Làm gì để đảm bảo quyền lợi, tài chính cá nhân khi bất ngờ bị sa thải?

Những vụ sa thải tới hàng ngàn, hàng chục ngàn người tại các gã khổng lồ công nghệ Twitter và Meta trong tuần qua đã ảnh hưởng sâu rộng đến đại bộ phận nhân viên, chuyên gia. Và đó chỉ là những ví dụ mới nhất trong xu hướng giảm quy mô lớn vốn đã diễn ra trong toàn ngành và nhiều lĩnh vực.

Tin tức đã làm nổi bật những quyền của nhân viên trong các tình huống sa thải hàng loạt. Mặc dù các luật liên quan đến việc cắt giảm lực lượng lao động khác nhau tùy theo vị trí và quy mô người sử dụng lao động, nhưng bất kỳ ai cũng có thể thực hiện các bước để giúp đối phó với việc bị cho nghỉ việc bất ngờ. Đặc biệt, nếu biết cách thì bạn có thể hạn chế các thiệt hại tài chính của mình.

Đối phó với những cảm xúc xung quanh việc sa thải có lẽ là phần khó nhất đối với hầu hết mọi người, nhưng ba bước sau đây ít nhất sẽ giúp bạn bảo vệ bản thân về mặt tài chính khi suy nghĩ về những rủi ro của việc bị sa thải, theo CNBC.

1. Đảm bảo rằng chủ lao động tuân thủ đúng quy định của pháp luật

Nếu bạn nhận được thông báo rằng mình sắp bị chấm dứt hợp đồng, các chuyên gia khuyên bạn nên kiểm tra xem chủ lao động của bạn có tuân thủ luật pháp hay không.

Ở Mỹ, các hợp đồng lao động thường là “theo ý muốn”, nghĩa là một công ty có thể cho phép nhân viên nghỉ việc bất cứ lúc nào với điều kiện đảm bảo một số trách nhiệm như: Trong các tình huống sa thải hàng loạt đối với các công ty lớn hơn, các công ty đáp ứng các tiêu chí nhất định theo luật liên bang phải thông báo cho nhân viên trước 60 ngày. Đạo luật WARN nhằm cung cấp cho người lao động đủ thời gian để tìm kiếm các cơ hội việc làm hoặc đào tạo lại khác trước khi mất việc làm.

Mặc dù nhân viên có thể bị sa thải vì bất kỳ lý do gì, nhưng họ không thể bị sa thải vì lý do bất hợp pháp. Kellee Boulais Kruse, quản lý của The Employment Law Group, có trụ sở tại Washington, D.C cho biết: “Đôi khi tôi thấy có những trường hợp bị sa thải rất đáng ngờ”.

Ví dụ, nếu một nhân viên mới bị sa thải vừa tiết lộ rằng họ bị quấy rối tình dục, bị khuyết tật hoặc sắp có con, đó có thể là một hành vi sa thải bất hợp pháp. Những đợt sa thải nhỏ sẽ được xem xét kỹ lưỡng hơn, nhưng với những đợt sa thải lớn, rất khó để chứng minh các cá nhân đã được nhắm mục tiêu nếu toàn bộ bộ phận bị cho thôi việc.

Ở Việt Nam, một bên đơn phương chấm dứt hợp đồng cũng phải đảm bảo các quyền lợi đền bù tài chính, bàn giao và báo trước trong thời gian quy định (thường là ít nhất 15 ngày). Bạn cần chắc chắn rằng công ty, tổ chức mình làm việc đã tuân thủ các quy định đó.

2. Thương lượng đề nghị thôi việc của bạn

Các công ty đề nghị cho nhân viên thôi việc (nghĩa là bạn sẽ chủ động xin nghỉ cho dù thực tế là bị cắt giảm nhân sự) để giữ thiện chí với nhân viên cũ, không cho nhân viên tiết lộ bí mật của công ty và để tránh các vụ kiện có thể xảy ra. Thỏa thuận thôi việc thường đi kèm với việc từ bỏ trách nhiệm thanh toán các khoản đền bù vì đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động.

Lời khuyên của các chuyên gia ở đây là đừng vội vàng ký thỏa thuận. Mặc dù nó thay đổi dựa trên độ tuổi của người lao động và luật pháp của từng quốc gia nhưng nhân viên thường được cho vài tuần trước khi ký thỏa thuận. “Nếu ai đó nghi ngờ rằng họ đã bị sa thải hoặc sa thải vì một lý do bất hợp pháp, họ nên nói chuyện với luật sư trước khi ký bất kỳ thỏa thuận nào liên quan”, Kruse nói.

“Có thể có chỗ để thương lượng, thường thì số tiền trả sẽ được ấn định, nhưng hãy cố gắng đạt được mức tối đa phù hợp với kinh nghiệm và nhiệm kỳ của bạn với công ty”, Alexandra Carter, giáo sư tại Trường Luật Columbia và là tác giả của cuốn sách “Hỏi thêm: 10 câu hỏi để thương lượng bất cứ điều gì” khẳng định.

3. Chuẩn bị cho những gì tiếp theo sau khi bị thôi việc

Không có gì phải xấu hổ khi bị sa thải, nhưng nếu việc sa thải của bạn không phải là một sự kiện tranh chấp, xung đột được bàn luận trong ngành thì bạn hoàn toàn có thể yêu cầu người sử dụng lao động cũ của mình cung cấp một lá thư hoặc email cho biết rằng bạn đã bị sa thải vì cắt giảm nhân sự bắt buộc (hoặc bất cứ nguyên nhân khách quan nào khác từ phía công ty) và không bị sa thải vì hiệu suất làm việc kém hoặc vi phạm các vấn đề đạo đức.

Nhìn chung, hãy can đảm tiếp cận với các cơ hội việc làm mới. Với việc yêu cầu đền bù thỏa đáng ở công ty hiện tại, có sự đảm bảo nhất định về mặt tài chính thì rõ ràng bạn sẽ có đủ thời gian để sẵn sàng cho các cơ hội việc làm mới.