NAFTA nhìn từ những cây cầu biên giới

	Giới chuyên gia cảnh báo về tác động của việc Mỹ rút khỏi NAFTA
	CPTPP có thể tác động đến đàm phán NAFTA

Ngành nghề đặc biệt

Hai người đàn ông Mỹ trùng tên là Sam Vale và Sam Sparks Jr. đang “sở hữu” hai cây cầu bắc qua sông Rio Grande, dòng sông chảy từ phía Tây Nam bang Colorado của Mỹ đến vịnh Mexico, một phần của nó tạo thành biên giới Mexico - Mỹ. Những cây cầu này giúp kết nối nông dân và thị trường ở cả hai nước, liên kết các cộng đồng ở Nam Texas và miền Bắc Mexico.

Phần lớn các cây cầu biên giới thuộc về Chính phủ Mỹ. Nhưng đây là những trường hợp ngoại lệ. Chủ sở hữu tư nhân của những cây cầu thu phí qua lại, với mức tối đa có thể lên tới 30 đô la cho xe tải.

Khi khối lượng xe tải chở hàng xuyên biên giới tăng gấp đôi trong hai thập kỷ qua, việc thu phí cầu đường đã trở thành ngành nghề kinh doanh trị giá hàng triệu đô la. Tại đây, những chiếc xe tải tấp nập vận chuyển vật liệu xây dựng theo cả hai hướng, chở bơ từ các cánh đồng Mexico tới siêu thị của Mỹ và đưa lúa mì của Mỹ tới các nhà máy bia Mexico.

“Chúng tôi từng nói đùa rằng nếu bạn muốn sở hữu một cây cầu ở Mỹ, bạn phải có tên là Sam, hay Uncle Sam”, ông Vale, chủ cây cầu hai làn xe ở Rio Grande City, nói. Cách đó hơn một giờ lái xe là cây cầu bốn làn của ông Sparks. Cả hai đều là thế hệ thứ hai trong gia đình sở hữu những cây cầu này.

Nhưng giờ đây, luồng doanh thu của họ có thể bị ảnh hưởng.

Tuần trước, tại thành phố Mexico, vòng đàm phán thứ 5 về việc thỏa thuận lại NAFTA đã diễn ra căng thẳng và không nước nào muốn nhượng bộ. Tổng thống Donald Trump đã quyết tâm theo đuổi việc đàm phán lại NAFTA, để “bảo vệ các công nhân Mỹ và ngăn chặn dòng chảy hàng hóa từ Mexico”. Ông thậm chí dọa sẽ rút khỏi thỏa thuận này.

Các nhà bán lẻ lớn, các nhà sản xuất đang cố gắng giữ cho NAFTA còn sống và chống lại các quy định có thể gây khó khăn hơn trong việc nhập khẩu các sản phẩm từ Mexico. Còn đối với những người kinh doanh phí cầu đường như hai ông Sam, bất cứ điều gì làm kiềm chế lưu lượng xe qua lại đều gây thiệt hại.

Theo Hiệp hội Vận tải Mỹ, các xe tải đã vận chuyển số lượng hàng hóa trị giá 373 tỉ đô la qua các cây cầu trên biên giới phía Nam vào năm ngoái, chiếm 71% tổng khối lượng thương mại với Mexico.

“NAFTA mang lại lợi ích lớn cho những chiếc cầu”, Sparks, người đã bỏ phiếu cho ông Trump, nói. “Chúng tôi muốn chính quyền để yên cho hiệp định này”.

Sparks và ba anh chị em của ông sở hữu cây cầu quốc tế Progreso, phục vụ cho vùng Progreso, bang Texas, một thị trấn gồm nhiều trang trại và đất nông nghiệp.

Progreso là một trong những điểm đầu mối xuất khẩu tấp nập nhất cả nước đối với sản phẩm bắp của Mỹ. NAFTA mang lại những khoản lợi nhuận đáng kể cho các nhà sản xuất ngũ cốc của Mỹ, vốn hoạt động hiệu quả hơn so với các đối tác Mexico của họ.

Trong khi đó, các sản phẩm như dưa hấu và hành củ lại được từng đoàn xe tấp nập đưa từ nội địa Mexico, vượt qua cây cầu của ông Sparks để tới các cửa hàng của Mỹ. Những người trồng trái cây và rau tươi ở Mỹ than phiền về sự cạnh tranh từ người hàng xóm có thể trồng cây quanh năm với chi phí trả cho nông dân ít hơn.

Ông Sparks cho biết, ông muốn thấy nhiều hàng hóa của Mỹ được xuất khẩu qua cầu của mình, nhưng cũng thừa nhận rằng, được - mất là điều không thể tránh khỏi.

