Điểm mặt loạt dự án lớn \"dở sống dở chết\" ngành Công Thương

Nhà máy đóng tàu Dung Quất là một trong số những dự án hoạt động kém hiệu quả, trong tình trạng "sống dở chết dở" của ngành công thương.

Như tin đã đưa, trong phiên họp chiều 20/12, Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ cho biết: Thủ tướng Chính phủ đã quyết định thành lập Ban chỉ đạo của Chính phủ xử lý tồn tại, yếu kém ở 12 nhà máy, dự án lớn thuộc ngành Công Thương.

Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ cho biết, 5 nhà máy, dự án thua lỗ, hoạt động kém hiệu quả mà Quốc hội đã nêu lên tại Nghị quyết chất vấn và trả lời chất vấn tại Kỳ họp thứ 2 vừa qua là nhà máy sản xuất xơ sợi Đình Vũ, dự án nhà máy bột giấy Phương Nam, dự án nhà máy gang thép Thái Nguyên giai đoạn 2, nhà máy nhiên liệu sinh học Bio-Ethanol Dung Quất và nhà máy đạm Ninh Bình.

Đáng lưu ý, Ban chỉ đạo cũng bổ sung sơ bộ thêm 7 nhà máy, dự án khác (gồm đạm Hà Bắc, đạm DAP 1 Lào Cai , DAP 2 Hải Phòng, Ethanol Bình Phước, Ethanol Phú Thọ, nhà máy đóng tàu Dung Quất, dự án liên doanh giữa đối tác mỏ Quý Sa và nhà máy gang thép Lào Cai) đang có tình trạng tương tự để tập trung xử lý dứt điểm theo đúng Nghị quyết của Quốc hội và chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc, nhằm kéo giảm nguy cơ mất vốn đầu tư, tiêu hao nguồn lực Nhà nước cũng như của xã hội.

"Huyền thoại" Đạm Hà Bắc liên tục thua lỗ

Đạm Hà Bắc là thương hiệu quen thuộc đối với những người nông dân và được cho là “huyền thoại” của sự nghiệp phát triển kinh tế miền Bắc của thế kỷ trước đang trong cảnh thua lỗ và thậm chí dự kiến sẽ vẫn còn lỗ luỹ kế cho tới năm 2019.

Nhà máy được hình thành trong giai đoạn xây dựng đất nước sau chiến tranh năm 1960. Năm 2010, Công ty TNHH Một thành viên Phân đạm và Hóa chất Hà Bắc (Hanichemco) triển khai dự án cải tạo, mở rộng nhà máy phân đạm Hà Bắc với tổng vốn đầu tư 568 triệu USD. Theo đó, công suất nhà máy phân đạm Hà Bắc lên mức 500.000 tấn urê, trong đó đầu tư một dây chuyền sản xuất mới có công suất 320.000 tấn urê, và cải tạo dây chuyền sản xuất hiện có sang sử dụng nguyên liệu than cám có công suất 180.000 tấn urê một năm.

Theo báo cáo của công ty, hiện nay, do dự án mở rộng Nhà máy mới đi vào hoạt động nên áp lực về chi phí lãi vay bị phân bổ và trích khấu hao khá cao. Theo kế hoạch năm đầu tiên (năm 2015), công ty lỗ 26,55 triệu USD, tương đương với 585 tỷ đồng, năm thứ 2 (năm 2016) lỗ 5,659 triệu USD, tương ứng 124,69 tỷ đồng. Tới năm thứ 3 (năm 2017) công ty dự kiến sẽ lãi 4 triệu USD, tương ứng với 88,3 tỷ đồng (tính theo tỷ giá tại thời điểm hiện nay). Dù có lãi trở lại từ năm 2017 nhưng phải đến năm 2019 công ty mới hết lỗ luỹ kế.

Lãnh đạo công ty này cho biết, nguyên nhân dẫn tới tình cảnh thua lỗ như trên là do nền kinh tế trong nước gặp nhiều khó khăn, đặc biệt là các ngành sản xuất công nghiệp, dẫn đến tiêu thụ khí công nghiệp gặp khó khăn. Trong khi đó, thị trường urê cạnh tranh quyết liệt giữa các nhà sản xuất trong nước, giữa urê trong nước với urê nhập khẩu, đặc biệt là hàng nhập tiểu ngạch từ Trung Quốc.

