26 năm kinh tế không có suy thoái, thị trường chứng khoán Australia đang ẩn chứa những rủi ro

Australia khởi động đàm phán FTA với Liên minh Thái Bình Dương

Hiện tại thị trường chứng khoán bỏ xa khoảng cách so với đêm tối của cuộc khủng hoảng tài chính năm 2007. Thời gian đó, vốn hóa của thị trường chứng khoán Mỹ đã tăng hơn 9 ngàn tỷ USD. So sánh với khu vực châu Á - Thái Bình Dương, chứng khoán của Australia đã bị Hàn Quốc và Ấn Độ vượt mặt.

Sự sụt giảm không những cắt đứt mối liên kết với nền kinh tế, mà còn cản trở việc mở rộng các quỹ hưu trí, thay vào đó họ đã đầu tư ra nước ngoài. Đằng sau sự tương phản đó là cấu trúc doanh nghiệp ủng hộ độc quyền nhóm trong bán lẻ và tài chính ở một quốc gia dân số thấp. Một cách giải thích cho việc sụt giảm này là các doanh nghiệp nước ngoài thích mua lại các doanh nghiệp Australia, sau đó hủy niêm yết.

Vốn hóa thị trường chứng khoán Australia trong giai đoạn 2007-2017 (Nguồn: Bloomberg)

Chad Slater đã bắt đầu giao dịch chứng khoán ở Australia từ 14 năm trước và nay trở lại Sydney sau công việc quản lý đầu tư ở London và Boston. Ông ngạc nhiên trước việc mọi thứ vẫn giữ y như cũ.

“Vẫn là những công ty như trước đây, không có chuyện gì thay đổi”, theo Slater, đồng sáng lập quỹ Morphic Asset Management chuyên đầu tư vào chứng khoán toàn cầu. “Văn hóa thật ấm cúng nhưng hiệu suất thật sự thấp. Điều này tạo ra sự thỏa mãn trong khi sự đổi mới rất ít".

Một quốc gia mà trong 26 năm không có suy thoái thì đó là những dấu hiệu rắc rối. World Bank cho biết các tiêu chuẩn giáo dục đang giảm, và họ tìm thấy lỗi trong các mức độ đổi mới và tính hiệu quả của chính phủ, những lời đánh giá liên tục từ nhóm chuyên gia tư vấn và các nhà kinh tế học nhắc.

‘Không hoạt động’

Một dấu hiệu lo lắng khác là gần đây câu chuyện thành công của ngành công nghệ mới nổi Australia - Công ty Atlassian. Họ đã chọn niêm yết trên sàn Nasdaq thay vì trên thị trường vốn quê nhà.

“Chức năng xã hội và kinh tế của thị trường chứng khoán là cung cấp nguồn vốn cho nền kinh tế Australia”, Hasan Tevfik, nhà đầu tư tại tập đoàn Credit Suisse trụ sở tại Sydney viết trong báo cáo hồi tháng 8. “Thị trường chứng khoán đã không hoạt động hiệu quả”.

Văn phòng của Bộ trưởng Dịch vụ tài chính của Australia chưa có bình luận về sự trì trệ của các thị trường tài chính trong nước, cũng như việc công ty ASX vận hành thị trường chứng khoán.

Thị trường nhỏ hơn không có nghĩa là lợi nhuận thấp hơn. Chỉ số S&P/ASX 200 đã mang về cho các nhà đầu tư 58% lợi nhuận bằng đồng AUD trong 10 năm qua. Trong khi thấp hơn mức 104% của chỉ số S&P 500 của Mỹ, nó gần ngang bằng với Chỉ số Chứng khoán Toàn cầu. Gần đây chỉ số này có phần tụt hậu, trong khi các thị trường khác đạt được mức cao kỷ lục, 5.658 của S&P/ASX 200 vào trưa thứ Năm (giờ Sydney) lại sát gần thấp nhất của 8 tháng.

