Doanh nghiệp thuốc lá lo phải chịu thuế cao nhất thị trường

Theo dự thảo Luật thuế tiêu thụ đặc biệt, Bộ Tài chính tính giữ thuế suất với thuốc lá ở 75% nhưng bổ sung mức thuế tuyệt đối tăng dần. Cụ thể, 2026-2030, thuế tuyệt đối áp cho thuốc lá điếu sẽ tăng 5.000-10.000 đồng một bao, xì gà 50.000-100.000 đồng một điếu.

Tại hội thảo ngày 16/7, đại diện Công ty thuốc lá Thăng Long dẫn số liệu từ Hiệp hội thuốc lá cho biết 85% mặt hàng này tại Việt Nam ở phân khúc dưới 15.000 đồng một bao. Ngoài thuế suất tương đối ở mức 75%, doanh nghiệp sẽ phải nộp Quỹ phòng chống tác hại thuốc lá 2%, bảo vệ môi trường 60 đồng, dán tem 18,18 đồng cho mỗi bao thuốc. "Nếu tính thêm thuế tuyệt đối lần này, tối đa 10.000 đồng một bao (chiếm 66% giá bán hiện tại), đây sẽ là mặt hàng chịu thuế cao nhất", đại diện này cho biết.

Bà Lê Thùy Linh, đại diện Cục Quản lý giám sát Chính sách thuế, phí và lệ phí (Bộ Tài chính) cho hay đề xuất tăng thuế nhằm hạn chế sản xuất, sử dụng thuốc lá. Dự kiến, sau tăng thuế, tỷ lệ hút thuốc ở nam giới giảm từ 42,7% vào năm 2022 về 38,6% vào 2030. Thu ngân sách mặt hàng này tăng lên 39.200 tỷ đồng vào 2030, gấp 2,2 lần so với 2022.

Việt Nam hiện là một trong 15 nước có số người hút thuốc lá cao nhất thế giới, khoảng 15,3 triệu người hút và 33 triệu người bị ảnh hưởng thụ động. Mỗi năm, khoảng 40.000 người tử vong vì các bệnh có liên quan đến thuốc lá. Ông Nguyễn Như Quỳnh, Viện trưởng Viện Chiến lược và chính sách tài chính cho biết nhiều biện pháp được đưa ra như tăng thuế tiêu thụ đặc biệt 2016-2019, nhưng tỷ lệ người sử dụng thuốc lá ở Việt Nam giảm ít, từ 47,4% ở nam giới vào năm 2010 xuống 42,7% vào 2022. "Một trong những lý do chính là giá thuốc lá của Việt Nam còn thấp, đứng thứ 157 trên tổng số 161 quốc gia theo đánh giá của WHO", ông Quỳnh nói.

Theo ông Quỳnh, thuế tiêu dùng chỉ chiếm 38-39% trong giá bán lẻ, thấp hơn mức trung bình các quốc gia thu nhập trung bình (59%) và đa số nước ASEAN (60-70%). WHO và WB khuyến nghị tỷ lệ này nên khoảng 66-75% giá bán lẻ.

Với phương án tăng thuế, các doanh nghiệp thừa nhận giá bán trong nước tăng mạnh, từ đó giảm lượng tiêu thụ 40-50% trong 5 năm tới. Song, họ cho rằng việc này sẽ tạo điều kiện cho thuốc lậu chiếm lĩnh thị trường. Thu nhập của lao động, ngân sách nhà nước bị ảnh hưởng.

Ngoài thuốc lá lậu, đại diện Công ty thuốc lá Thăng Long còn lo ảnh hưởng tới khả năng bảo toàn, phát triển vốn nhà nước khi tiêu thụ sụt giảm. Hiện nay 18 doanh nghiệp sản xuất thuốc lá điếu trên cả nước đều có chủ sở hữu là Tổng công ty Thuốc lá Việt Nam (100% vốn nhà nước) hoặc các UBND cấp tỉnh, thành phố. Cùng với đó, họ cho rằng nhà chức trách dự kiến điều chỉnh thuế cho 17 tháng tới, trong khi nhiều chiến lược, kế hoạch đầu tư được tính cho chu kì kinh doanh dài hạn hơn. Điều này ảnh hưởng tới môi trường kinh doanh ổn định của doanh nghiệp.

Do đó, đại diện từ Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam và các doanh nghiệp đề xuất Bộ Tài chính cân nhắc "áp mức thuế tuyệt đối vừa phải, lộ trình hợp lý". Cụ thể, họ đề xuất tính thuế tuyệt đối 1.000 đồng một bao 20 điếu vào năm 2026 và tăng 500 đồng mỗi năm vào những năm tiếp theo.Thuế tuyệt đối đến 2030 theo kiến nghị của doanh nghiệp nên là 3.000 đồng một bao, bằng khoảng 30% mức Bộ Tài chính đưa ra. Việc này sẽ giúp doanh nghiệp có thời gian thích nghi, ổn định sản xuất và hạn chế tối đa tác động tiêu cực đến việc làm của người lao động, ngân sách.