Chuyên gia Lê Duy Bình: Cửa vốn cho doanh nghiệp SME đã ít lại phải cạnh tranh nhiều

Ba nút thắt vốn cho doanh nghiệp SME

Theo thông tin mới nhất từ Ngân hàng Nhà nước (NHNN), tính đến 15/6/2023, dư nợ tín dụng toàn nền kinh tế đạt khoảng 12,32 triệu tỷ đồng, tăng 3,36% so với cuối năm 2022, thấp hơn nhiều so với cùng kỳ năm trước (đến ngày 9/6/2022, tín dụng tăng 8,15% so với cuối năm 2021).

Nguyên nhân chính dẫn tới tăng trưởng tín dụng toàn hệ thống vẫn ở mức thấp được NHNN và giới chuyên gia nhận định chủ yếu là cầu tín dụng giảm mạnh, sức hấp thụ vốn của doanh nghiệp và nền kinh tế gặp khó khăn. 

Trong đó, nhóm các doanh nghiệp nhỏ và vừa (SMEs) được xem là nhóm yếu thế, có khả năng chống chọi thấp và hạn chế trong việc tiếp cận tín dụng ngân hàng.

Chia sẻ tại tọa đàm trực tuyến "Gỡ nút thắt về vốn cho doanh nghiệp SME", diễn ra sáng nay (22/6), chuyên gia kinh tế TS. Lê Duy Bình, Giám đốc điều hành Economica Việt Nam, đã chỉ ra ba vấn đề nút thắt của việc tiếp cận vốn cho doanh nghiệp SMEs.

Theo chuyên gia, hiện tại nguồn lực để cho vay trong nền kinh tế là có giới hạn.Nền kinh tế Việt Nam đang phụ thuộc quá nhiều vào ngân hàng, đi ngược lại tất cả thông lệ tốt của quốc tế. Tổng dư nợ của toàn bộ nền kinh tế là 12,2 triệu tỷ đồng đã đến mức khoảng 125% GDP, đây là mức gần như cao nhất trong ASEAN, cao hơn rất nhiều so với các nước OECD.

"Chúng ta không thể nâng quá cao mức tổng dư nợ của nền kinh tế nữa. Tôi nghĩ rằng có một mức trần giới hạn nào đó, về khả năng của ngân hàng. Một là huy động, hai là mức trần mà có thể cho vay đối với nền kinh tế. Nếu chúng ta cho vay quá nhiều, điều đó sẽ tổn hại đến kinh tế vĩ mô", ông Lê Duy Bình cho hay.

Vấn đề thứ hai được ông Bình đưa ra là việc các doanh nghiệp SMEs phải cạnh tranh vô cùng khốc liệt, vừa phải cạnh tranh rất lớn với doanh nghiệp khác như doanh nghiệp nhà nước, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, cho vay dân cư, cho vay tiêu dùng.

Ví dụ chúng ta chỉ cần vay khoản tiền mua một căn chung cư thì cũng đã bằng khoản vay của một doanh nghiệp nhỏ và vừa. Số người vay để đầu tư bất động sản cũng rất lớn chưa kể các doanh nghiệp lớn.

Hay với các tập đoàn lớn, một khoản vay của họ có thể bằng khoản vay của 10.000 doanh nghiệp siêu nhỏ và nhỏ cộng lại. Như vậy, sự cạnh tranh là rất lớn. 

Yếu tố thứ ba là những yêu cầu về chuẩn mực cho vay của ngành ngân hàng ngày càng cao. Tất cả ngân hàng hiện nay đều phải nâng chuẩn mực như là phải đáp ứng Basel II, Basel III. Ngoài những yêu cầu về an toàn vốn, mức vốn tối thiểu thì có rất nhiều những tiêu chí khác như chất lượng tín dụng.

Do đó, tiêu chuẩn cho vay của các ngân hàng bắt buộc cũng sẽ phải nâng lên. Phương án sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp phải được thực hiện một cách rõ ràng hơn. Yêu cầu về quản trị của doanh nghiệp cũng sẽ phải chặt chẽ hơn.

"Phương án kinh doanh của doanh nghiệp nhỏ và vừa rất yếu, phương án kinh doanh mới không có. Ngân hàng vì thế không có cơ sở để cho vay mới.... Việc cho vay mạo hiểm thì các ngân hàng không dám làm.", ông Trần Anh Quý - Trưởng phòng Tín dụng chính sách Nhà nước, Vụ Tín dụng các ngành Kinh tế (NHNN) cho hay.

Ông cho rằng các doanh nghiệp phải nhìn nhận lại quá trình sản xuất kinh doanh của mình, rộng hơn là về thị trường, phương án kinh doanh khả thi không, đem lại khả năng phục hồi không." Nếu tốt, tôi cam đoan ngân hàng đề rất sẵn sàng tài trợ đầy đủ nhu cầu vốn cho doanh nghiệp thực hiện phương án sản xuất kinh doanh ấy", ông Quý nói.

Kỳ vọng vào các kênh dẫn vốn khác phục hồi

Theo chuyên gia kinh tế Lê Duy Bình, cung ứng vốn trung và dài hạn của ngân hàng cũng sẽ có mức giới hạn nhất định, do đó doanh nghiệp cần bắt buộc có thêm các nguồn vốn khác. 

Quy định hiện nay của Luật doanh nghiệp, Luật đầu tư và Luật chứng khoán cho phép doanh nghiệp phát hành thêm cổ phiếu để tăng vốn. Đây là nguồn vốn này nằm trong công ty và là vốn trung và dài hạn, đây là một kênh quan trọng của doanh nghiệp.

Một kênh khác là phát hành trái phiếu. Trong 3-4 năm qua Việt Nam đã chứng kiến sự phát triển thần kỳ của thị trường trái phiếu nhưng đáng tiếc là dựa trên nền tảng không vững chắc. Thế nhưng sự ngưng trệ của thị trường trái phiếu vừa rồi đã ảnh hưởng rất nhiều đến việc huy động vốn của SMEs.

Sự phát triển thần kỳ của một số doanh nghiệp lớn đã tác động tiêu cực đến việc huy động vốn thông qua trái phiếu của các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Một số phương án hoặc việc sử dụng vốn từ trái phiếu của một số doanh nghiệp lớn đã làm ngưng trệ thị trường trái phiếu, ảnh hưởng đến doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Theo chuyên gia, khi phát hành trái phiếu, người chủ doanh nghiệp thường gắn chặt với lợi ích cao hơn của doanh nghiệp nên thông thường họ sẽ bám sát hơn tình hình hoạt động. Nhờ vậy, trách nhiệm với việc sử dụng nguồn tiền sẽ được nâng dần.