‘Vươn ra toàn cầu’

Sự thiếu đa dạng làm cho các nhà đầu tư tìm đến những nơi khác. John Pearce, giám đốc đầu tư tại Quỹ UniSuper Management, một trong những quỹ hưu trí lớn nhất của Australia tuyên bố "Nếu chúng ta có 1 tỷ USD vào ngày mai, tất cả đều sẽ được đầu tư ra thế giới”. Ông đã dùng 60 tỷ AUD để đầu tư ra nước ngoài. “Ra khỏi biên giới là lựa chọn duy nhất, tại Australia chúng tôi đã đạt đến giới hạn".

Thị trường chứng khoán của Australia gần giống như 10 năm trước, khi các công ty năng lượng và các định chế tài chính chiếm 54% của chỉ số của 200 thành viên lớn nhất (ASX 200), và thậm chí không có ngành nào chiếm được 10%.

Biểu đồ phân chia vốn theo ngành của thị trường chứng khoán Australia (Nguồn: Bloomberg)

Có sự tương phản rõ ràng với các quốc gia ngang hàng năng động khác như Mỹ khi nhìn vào top 5 công ty lớn nhất trong chỉ số so sánh. Nhóm các công ty hàng đầu của Australia sau 10 năm vẫn vậy, chỉ là thay đổi thứ tự:

“Sẽ không có một thị trường cho những công ty công nghệ cao trừ khi chúng ta có một chính quyền với tầm nhìn và ý chí”, theo Tracey McNaughton, giám đốc chiến lược đầu tư của chi nhánh tại Australia của UBS Asset Management. “Điều đó không tồn tại. Những thứ to lớn vẫn đang kìm hãm nó lại”, bà nói trong cuộc phỏng vấn tại Sydney tháng này. Nhà quản lý tiền giám sát khoảng 730 tỷ USD tài sản trên toàn cầu.

Trưởng bộ phận tài chính của Đảng đối lập Chris Bowen nhận định trong khi quốc gia này đứng ngay thềm cửa của khu vực phát triển nhanh nhất thế giới, kết nối của Australia với châu Á vẫn còn hạn chế. Cuộc khảo sát gần đây của PricewaterhouseCoopers (PwC) cho thấy, khoảng 2/3 thành viên hội đồng quản trị của các công ty thành viên của chỉ số chứng khoán chuẩn S&P/ASX 200 không có kinh nghiệm hoạt động tại châu Á.

Biểu đồ phân chia tỷ lệ vốn theo ngành của thị trường chứng khoán Mỹ (Nguồn: Bloomberg)

Thị trường trái phiếu Australia cũng cho thấy những giới hạn. Cuộc điều tra của chính phủ về hoạt động của thị trường tài chính quốc gia kết luận rằng, các quy định và chính sách thuế đã hạn chế sự phát triển của trái phiếu trong việc cho các công ty vay, cũng như các nhà đầu tư, những người thay vì vậy có thể được lợi từ sự đa dạng hóa cao hơn.

Mặc dù chính quyền nỗ lực tạo ra đường cong lãi suất dài và những động thái khác để tạo ra tiêu chuẩn cho việc định giá, việc phát hành trái phiếu bởi những công ty phi tài chính vẫn đứng yên:

Biểu đồ giá trị phát hành trái phiếu của các công ty tài chính và các công ty phi tài chính

Sự thống trị của các ngân hàng trong thị trường trái phiếu Australia tương phản với Canada, ở đó các công ty phi tài chính phát hành nhiều trái phiếu hơn. Hai nền kinh tế này thường được so sánh với nhau, bởi sự tương đồng về sự phụ thuộc vào xuất khẩu tài nguyên thiên nhiên, lãnh thổ rộng lớn và dân số thấp.

Biểu đồ so sánh giá trị trái phiếu phát hành ở hai thị trường Australia và Canada (Nguồn: Bloomberg)

Slater - một người hồi hương đang đóng góp vào sự phát triển của ngành tài chính, thuê các nhân viên cho công ty giao dịch chứng khoán mới của mình. Ông nói một nguyên nhân của việc thiếu năng động có thể là thành công quá lớn của Australia trong việc loại bỏ suy thoái, điều có thể đã làm mất đi sự tái thiết năng suất và thúc đẩy các nhà hoạch định thay đổi chính sách