'Đau đầu' khi sắt thép, pin năng lượng mặt trời, gỗ ván ép tăng trưởng XK nhưng liên tục bị điều tra lẩn tránh PVTM

Hàng Việt Nam xuất khẩu bị điều tra chống lẩn tránh thuế ngày càng nhiều

Chiều 27/9 tại TP HCM, Cục phòng vệ thương mại, Bộ Công Thương phối hợp với Viện Nghiên cứu Phát triển TP HCM tổ chức Hội thảo Chính sách, qui định về xuất xứ và chống lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại.

Thống kê của Cục Phòng vệ thương mại, Bộ Công Thương, cho biết trong giai đoạn 2000-2016, có 15 vụ việc điều tra lẩn tránh thuế phòng vệ thương mại với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam, trung bình 1 vụ/năm.

Tuy nhiên, trong mỗi năm 2017 và 2018, đã có 2 vụ việc được điều tra và 1 vụ việc đang trong giai đoạn thụ lí đơn kiện. 

Xu hướng này sẽ tiếp tục gia tăng do có những dấu hiệu về dịch chuyển đầu tư cũng như phạm vi, số lượng sản phẩm bị áp dụng trong các gói biện pháp tương đối rộng.

Nguyên nhân là nhiều hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam như sắt thép, xe đạp điện, pin năng lượng mặt trời, gỗ ván ép… có kim ngạch xuất khẩu gia tăng đột biến 20 - 50%, khiến nhiều mặt hàng của Việt Nam bị các đối tác nhập khẩu điều tra chống lẩn tránh thuế. 

Bà Phạm Hương Giang, Trưởng phòng điều tra thiệt hại và tự vệ, Cục Phòng vệ thương mại, Bộ Công Thương, cho biết đến nay Việt Nam mới chỉ khởi xướng một vụ điều tra chống lẩn tránh thuế tự vệ đối với hàng nhập khẩu là thép dây cán nguội. 

Tuy nhiên, hàng hóa Việt Nam xuất khẩu bị điều tra chống lẩn tránh khá nhiều với 20 vụ, 17 mặt hàng ở các thị trường như Liên minh châu Âu (EU), Mỹ, Thổ Nhĩ Kì và Brazil. Trong đó,  có 11 vụ đang bị áp thuế, 2 vụ đang điều tra. 

Đáng nói là đa số các vụ điều tra liên quan lẩn tránh thuế chống bán phá giá, chống trợ cấp áp với hàng Trung Quốc lắp ráp tại Việt Nam.

Ông Trần Quốc Khánh, Thứ trưởng Bộ Công Thương phát biểu tại Hội thảo. Ảnh: Như Huỳnh.

Ông Trần Quốc Khánh, Thứ trưởng Bộ Công Thương, cho rằng bản chất của các biện pháp phòng vệ thương mại thường chỉ hướng đến những mặt hàng có xuất xứ hoặc một số quốc gia nhất định. 

Điều này tạo ra động cơ cho các hành vi gian lận nhằm hưởng lợi bất chính do có sự chênh lệch thuế nhập khẩu giữa hàng hóa đến từ quốc gia bị áp dụng với hàng hóa đến từ quốc gia không bị áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại. 

Không để hàng hóa nước thứ ba "núp bóng" hàng Việt

Theo bà Phạm Hương Giang, việc phát hiện lẩn tránh phòng vệ thương mại đang ngày càng khó khăn hơn khi các doanh nhiệp sử dụng những phương thức lẩn tránh phức tạp hơn như lẩn tránh thuế từ thượng nguồn sản phẩm, không xuất khẩu sản phẩm mà xuất khẩu linh kiện lắp ráp sang các nước không bị áp thuế phòng vệ thương mại.

Hoặc thay đổi một số chi tiết nhỏ sản phẩm bị áp thuế phòng vệ thương mại, xuất khẩu thông qua công ty có mức thuế thấp hơn hoặc thông qua các công ty đa quốc gia.

Ngoài ra các công ty đã bị vi phạm sẽ chống lẩn tránh bằng việc cho ra đời các sản phẩm theo series, vòng đời ngắn, làm giảm thời hạn điều tra áp thuế, thậm chí còn có công ty thay đổi hình dạng của sản phẩm…

Ông Robert Thommen, Tùy viên cấp vùng Cơ quan Hải quan và Bảo vệ biên giới Mỹ, cho biết Mỹ kiểm soát rất chặt chẽ các hành vi gian lận thương mại, lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại gây thất thoát và thiệt hại cho ngành sản xuất trong nước.

Kinh nghiệm của Mỹ trong việc chống lẩn tránh các biện pháp phòng vệ thương mại là thực hiện qui trình xác định rủi ro hàng hóa, mức thuế, yếu điểm, kiểm tra xác minh sản xuất  thông qua việc liên kết với hải quan và các cơ quan tổ chức phát hành chứng nhận xuất xứ để thẩm định.

Toàn cảnh Hội thảo Chính sách, qui định về xuất xứ và chống lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại chiều ngày 27/9 tai TP HCM. Ảnh: Như Huỳnh.

Bà Trịnh Thị Thu Hiền, Trưởng phòng xuất xứ hàng hóa, Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công Thương, cho rằng trong bối cảnh căng thẳng thương mại thế giới có nhiều biến động hiện nay, nguy cơ chuyển tải hàng hóa từ nước bị áp thuế phong vệ thương mại qua Việt Nam xuất khẩu vào nước áp thuế là rất lớn.

Do đó, Cục Xuất nhập khẩu cần tăng cường kiểm tra, xác minh xuất xứ hàng hóa, đồng thời phối hợp với cơ quan có thẩm quyền của nước nhập khẩu để kiểm soát hàng hóa nhập khẩu. 

Mặt khác, bà Trịnh Thị Thu Hiền cũng khuyến cáo cộng đồng doanh nghiệp trong nước chủ động tìm hiểu, tuân thủ qui tắc xuất xứ hàng hóa, phòng tránh, ngăn chặn hành vi chuyển tải hàng hóa, gian lận thương mại để đảm bảo được sự phát triển bền vững của xuất khẩu, đóng góp vào sự phát triển chung của nền kinh tế.

"Bộ Công Thương mong muốn cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam sẽ không tiếp tay cho những hành vi gian lận và sẽ cùng phối hợp với các cơ quan chức năng để ngăn chặn.

Tăng trưởng xuất khẩu nhưng không thể đến từ việc hàng hoá của một nước thứ ba núp bóng xuất xứ Việt Nam để xuất khẩu đi nước khác", Thứ trưởng Trần Quốc Khánh nhấn mạnh.