Chọn cuộc sống tự do, nữ nhân viên công sở vượt khỏi vòng an toàn

Trong bối cảnh nền kinh tế vật lộn chống đỡ tác động của hậu COVID-19, những công việc tự do đang được coi là lựa chọn tốt cho những cá nhân tìm kiếm thêm thu nhập.

Thuấn Phương, nữ tài xế Grab tại TP HCM, chia sẻ công việc này giúp chị linh hoạt, chủ động nhiều hơn với cuộc sống cá nhân. "Gia đình là động lực chính của tôi, giúp tôi cố gắng làm việc. Ngày trước tôi đi làm công nhân, gò bó nên không có nhiều thời gian dành cho con", nữ tài xế nói.

Phương Loan (Hà Nội) lại chọn công việc tài xế công nghệ để trang trải thêm chi phí sinh hoạt. Loan năm nay 23 tuổi. Cô thường ra đường chở khách khi có thời gian rảnh. Loan cũng không hoạt động cố định trên một nền tảng cụ thể, thay vào đó cô sẽ chọn nơi nào trả nhiều thu nhập nhất.

"Công việc này linh động về mặt thời gian và có thu nhập cao hơn so với những công việc bán thời gian khác", Loan chia sẻ. 

Trung bình mỗi tháng Loan kiếm được khoảng 2 - 3 triệu từ công việc tài xế công nghệ, tương đương 1/4 thu nhập của công việc chính.

Ngoài thu nhập, cô cũng thích những trải nghiệm có được từ công việc chạy xe. Loan nói: "Tôi có rất nhiều kỷ niệm, gặp gỡ thêm nhiều người và nghe được những câu chuyện hay từ họ".

Thuấn Phương hay Phương Loan chỉ là hai trong số nhiều nữ tài xế công nghệ khác đều thuộc nhóm gig worker - thuật ngữ chỉ những người hợp đồng độc lập, trực tuyến.

Họ là những người làm việc độc lập, không ký hợp đồng lao động chính thức với doanh nghiệp. Nhóm lao động này thường làm việc theo dự án, theo giờ hoặc theo yêu cầu, và được trả lương dựa trên sản phẩm đầu ra hoặc số giờ làm việc.

Theo kết quả khảo sát của Anphabe, có 14% nguồn nhân lực trí thức Việt Nam hiện là lao động tự do toàn thời gian, 26% làm tự do bán thời gian, 13% làm song song công việc cố định và bán thời gian bên ngoài.

Hệ sinh thái trong nền kinh tế gig ở Việt Nam được chia thành ba nhóm. Đầu tiên là người lao động trình độ thấp, họ sẽ thực hiện lao động chân tay và kiếm tiền trên cơ sở làm được bao nhiêu hưởng bấy nhiêu.

Tiếp theo, người lao động có kỹ năng trung bình, có kỹ năng hành chính, có thể tìm kiếm công việc làm thêm hợp đồng để tăng thêm thu nhập. Và cuối cùng là những người có tay nghề cao bao gồm các chuyên gia có kinh nghiệm làm việc chuyên môn cao, họ có thể thực hiện các hợp đồng tư vấn theo đơn đặt hàng để tăng thêm thu nhập.

Khi nhắc đến gig worker, người ta sẽ nghĩ ngay đến ba đặc điểm, đó là tính chủ động, linh hoạt và thu nhập không cố định.

Những người làm việc tự do có thể tự chủ về thời gian, địa điểm và cách thức làm việc. Họ có thể chọn dự án, khách hàng và số lượng công việc phù hợp với khả năng và nhu cầu của bản thân. Bên cạnh đó, mức thu nhập sẽ phụ thuộc vào số lượng dự án và hiệu quả công việc.

Điều trở ngại lớn nhất là những lao động tự do này sẽ phải đối mặt với việc thu nhập không cố định. Ngoài ra, họ thường không được hưởng các chế độ bảo hiểm, nghỉ phép hay trợ cấp như nhân viên toàn thời gian. Chưa kể, thị trường lao động gig ngày càng cạnh tranh, đòi hỏi những người này phải liên tục nâng cao kỹ năng và năng lực của bản thân.

