TS. Vũ Tiến Lộc: Mỗi năm Việt Nam cần 20 - 30 tỷ USD cho cơ sở hạ tầng để duy trì tăng trưởng kinh tế

Đứng trước những thách thức về nhu cầu tài chính như vậy, việc huy động nguồn lực từ khu vực tư nhân, nhu cầu tìm kiếm các cơ chế và công cụ tài chính để mở rộng các nguồn tài chính hiện tại để đầu tư cho cơ sở hạ tầng ở Việt Nam là thiết yếu và ngày càng gia tăng.

Trong đó, đầu tư theo phương thức đối tác công – tư PPP hiện được coi là mô hình tiềm năng nhất để thu hút nguồn lực về tài chính, kinh nghiệm & kỹ thuật từ khối tư, tham gia vào xây dựng cơ sở hạ tầng thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, giảm gánh nặng đầu tư cho ngân sách nhà nước.

"PPP chính là giải pháp khắc phục được vấn đề thiếu hụt vốn đầu tư của nhà nước, hỗ trợ cho những khoản đầu tư cần cấp vốn mà không phải gia tăng nợ của chính phủ ngay ở bước khởi đầu", ông Lộc nhấn mạnh. 

Tuy nhiên, việc triển khai và thực hiện các dự án PPP trên thực tế vẫn còn tồn tại không ít các khó khăn, có nhiều nguyên nhân khiến cho tình hình triển khai các dự án PPP gặp vướng mắc. Bên cạnh đó, với tính chất của các dự án đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng, năng lượng thường có quy mô đầu tư lớn, thời gian kéo dài, quá trình thực hiện luôn thường trực rủi ro, phát sinh tranh chấp giữa nhiều quan hệ pháp lý phức tạp và đan xen lẫn nhau của các chủ thể công - tư. 

Kể từ khi Quốc hội ban hành Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư vào năm 2020, tiếp theo đó là các Nghị định số 28 và 35 năm 2021, các quy định điều chỉnh hoạt động đầu tư PPP tại nhiều Luật và Nghị định được ban hành trước đây đã được đã nhất thể hóa, thể hiện sự thể chế hóa các định hướng và chỉ đạo của Đảng và Chính phủ về việc phát triển hệ thống cơ sở hạ tầng, đặc biệt là trong hoạt động huy động nguồn lực tư nhân qua phương thức đối tác công – tư. 

Còn theo TS. Trần Chủng, Chủ tịch Hiệp hội các nhà đầu tư công trình giao thông đường bộ Việt Nam, một trong những nguyên nhân khiến Việt Nam chưa thu hút được nguồn lực đầu tư PPP là do những khó khăn trong việc giải quyết tranh chấp tại các dự án BOT khiến niềm tin của nhà đầu tư giảm sút.

Ông cho biết, 8 dự án BOT gặp khó khăn đã mất đến hai năm để giải quyết nhưng vẫn không thể xử lý được, nhất là các vấn đề về thời gian thu phí. Nhóm vấn đề khó khăn thứ hai hiện nay là sự tuân thủ trách nhiệm nhà nước liên quan đến vấn đề là giải phóng mặt bằng và những công việc liên quan đến bàn giao mỏ vật liệu.

Hai vấn đề này đối với ngành giao thông vận tải là yếu tố quyết định thành công của dự án. Với những dự án lớn, trải dài trên nhiều địa phương thì cần còn cần sự đồng bộ. Có nhiều tỉnh đã giải phóng mặt bằng đến 90%, nhưng tỉnh khác không giải phóng mặt bằng thì cũng không làm đường được.

Bên cạnh đó, khó khăn lớn nhất của các dự án PPP hiện là vấn đề vốn. Dù tỷ lệ vốn nhà nước dù có kích hoạt lên 70 – 75% nhưng với bối cảnh hiện nay nhà đầu tư tư nhân khó có thể thu xếp phần vốn còn lại.

Nguyên nhân xuất phát từ các ngân hàng thương mại bởi không doanh nghiệp tư nhân nào có đủ nguồn lực sẵn có để làm các dự án hạ tầng vốn có tổng vốn đầu tư quá cao. Nếu không giải quyết được vấn đề này sẽ là bỏ lỡ một nguồn lực rất lớn bởi qua theo dõi, các nhà đầu tư tư nhân làm các công trình đường cao tốc đều làm nhanh hơn, chất lượng hơn và ít đội vốn hơn, TS. Chủng cho hay.