Các dự án bauxite tại Tây nguyên: Báo có lãi vẫn xin thêm ưu đãi

Nhà máy alumin Tân Rai Đào Ngọc Thạch

Báo cáo của Bộ Công thương cho thấy, tại dự án Tân Rai, sau 5 năm đi vào vận hành sản xuất (tháng 10.2013 đến hết năm 2018), dự án đã sản xuất được khoảng 3,03 triệu tấn alumin, trong đó đã xuất khẩu, bán trong nước khoảng 2,97 triệu tấn alumin, thu về khoảng 21.837 tỉ đồng. Trong 3 năm đầu dự án bị lỗ nhưng từ năm 2017 bắt đầu có lãi.

Nếu năm 2017 số lãi chỉ là 379 tỉ đồng thì đến năm 2018 dự án đã lãi tới gần 1.800 tỉ đồng sau thuế. Đến hết năm 2018, tính chung dự án còn lỗ 1.325 tỉ đồng, trong đó chủ yếu là số lỗ do chênh lệch tỷ giá (1.162 tỉ đồng). 

Dự kiến đến hết năm 2019 dự án hết lỗ và chuyển sang có lãi ròng. Thời gian hoàn vốn là 10 năm, sớm hơn so với dự án đã phê duyệt năm 2013.

Còn tại dự án Nhân Cơ, nhờ việc khai thác tối đa sản lượng bauxite, giá alumin trên thị trường thế giới tăng cao, ngay năm đầu tiên đi vào sản xuất (năm 2017) đã có lãi ngay 35 tỉ đồng. Năm 2018 dự án có lãi hơn 472 tỉ đồng sau thuế. 

Dự án cũng đã thực hiện trích khấu hao nhanh, cao hơn theo định mức khấu hao thông thường, để thu hồi vốn nhanh. Nếu trích khấu hao theo quy định thì dự án còn lãi cao hơn. Thời gian thu hồi vốn giảm còn 9 năm, sớm hơn so với dự án phê duyệt năm 2014.

Dự án đã có lãi và đến nay, Tập đoàn công nghiệp than - khoáng sản VN (TKV) đã trả đầy đủ nợ gốc và lãi của khoản vay 600 triệu USD được Chính phủ bảo lãnh. Tuy nhiên, TKV cho rằng đang có một số bất cập trong thuế, phí nên doanh nghiệp chưa được hưởng các ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp.

Cụ thể theo TKV, mức thu phí  bảo vệ môi trường với quặng bauxite theo quy định từ 10.000 - 30.000 đồng/tấn nhưng cả hai tỉnh Lâm Đồng, Đắk Nông đều thu phí tối đa 30.000 đồng/tấn là chưa có cơ sở thực tiễn bởi nguồn gây ô nhiễm bùn đỏ từ các dự án đã được doanh nghiệp bỏ tiền xây dựng hồ chứa để xử lý. 

TKV đề nghị nghiên cứu điều chỉnh mức thu phí bảo vệ môi trường hai dự án trên. Đồng thời, Bộ Tài chính đang dự kiến tăng thuế xuất khẩu alumin từ 2% lên 5% doanh thu. Phía TKV cho rằng việc áp thuế xuất khẩu alumin lên 5% sẽ khiến TKV gặp nhiều khó khăn, vì 5% doanh thu tương đương với số lãi trong khai thác bauxite hiện nay của TKV.

Bên cạnh đó, báo cáo của Bộ Công thương gửi Chính phủ cũng đề cập việc áp giá tính thuế tài nguyên chưa phân biệt chủng loại sản phẩm quặng dẫn đến tính tiền cấp quyền khai thác mỏ đối với 2 dự án tăng đột biến. Bộ này đề nghị Chính phủ cho phép xuất khẩu quặng bauxite tinh tại dự án Nhân Cơ vì trữ lượng bauxite của VN lớn...

Đây không phải lần đầu tiên Bộ Công thương và TKV xin các ưu đãi về thuế, phí cho dự án bauxite. Trước đó, ngay từ đầu năm 2014, Bộ Công thương cũng đã đề xuất nhiều ưu đãi cho hai dự án này như bỏ thuế VAT, giảm phí môi trường, giả giá điện cho nhà máy luyện nhôm, thậm chí giảm tiêu chí an toàn của hồ bùn đỏ... 

Nhiều chuyên gia cho rằng việc xin ưu đãi cho hai dự án trên là bất hợp lý và tạo ra sự bất bình đẳng với các dự án khác, ảnh hưởng đến môi trường kinh doanh của VN.