Đạm Lào Cai bị phanh phui nhiều sai phạm

Cuối năm 2014, Công ty Cổ phần DAP số 2-VINACHEM thuộc Công ty TNHH MTV Tập đoàn Hoá chất Việt Nam (Vinachem) tổ chức lễ xuất xưởng lô sản phẩm phân bón Điamôn Phốtphát (DAP) đầu tiên từ dây chuyền sản xuất DAP công suất 330.000 tấn/năm.

Thanh tra Bộ Xây dựng đã chỉ ra nhiều sai phạm trong công tác quản lý đầu tư xây dựng tại dự án này. Theo kết luận thanh tra, việc điều chỉnh dự án đầu tư xây dựng công trình còn sai sót, làm tăng tổng mức đầu tư gần 79,9 tỷ đồng. Công tác đàm phán, ký kết hợp đồng với gói thầu EPC còn một số tồn tại dẫn đến giá một số hạng mục công trình và vật tư, thiết bị trong biểu giá hợp đồng cao hơn so với giá dự phòng. Chính điều này đã làm tăng giá trị hợp đồng hơn 145 tỷ đồng và hơn 2,5 triệu USD.

Cơ quan thanh tra đánh giá, việc quản lý chuyên gia nước ngoài của Công ty cổ phần DAP số 2 còn tồn tại: Chủ đầu tư không quản lý chuyên gia nước ngoài theo điều khoản trong hợp đồng thuê tư vấn về thời gian làm việc, khối lượng và tiến độ thực hiện công việc. Ban quản lý Dự án đầu tư xây dựng nhà máy DAP số 2 đã sử dụng chi phí quản lý dự án vượt hơn 25,7 tỷ đồng.

Kết luận cũng chỉ ra việc Công ty cổ phần DAP số 2 có sai sót trong nghiệm thu, thanh toán vượt hơn 1,2 triệu USD tiền thuế giá trị gia tăng mua hàng nhập khẩu tại gói thầu EPC. Đơn vị này cũng không tính đúng tỷ trọng thanh toán của các thành phần chi phí như thiết kế/kỹ thuật/bản quyền, mua sắm, xây dựng dẫn đến thanh toán vượt gần 47.000 USD. Việc nghiệm thu, thanh toán thừa khối lượng quét nhựa đường chống thấm, thanh toán sai giá ghi thuộc hạng mục đường sắt làm sai tăng hơn 235 triệu đồng.

Thanh tra Bộ Xây dựng yêu cầu Công ty Cổ phần DAP số 2 chỉ đạo các phòng, đơn vị liên quan kiểm điểm, xác định trách nhiệm đối với tập thể, cá nhân về những tồn tại, sai sót theo nội dung thanh tra, có báo cáo kết quả lên Thanh tra Bộ Xây dựng. Ngoài ra, nhà thầu tư vấn thiết kế, tư vấn giám sát, nhà thầu thi công Dự án xây dựng nhà máy sản xuất phân bón cao cấp DAP số 2 phải kiểm điểm, rút kinh nghiệm đối với lãnh đạo, tổ chức, cá nhân liên quan trong việc để xảy ra tồn tại, sai sót với công tác lập dự án, nghiệm thu và thanh toán.

Vì Vinachem là cổ đông chính của Công ty Cổ phần DAP số 2 nên Thanh tra Bộ Xây dựng yêu cầu đơn vị này kiểm tra, làm rõ khoản tăng do đàm phán, ký kết hợp đồng tại gói thầu EPC là hơn 145,2 tỷ đồng và hơn 2,5 triệu USD, báo cáo kết quả gửi về Thanh tra Bộ Xây dựng để tổng hợp báo cáo Bộ trưởng Bộ Xây dựng.

DAP Hải Phòng đứng trước nguy cơ đóng cửa

Theo báo cáo tài chính của chủ đầu tư CTCP DAP - VINACHEM (DDV) của nhà máy DAP Hải Phòng hay còn gọi là DAP Đình Vũ, tính đến 30/09/2016, DDV đang có khoản lỗ lũy kế gần 321 tỷ đồng, vốn chủ sở hữu chỉ còn gần 1.145 tỷ đồng, giảm 24% so với thời điểm đầu năm. Nợ vay tài chính của DDV đang ở mức 817 tỷ đồng, gồm gần 682 tỷ đồng nợ vay ngắn hạn và gần 135,4 tỷ đồng nợ vay dài hạn.