"Tôi chọn làm việc tự do là vì thoải mái hơn, tự chủ động được với thời gian của mình, không phải ngồi một chỗ hàng ngày, từ sáng đến chiều", Quỳnh Như tại Hà Nội, chia sẻ. Như đã rời xa công việc văn phòng đã gần 4 năm, công việc tự do giúp cô gái 26 tuổi có cơ hội được đi nhiều hơn. Với Như, mỗi ngày là một niềm cảm hứng mới khi không phải bó chân trong văn phòng.

Dẫu vậy, lựa chọn này không phải chỉ toàn màu hồng. Như cho biết làm việc tự do đồng nghĩa với việc làm cho chính mình. 

"Tôi phải tự sắp xếp cân đối về công việc và thời gian của mình. Người làm tự do sẽ phải đối mặt những trở ngại như nguồn việc không ổn định. Thêm vào đó, khi làm tự do thì đồng nghĩa với sự cạnh tranh cao, chưa kể không có lương thưởng các thứ như làm văn phòng, ví dụ như lương tháng 13 chẳng hạn", Như cho biết.

Như chủ yếu làm các công việc liên quan đến sáng tạo nội dung, viết lách. Cô thừa nhận bản thân không ngại việc, nếu có khả năng thì đều nhận. Tháng thu nhập cao nhất của Như rơi vào khoảng 15 triệu đồng và phải làm 2 - 3 công việc cùng lúc. Cô gái nói rằng nhiều lúc muốn kiệt sức vì cả ngày chỉ dán mắt vào máy tính.

Theo một cuộc khảo sát của Jitjatjo, 60% phụ nữ tham gia khảo sát thích sự linh hoạt từ công việc tự do; 58%, tự đặt lịch làm việc của riêng họ; và 46%, tránh việc đi lại làm lãng phí thời gian.

Bên cạnh đó, khảo sát cho thấy 38% nam giới và 17% phụ nữ tự nhận mình là người lao động tự do. Khoảng 14% nam giới và 17% phụ nữ cho biết họ từng là gig worker trong quá khứ.

Giám đốc điều hành Tim Chatfield của Jitjatjo cho biết số lượng phụ nữ chuyển sang làm việc theo giờ đang tăng nhanh hơn nhiều so với nam giới.

Đôi khi, những lợi thế của công việc tự do không mang lại sự hấp dẫn. Khánh Huyền (Hà Nội) cho biết: "Tôi không thích việc thu nhập thiếu ổn định. Hơn nữa, nếu không có tính tự chủ cao thì khi làm việc tự do sẽ dễ bị mất kỷ luật".

Huyền từng làm công việc tự do khi nhận soạn thảo hợp đồng, làm hồ sơ cho doanh nghiệp. Song, cô vẫn chọn trở lại làm việc tại một phòng khám nha khoa dù cô ghét việc phải đối mặt với những đồng nghiệp tiêu cực. Khảo sát của Jitjatjo cho biết 77% phụ nữ thích làm việc tự do hơn so với công việc văn phòng là do họ không muốn đến văn phòng chỉ để đối phó với các đồng nghiệp. 

Hiện, cô gái vẫn vừa làm việc văn phòng và nhận làm thêm các công việc theo yêu cầu bên ngoài. "Nếu thu nhập khi làm công việc tự cao hơn nhiều so với làm nhân viên văn phòng, tôi sẽ chọn làm việc tự do hoàn toàn", Khánh Huyền cho biết.

Trong khi đó, với Quỳnh Như, kể cả khi có được cơ hội làm việc với thu nhập cao hơn, cô vẫn chọn làm việc tự do. "Tôi sẽ tự cố gắng để nâng mức thu nhập của mình lên chứ không có ý định làm văn phòng", Như nói.