Năm mới, đọc báo kiểu mới để đầu tư có lãi

Nếu nhà đầu tư liên tục nghe (đọc) được một ý tưởng đầu tư hay một sự kiện quan trọng trên truyền thông, thông tin đó đã là quá cũ, đã được quá nhiều người biết và không thể được trực tiếp sử dụng cho việc ra quyết định đầu tư.

Nói như vậy không có nghĩa thông tin trên báo chí là vô dụng và có thể bị phớt lờ. Tin tức là bạn không thể thiếu của nhà đầu tư. Nếu biết cách diễn giải và sử dụng tin tức một cách đúng đắn, nhà đầu tư có thể có những lợi thê nhất định so với đối thủ.

Để chiến thắng thị trường và đám đông, nhà đầu tư cần biết một điều gì đó mà đám đông không biết.

Đọc tin tức giúp nhà đầu tư biết mọi người đang quan tâm và tập trung vào điều gì – rồi nhìn nhận và suy nghĩ theo một hướng khác, tránh những gì mà mọi người đang quan tâm bàn tán. Đó chính là một tác dụng của việc đọc tin tức.

Thị trường chứng khoán là một công cụ chiết khấu hiệu quả tất cả tin tức được công chúng biết đến. Nếu nhà đầu tư có thể dễ dàng tìm thấy một thông tin nào đó trên mạng internet, báo in hay TV, thông tin đó đã được phản ánh hết (hoặc gần hết) vào giá cổ phiếu hiện tại.

Thông tin xuất hiện trên các dòng tít báo càng lâu, tác động tới thị trường càng giảm. Tất nhiên khi tin xấu bung ra, giá cổ phiếu vẫn có thể giảm vì tin tức tác động tới tâm lí và tâm lí thì biến động rất nhanh. Nhưng cố gắng dự báo biến động ngắn hạn của giá cổ phiếu còn khó hơn lên trời. Phản ứng ban đầu của thị trường đối với tin xấu thường mang tính thái quá và quyết định bán chỉ vì tin xấu có thể dẫn tới kịch bản mua cao, bán thấp và bỏ lỡ cơ hội hồi phục về sau khi thị trường trấn tĩnh lại.

Chưa kể, việc giá cổ phiếu biến động tăng giảm thường là do một hoặc một vài lí do khác – không được nói đến trên mặt báo.

Điều đó có nghĩa là khi mà mọi người đang tập trung vào một điều gì đó, bạn có thể yên tâm bỏ qua điều đó mà nhìn nhận, phân tích những vẫn đề khác ít được chú ý tới – những vấn đề thực sự có khả năng xoay chuyển thị trường trong tương lai.

Người khác nhìn vào gương chiếu hậu, bạn phải nhìn qua kính chắn gió để biết phía trước có gì.

Hãy nhìn theo một hướng khác với đám đông. Nếu có thể làm được như vậy, bạn sẽ có lợi thế đáng kể so với các nhà đầu tư khác, thậm chí là hầu hết các nhà đầu tư chuyên nghiệp.

Tin tức chính là một dạng chỉ báo tâm lí của thị trường. Nếu hiểu được tâm lí của thị trường hiện nay và đưa ra giả thuyết hợp lý, nhà đầu tư có thể dự báo tương đối chính xác xu thế thị trường trung hạn.

Việc xác định tâm lí thị trường giống với một môn nghệ thuật hơn là khoa học. Ở Mỹ, nhiều nhà đầu tư sử dụng chỉ số niềm tin người tiêu dùng được trường Đại học Michigan công bố hàng tháng. Vấn đề là chỉ số này đo lường tâm lí trung bình của những người được khảo sát vào tháng trước. (Chỉ số niềm tin người tiêu dùng tại Việt Nam thậm chí chỉ được công bố hàng quí.)

Vì giá cổ phiếu luôn mang tính dự báo biến động trong tương lai (forward-looking), biết tâm lí trung bình của tháng trước hầu như chẳng mang lại lợi ích gì cho nhà đầu tư.

Tuy nhiên nếu đọc một vài nhật báo kinh tế-tài chính mỗi ngày, nhà đầu tư có thể nhanh chóng hiểu qua về tâm lí chung của thị trường. Điều mà nhà đầu tư cần chú ý là những dấu hiệu tâm lí cực đoan. Chẳng hạn, nhiều bài báo thể hiện tâm lí lạc quan cực độ thường báo điềm xấu và hay xuất hiện khi thị trường đạt đỉnh.

Tương tự, những thông tin cho thấy tâm lí bi quan cùng cực thường là dấu hiệu cho thấy thị trường giá xuống sắp chạm đáy.

Trong giới truyền thông nước ngoài có câu nói “If it bleeds, it leads”; và thực tế là những tin liên quan tới cảnh đánh bom chết chóc, tai nạn thảm khốc, giết người dã man (bleed = chảy máu) thường được đưa lên đầu (lead = dẫn đầu) các bản tin thời sự.