Ngoài việc chi phí tăng cao khi lãi suất vay vốn lưu động tại ngân hàng tăng do không có nguồn trả nợ đúng hạn, giá bán giảm sâu và công tác tiêu thụ sản phẩm gặp nhiều khó khăn là các nguyên nhân chính dẫn đến thua lỗ của DDV.

Chưa hết thất vọng vì kết quả kinh doanh kể trên, DDV lại dính vào vụ bê bối liên quan đến nhà máy sản xuất của Công ty tại Hải Phòng. Cụ thể, mới đây, Dự án Đầu tư nhà máy sản xuất phân bón Diamin phốt phát (DAP) Đình Vũ của DDV đã bị người dân thành phố Hải Phòng phản ánh đến Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường về việc thải chất thải rắn thạch cao chứa phốt pho cực độc với khối lượng lớn, tiềm ẩn nguy cơ gây ô nhiễm môi trường và ảnh hưởng đến sức khỏe của người dân trong khu vực.

Trả lời tại phiên chất vấn kỳ họp HĐND TP. Hải Phòng diễn ra mới đây, ông Phạm Quốc Ka - Giám đốc Sở Tài Nguyên Môi trường Hải Phòng cho biết, bãi thải thạch cao của DDV có lượng acid tồn dư và hợp chất kim loại nặng rất cao, tiềm ẩn nguy cơ sự cố môi trường nghiêm trọng. Theo đó, Sở Tài nguyên Môi trường sẽ xây dựng một trạm quan trắc 24/24 giờ để giám sát chặt chẽ bãi thải này, nếu phát hiện vượt ngưỡng ô nhiễm có thể đề xuất đóng cửa và di dời nhà máy.

Sau thông tin trên, hiện DDV chưa lên tiếng giải thích thêm, song nhiều khả năng hoạt động sản xuất của Công ty sẽ chịu ảnh hưởng không nhỏ, bởi Sở Tài nguyên Môi trường Hải Phòng đã có yêu cầu DDV thực hiện giảm công suất đối với nhà máy và áp dụng thêm các biện pháp phòng ngừa ô nhiễm môi trường.

Dự án ethanol nghìn tỷ nằm đắp chiếu

Hai dự án nhà máy xăng sinh học ethanol có tên trong danh sách bổ sung lần này là Nhà máy ethanol Phú Thọ và ethanol Bình Phước là 1 trong 3 dự án sản xuất ethanol nhiên nhiệu do Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN) làm chủ đầu tư. Mỗi nhà máy có công suất 100 triệu lít/năm, nguồn vốn đầu tư do các cổ đông góp 30% và 70% phải đi vay ngân hàng.

Theo kết luận Thanh tra Chính phủ công bố mới đây, các dự án này tính đến nay, đều không đạt hiệu quả về đầu tư. Sau khi thực hiện xong dự án, các nhà máy đi vào hoạt động đều thua lỗ lớn và hầu như không vận hành thương mại. Cùng với nhà máy ethanol Dung Quất, toàn bộ vốn đầu tư vào 3 dự án với tổng số tiền đã thanh toán tính đến tháng 11/2014 là 5.401 tỷ đồng chưa có hiệu quả", Thanh tra Chính phủ khẳng định.

Đoàn thanh tra đã phát hiện hàng loạt vi phạm trong sử dụng vốn đầu tư. Chủ đầu tư Công ty Hoá dầu và Nhiên liệu sinh học Dầu khí (PVB) đã sử dụng vốn cho dự án Phú Thọ vượt tổng mức đầu tư 217 tỷ đồng. Các dự án cũng đều “đội vốn” so với phê duyệt ban đầu, trong đó, dự án Bình Phước có tổng mức đầu tư khi phê duyệt là 1.492,65 tỷ đồng nhưng vốn đầu tư đã sử dụng đến thời điểm thanh tra là tháng 11/2014 lên tới 1.742,76 tỷ đồng, tăng hơn 250 tỷ đồng.

