phí sản xuất ở khu vực này lại thấp hơn nhiều so với Hàn Quốc hay Nhật Bản.

Điều đáng tiếc là trong tất cả các phát biểu của Netflix, Việt Nam chưa một lần được nhắc đến như một điểm đến đầu tư tiềm năng.

Phim nghìn tỷ: Cơ hội lớn, rủi ro cao

Không có Netflix, nhưng điện ảnh Việt vẫn không ngừng phát triển. Trong năm qua, doanh thu phòng vé Việt Nam đạt mức kỷ lục 4.600 tỷ đồng, trong đó phim Việt đóng góp 1.900 tỷ đồng, theo đơn vị quan sát phòng vé độc lập Box Office Vietnam. Những bộ phim trăm tỷ không còn là chuyện hiếm.

Lý Hải và Trấn Thành là hai cái tên sáng giá nhất trong làng phim Việt. Tổng doanh thu của các phim do Lý Hải sản xuất đã vượt 1.228 tỷ đồng, trong khi Trấn Thành còn ấn tượng hơn với 1.422 tỷ đồng. Những con số này cho thấy điện ảnh Việt có sức hút không nhỏ với khán giả nội địa.

Nhưng sự hào nhoáng đó không phản ánh toàn bộ bức tranh. Song song với các phim thắng lớn, nhiều dự án lại chìm trong thất bại. Công tử Bạc Liêu thu về 35 tỷ đồng nhưng vẫn không thể huề vốn. Domino: Lối thoát cuối cùng thậm chí chỉ thu vỏn vẹn 600 triệu đồng trước khi rời rạp, trở thành một trong những phim lỗ nặng nhất năm. Không riêng gì dòng phim hành động, các tác phẩm tình cảm như Đóa hoa mong manh cũng “chết yểu” với doanh thu chưa đầy 500 triệu đồng.

Tệ hơn, những dự án được đầu tư mạnh về kỹ xảo như Móng vuốt hay những phim quy tụ dàn sao lớn như Cái giá của hạnh phúc vẫn không thể cứu vãn thua lỗ. Móng vuốt, dù kỳ vọng doanh thu 300 tỷ, nhưng cuối cùng chỉ thu về 4 tỷ đồng. Một nửa số phim ra rạp năm ngoái lâm vào cảnh thua lỗ, con số đủ để đặt ra câu hỏi lớn về sự ổn định của thị trường.

Doanh nghiệp nội vào cuộc, nhưng vẫn loay hoay

Không chỉ các nhà làm phim độc lập, ngay cả các doanh nghiệp lớn cũng đã thử sức với lĩnh vực này. Haxaco, nhà phân phối xe Mercedes tại Việt Nam, vào năm 2021 từng tuyên bố đầu tư 10% vào một bộ phim điện ảnh và đồng sản xuất phim này. Ông Đỗ Tiến Dũng, Chủ tịch Haxaco, khẳng định đây chỉ là “cánh tay trái” của công ty, nhằm đưa thương hiệu lên một đẳng cấp cao hơn. Nhưng từ đó đến nay, chưa có thông tin nào về hiệu quả của khoản đầu tư này, cũng không rõ phim mà Haxaco rót vốn đã có thành công như kỳ vọng hay không.

Một ông lớn khác, Galaxy, lại đang rơi vào tình cảnh bi đát hơn. Hãng này, từng làm nên những bom tấn như Quả tim máu, Mắt biếc, hay Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh, hiện đang lỗ triền miên. 

Chỉ trong nửa đầu năm 2023, công ty ghi nhận khoản lỗ 229 tỷ đồng, nối dài chuỗi thua lỗ hàng trăm tỷ từ các năm trước. Tổng nợ phải trả đã lên đến 1.487 tỷ đồng, gấp 59 lần vốn chủ sở hữu.

Dù sở hữu hệ sinh thái đa dạng từ sản xuất phim, phát hành, rạp chiếu đến nền tảng xem phim trực tuyến, Galaxy vẫn đang lao đao, cho thấy điện ảnh Việt chưa thực sự là một lĩnh vực đầu tư hấp dẫn ngay cả với những doanh nghiệp giàu kinh nghiệm.

Thị trường lớn, nhưng chưa hấp dẫn nhà đầu tư ngoại

Thị trường Việt Nam đứng thứ hai Đông Nam Á về doanh thu phòng vé, chỉ sau Indonesia, theo BHD. Đây là một con số ấn tượng. Nhưng chỉ doanh thu cao không đủ để thu hút các ông lớn như Netflix.

Theo đạo diễn Trịnh Đình Lê Minh chia sẻ trên VnExpress, phim Việt vẫn thiếu những câu chuyện đủ sức chinh phục khán giả. Kịch bản chưa đủ chiều sâu, cách kể chuyện còn lỏng lẻo, khiến nhiều phim không thể bật lên dù đầu tư mạnh. Trong khi đó, khán giả Việt ngày càng khó tính hơn, đòi hỏi những tác phẩm có nội dung chặt chẽ và cảm xúc chân thực.

Trao đổi với chúng tôi, Đạo diễn Hoàng Nam, người đứng sau Đèn âm hồn, tin rằng nhu cầu thưởng thức nghệ thuật của khán giả Việt đang tăng cao. Nhưng để chinh phục họ, các nhà làm phim cần phải nâng cao chất lượng tác phẩm. “Khi tiêu chuẩn cao rồi thì chất lượng cũng phải cân xứng,” ông nhấn mạnh.

Netflix hay bất kỳ ông lớn nào cũng sẽ không đầu tư nếu họ không nhìn thấy một hệ sinh thái bền vững. Indonesia và Thái Lan thành công nhờ có một nền công nghiệp điện ảnh vững chắc, với đội ngũ sáng tạo dày dạn kinh nghiệm. Việt Nam có doanh thu phòng vé cao, nhưng lại thiếu nền móng lâu dài. Phim nghìn tỷ có thể tạo ra sóng, nhưng chưa đủ để biến cả đại dương thành màu xanh hy vọng.

Điện ảnh Việt có tiềm năng, nhưng để hấp dẫn được những nhà đầu tư quốc tế, chúng ta cần nhiều hơn là một vài bộ phim thành công. Chúng ta cần một chiến lược bài bản, một hệ sinh thái vững chắc, và quan trọng nhất là những câu chuyện đủ sức chạm đến trái tim khán giả - không chỉ trong nước mà còn trên toàn cầu.