“Mỹ xuất khẩu rất nhiều sản phẩm qua cây cầu của chúng tôi, chúng tôi được tiền phí cầu đường và mong muốn điều đó tiếp tục”, ông Sparks nói. “Nhưng để làm được vậy, cần phải có thương mại công bằng. Cả Mexico và Canada cũng đều phải được hưởng lợi. Nếu ai cũng nhận được một thỏa thuận tốt, thì hiệp định mới hoạt động được”, ông nói.

Điểm đầu của NAFTA

Ngoài việc chứng kiến những chiếc xe tải chở hàng, thị trấn Nuevo Progreso của Mexico, điểm đến cuối cây cầu của ông Sparks, đã tìm ra những cách sáng tạo để kiếm tiền dựa trên sự gần gũi với người Mỹ.

Nhiều cửa hiệu bánh truyền thống Taco, rượu tequila mọc lên như nấm trên đường phố ở biên giới. Hơn 100 phòng khám nha khoa được mở ở vùng giáp biên Mexico để phục vụ khách hàng Mỹ với chi phí thấp hơn nhiều so với ở Mỹ. Khoảng 80 nhà thuốc cung cấp đủ loại tá dược và các phương thức điều trị y tế với giá thấp. Những địa điểm như vậy đã giúp thu hút hơn 800.000 lượt người qua biên giới trên cây cầu của ông Sparks mỗi năm, với giá 50 xu/lượt.

Các chuyên gia nhận định, quan điểm cứng rắn của Tổng thống Trump về nhập cư có thể làm chậm lại lưu lượng người qua lại ở biên giới, bằng cách làm nản lòng khách du lịch từ Mexico. Tuy nhiên, quan trọng hơn, những đề xuất trên bàn đàm phán của NAFTA sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến những xe tải và hàng hóa mà nó mang theo.

Tại các vòng đàm phán trước, phía Mỹ đưa ra nhiều đề xuất mà Mexico và Canada cảm thấy khó chấp thuận, chẳng hạn yêu sách về việc nâng tỷ lệ nội địa hóa khu vực đối với ngành công nghiệp ô tô từ 62,5% hiện nay lên 85% và trong đó 50% là tỷ lệ nội địa Mỹ hay chu kỳ năm năm xem xét lại NAFTA.

Raymond Robertson, một nhà kinh tế học tại Đại học Texas A & M, nói: “Doanh nghiệp rất cần sự ổn định, song họ không nhận được chút ổn định nào”. Ông cho biết, những cây cầu ở biên giới là “điểm đầu của giao dịch thương mại NAFTA, vì vậy nếu chính quyền giảm thương mại với Mexico, nơi đây sẽ cảm nhận trước tiên”.

Nếu việc vận chuyển hàng lên phía Bắc (Mỹ) trở nên tốn kém, Mexico sẽ chuyển hướng giao dịch sang một trong 45 quốc gia có thỏa thuận tự do thương mại với họ. Chẳng hạn với hạt bắp của Mỹ, Mexico đang dần chuyển sang nhà cung cấp Brazil, để đối phó với chính sách gay gắt của ông Trump.

“Nếu Mexico đa dạng hóa các giao dịch, thì các nhà khai thác cầu ở biên giới sẽ làm gì?”, ông Robertson đặt câu hỏi.

Câu trả lời là: những người sở hữu cây cầu ở biên giới như ông Vale vẫn tồn tại. Người đàn ông 74 tuổi này đã cai quản cây cầu Starr-Camargo từ năm 1980, khi nó mới chỉ là một lối đi dành cho xe hơi và xe bán tải qua lại giữa hai thị trấn nghèo khó.

Sau khi NAFTA được ký vào năm 1993, số lượng xe tải thương mại tăng từ mức chỉ có một chiếc mỗi tuần lên tới 300 xe/ngày. Ông Vale hiện thu được khoảng 4 triệu đô la/năm. (Ông Sparks không tiết lộ doanh thu của mình, nhưng con số ước tính cũng lên tới hàng triệu đô la).

Ông Vale cũng có những công việc kinh doanh khác ngoài việc thu phí qua cầu. Ông sở hữu một đội xe mười tám bánh chở cát, đá vôi dolomite từ một khu mỏ ở Mexico tới các nhà sản xuất bê tông và nhựa đường ở Nam Texas. Công việc này mang lại cho ông hàng triệu đô la mỗi năm. Ngoài ra ông còn nuôi cừu và làm nông nghiệp.

Ông Vale không thích rời khỏi Texas, nhưng ông đã thực hiện sáu chuyến đi đến Washington kể từ sau cuộc bầu cử tổng thống để đưa những kiến nghị về trường hợp của mình cho các nhà lập pháp. Thông điệp của ông rất đơn giản: “Đừng làm tổn thương đất nước, đừng làm tổn thương các doanh nghiệp ủng hộ ngài tổng thống. Đừng làm tổn thương những người có ý nghĩa quan trọng đối với sự sống còn về kinh tế của Mỹ”.