Riêng tại dự án Nhà máy Ethanol Phú Thọ, cơ quan chức năng đã làm rõ những sai phạm có liên quan đến nhà thầu là Tổng công ty Xây lắp Dầu khí (PVC) - thời điểm ông Trịnh Xuân Thanh làm Chủ tịch. Cụ thể, dự án có tổng mức đầu tư khi phê duyệt là 1.317,5 tỷ đồng, giá trị gói thầu EPC hơn 59 triệu USD nhưng trong quá trình thực hiện, chủ đầu tư PVB và nhà thầu PVC đã điều chỉnh tăng thêm hơn 14,3 triệu USD. Đặc biệt, dự án được khởi công sớm nhất nhưng chưa hoàn thành, nhà thầu PVC đã dừng thi công từ tháng 11/2011, vi phạm hợp đồng PVC, gây hậu quả nghiêm trọng.

Đối với dự án Phú Thọ, nhà thầu PVC đã đơn phương dừng thi công dự án gây hậu quả nghiêm trọng khiến toàn bộ máy móc, thiết bị lắp đặt đã bị han gỉ, vốn đã đầu tư 1.534 tỷ đồng chưa phát huy, tăng chi phí vốn vay và các chi phí khác; việc thi công các gói thầu, dự án thành phần thuộc nhà máy cũng bị ngừng trệ.

Nhà máy đóng tàu Dung Quất sống "thoi thóp"

Mặc dù Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN) đã có nhiều nỗ lực nhằm cứu Nhà máy đóng tàu Dung Quất nhưng hiện công ty này vẫn gặp nhiều khó khăn về tài chính và chưa thoát khỏi nguy cơ phá sản dai dẳng từ nhiều năm nay.

Công ty Công nghiệp tàu thuỷ Dung Quất (DQS) là đơn vị chủ quản của Nhà máy đóng tàu Dung Quất được Tập đoàn Công nghiệp Tàu thuỷ Việt Nam - Vinashin nay là SBIC thành lập vào năm 2006. Thực hiện chủ trương tái cơ cấu Vinashin, từ ngày 1/7/2010, Vinashin bàn giao DQS sang PVN.

Theo báo cáo tài chính của DQS tại thời điểm bàn giao từ Vinashin về PVN ngày 30/6/2010, vốn điều lệ của công ty hơn 3.758 tỷ đồng nhưng lỗ luỹ kế lên tới 1.235 tỷ đồng và tổng khoản nợ phải trả 7.440 tỷ đồng, trong đó vay ngân hàng 4.800 tỷ đồng (70% vay bằng ngoại tệ). DQS được đánh giá là mất cân đối về tài chính, không có khả năng thanh toán nợ.

Sau khi được bàn giao từ Vinashin về PVN đến nay, PVN đã chuyển cho DQS 5.095 tỷ đồng, bao gồm 1.900 tỷ đồng góp vốn điều lệ và 3.104 tỷ đồng để thanh toán nợ.

Theo báo cáo tài chính tại thời điểm 30/6/2016, vốn điều lệ của DQS là 1.900 tỷ đồng, vốn chủ sở hữu âm 1.108 tỷ đồng. Tổng các khoản nợ phải trả vẫn còn hơn 6.893 tỷ đồng, trong đó vay ngân hàng 1.227 tỷ đồng.

Công ty còn khoản lỗ luỹ kế hơn 3.674 tỷ đồng, trong đó lỗ phát sinh giai đoạn từ tháng 1/7/2010 đến ngày 30/6/2016 là 2.438,9 tỷ đồng. DQS đã có lãi trở lại vào năm 2014, 2015 nhưng dự kiến do tình hình khó khăn sẽ quay trở lại lỗ vào năm 2016 khoảng 103,7 tỷ đồng.

Mặc dù nguy cơ phá sản dai dẳng từ nhiều năm nay, trong một báo cáo mới đây Bộ Công Thương vẫn cho rằng, phương án phá sản Nhà máy đóng tàu Dung Quất có nhiều khó khăn nhất định và gây ra thiệt hại về tài chính. Tuy nhiên, nếu các phương án khác không khả thi thì đây là phương án cuối cùng có thể xem xét, trình Thủ tướng quyết định.