Đưa tin về những điển hình tiên tiến, những việc làm từ thiện cao cả thường không có nhiều “view” (lượt xem). Nguyên nhân là tâm lí con người trải qua quá trình tiến hóa trở nên hết sức nhạy cảm với nguy hiểm (để tránh bị dã thú tấn công, chết đói hoặc chết cóng …)

Tâm lí này còn thể hiện trong hoạt động đầu tư. Nhà đầu tư rất sợ thua lỗ và do vậy rất nhạy cảm với những thông tin tiêu cực về thị trường, doanh nghiệp, vĩ mô, … Tin tiêu cực “hút view” hơn so với tin tích cực và do vậy các tin tức hay dòng tít tiêu cực có xu hướng xuất hiện nhiều hơn so với các tin tức hay dòng tít tích cực.

Vậy nên nếu bạn thấy mặt báo (hay TV, đài tiếng nói) chỉ toàn tin xấu, điều đó không nhất thiết nghĩa là tình hình thực tế đang rất xấu. Có thể đó chỉ là do các doanh nghiệp truyền thông cố gắng tăng lượng đọc và tối đa hóa lợi nhuận.

1. Truyền thông đưa tin – tức là những gì đã xảy ra trong quá khứ. Còn thị trường chứng khoán thì hướng đến những biến động trong tương lai (forward-looking). Nếu truyền thông đang đưa một thông tin gì đó, thời gian để nhà đầu tư phản ứng và giao dịch dựa vào thông tin đó nhiều khả năng đã qua.

2. Giá cổ phiếu phản ứng tất cả những thông tin được biết đến rộng rãi

Điều này không có nghĩa là trong ngắn hạn thị trường cổ phiếu luôn đúng, bởi vì con người không phải lúc nào cũng đúng. Thị trường chứng khoán phản ánh những quan điểm mà nhiều người ủng hộ.

3. Luôn diễn giải số liệu trong bối cảnh hợp lí và bỏ qua quan điểm của tác giả

Các nhà báo, phóng viên biết rằng cứ đưa tin một cách rõ ràng, đơn giản nhiều khi không thu hút được đông đảo bạn đọc. Họ có thể thêm những lời diễn giải thú vị làm bài báo/bản tin tăng tính giải trí nhưng giảm tính thực tế. Hoặc họ có thể sử dụng những giai thoại truyền miệng, nghe có vẻ rất thuyết phục nhưng không có ý nghĩa về mặt thống kê. Suy cho cùng, nếu sản phẩm truyền thông quá buồn tẻ thì chẳng ai muốn xem.

Tuy nhiên khi ra quyết định đầu tư, người đọc hãy lờ đi những trạng từ hay tính từ hào nhoáng, bỏ qua những câu chuyện giai thoại và chỉ đánh giá những con số trong bối cảnh phù hợp.

Một trong những sai lầm về số liệu mà những người làm truyền thông (cũng như tất cả mọi người) hay mắc phải là nhầm lẫn giữa tương quan và nhân quả. Sự tương quan rất dễ xác định bằng quan sát hoặc các công cụ thống kê: Khi hai biến số - chẳng hạn lợi nhuận và giá cổ phiếu - cùng tăng hoặc cùng giảm, chúng ta nói hai biến số này có tương quan cùng chiều. Tuy nhiên, chúng ta không thể khẳng định doanh thu hay lợi nhuận tăng khiến cho giá cổ phiếu tăng. Quan hệ nhân quả thường rất khó xác định và chứng minh. Nhiều khi lợi nhuận giảm, lãnh đạo bị xét xử nhưng giá cổ phiếu vẫn tăng. Lại có nhiều khi doanh nghiệp công bố lợi nhuận cao kỉ lục nhưng giá cổ phiếu vẫn “đỏ lửa” đúng như câu nói phổ biến “tin ra là bán”. Vì vậy, những người sản xuất truyền thông chỉ nên đưa những thông tin mang tính tương quan, và theo thứ tự thời gian thay vì khẳng định tính nhân quả. Chẳng hạn, không nên nói “Giá cổ phiếu ABC sụt giảm 10% vì lợi nhuận đi xuống” mà chỉ nên nói “Giá cổ phiếu ABC sụt giảm 10% sau khi công ty công bố lợi nhuận đi xuống”. Người đọc cũng nên hiểu một cách đúng đắn như vây. Hay gần đây xuất hiện thông tin tỉ phú Jeff Bezos và Bill Gates thường xuyên rửa bát thay cho vợ. Đây chính là kiểu giai thoại, dù đúng cũng chỉ là số ít, không mang tính toàn diện. Người đọc chỉ nên hiểu mối tương quan là “Một số người đàn ông giàu có vẫn tự rửa bát”, đừng khái quát hóa và thêm quan hệ nhân quả thành “Rửa bát giúp đàn ông trở thành tỉ phú”. Nhiều người giàu có không hề rửa bát, và rửa bát có giúp đàn ông trở nên giàu có hơn hay không là vấn đề còn phải bàn cãi nhiều.

4. Hãy nhìn nhận khách quan nhất có thể

Nhà đầu tư có thể có thành kiến với một đảng phái hay cá nhân (ví dụ lãnh đạo doanh nghiệp) nào đó. Khi đọc tin tức về những người này, nhà đầu tư thường nghĩ rằng họ làm gì cũng sai hoặc quyết định gì cũng đúng. Đây là một kiểu tư duy sai lầm mà nhà đầu tư nên tránh.

Dù bạn yêu hay ghét truyền thông thì cũng đừng phớt lờ nó, hãy sử dụng thông tin truyền thông một cách đúng đắn và có lợi cho mình.