Tình trạng mất việc làm do AI gia tăng

Tỷ phú Elon Musk từng nhấn mạnh trí tuệ nhân tạo sẽ đưa con người đến điểm “việc làm trở nên không cần thiết”. Những con số dưới đây có thể là dấu hiệu cho thấy dự đoán này đang trở thành hiện thực.

Theo báo cáo gần đây của ResumeBuilder về 750 lãnh đạo doanh nghiệp sử dụng AI, có 37% cho biết công nghệ này đã thay thế người lao động trong năm nay. 44% người được hỏi nói rằng sẽ có đợt sa thải vào năm sau do hiệu quả làm việc mà AI mang lại.

Nhưng ngay cả khi có những báo cáo về việc sa thải lao động do AI, nhiều chuyên gia vẫn không đồng ý với quan điểm của Musk.

Bà Julia Toothacre, chuyên gia tại ResumeBuilder, thừa nhận những con số từ nghiên cứu của họ có thể không phản ánh chính xác bức tranh toàn cảnh của doanh nghiệp. "Vẫn còn rất nhiều tổ chức truyền thống và doanh nghiệp nhỏ không áp dụng công nghệ giống như một số công ty lớn hơn", Toothacre nói.

Sa thải là một thực tế, nhưng công nghệ AI cũng cho phép các nhà lãnh đạo doanh nghiệp tái cấu trúc và định nghĩa lại công việc của chúng ta.

Ông Alex Hood, Giám đốc sản phẩm của Asana, một công ty phát triển phần mềm quản lý dự án, ước tính rằng một nửa thời gian làm việc của chúng ta dành cho những việc ông gọi là "công việc lặt vặt". 

Ở đây, ông nói đến việc cập nhật trạng thái, liên lạc giữa các phòng ban và tất cả những phần khác của công việc không liên quan trực tiếp đến lý do chính chúng ta đi làm.

"Nếu AI có thể giúp giảm bớt những việc lặt vặt này, đó sẽ là một bước tiến tuyệt vời," ông Hood chia sẻ.

Ông cho rằng những con số dự đoán về việc sa thải do AI gây ra chỉ nói lên nỗi lo sợ nhiều hơn là thực tế, nếu chúng ta không nhìn nhận kỹ lưỡng bản chất đằng sau những con số đó.

Với việc AI giải quyết các công việc lặp đi lặp lại dựa trên nhiệm vụ, con người có cơ hội làm những việc có giá trị hơn, theo ông Marc Cenedella, người sáng lập công ty tư vấn nghề nghiệp Leet Resumes và Ladders. 

"Đối với toàn bộ nền kinh tế, người lao động sẽ có thể tập trung vào tổ chức, sắp xếp hoặc định nghĩa bản chất của những công việc lặp đi lặp lại đó”, ông Cenedella nói. Ông so sánh sự thay đổi này với văn phòng thập niên 50, khi cả tầng lầu toàn nhân viên đánh máy - thứ mà máy xử lý văn bản đã thay thế hiệu quả.

Theo báo cáo AI trong công việc 2023 của Asana, nhân viên cho biết 29% công việc của họ có thể được AI thay thế. Tuy nhiên, Asana ủng hộ cách tiếp cận "AI lấy con người làm trung tâm", nhằm tăng cường khả năng và sự hợp tác của con người, chứ không thay thế hoàn toàn. 

Báo cáo nhấn mạnh, càng hiểu rõ AI lấy con người làm trung tâm, mọi người càng tin tưởng nó sẽ tác động tích cực đến công việc của họ.

Theo Liên hợp quốc, nhân viên văn phòng và hành chính chiếm khoảng 19,6% đến 30,4% tổng số người lao động trên toàn cầu. Các công cụ phân tích và giao tiếp đã định hướng lại công việc trí thức trong những năm qua, và "AI sáng tạo nên được coi là một bước phát triển mới trong chuỗi thay đổi lâu dài này".

Tuy nhiên, tính đến năm ngoái, 34% dân số thế giới vẫn không có internet, do đó bất kỳ cuộc thảo luận nào về tác động của AI đến việc sa thải và tái cấu trúc tiềm năng của công việc cũng cần bao gồm cả thảo luận về khoảng cách rộng lớn hơn giữa những người có công nghệ và những người chưa có.

Ông Marc Cenedella, chuyên gia nghề nghiệp, nhấn mạnh trách nhiệm cá nhân: "Là nhân viên văn phòng hiện đại, bạn phải liên tục cập nhật kỹ năng. Học phần mềm từ 5 năm trước thôi chưa đủ, hãy học cái mới ngay hôm nay”.

Dù AI có thể làm việc nghiên cứu, phân tích dữ liệu, các công ty vẫn cần người điều khiển AI, hiểu kết quả và đưa ra quyết định.

Bà Julia Toothacre, chuyên gia việc làm, khuyên: "Hãy tìm hiểu xem AI có thể ảnh hưởng đến vị trí của bạn thế nào. Biết trước để chủ động thay đổi, tốt hơn là bị động đón nhận”.

Tuy nhấn mạnh đến trách nhiệm tự học của nhân viên, ông Cenedella cũng cho rằng các nhà lãnh đạo doanh nghiệp nên đầu tư đào tạo và phát triển kỹ năng cho nhân viên. 

"Vì lợi ích riêng, những công ty hỗ trợ nhân viên nâng cao năng lực sẽ thành công hơn so với những công ty không làm điều đó”, ông nói.

Ngay cả ông Hood, người phát triển các giải pháp quản lý dự án và cộng tác bằng AI, cũng tự thử nghiệm với chính sản phẩm của mình. Trước khi đánh giá một thành viên trong nhóm, ông Hood đã dùng AI để tóm tắt cách thức giao tiếp giữa ông và người đó.

AI đã tạo ra danh sách sở thích chung, công việc và phản hồi, thậm chí mô tả mối quan hệ dựa trên tin nhắn của họ. Đây chính là ví dụ cho việc sử dụng AI để thấu hiểu nhân viên tốt hơn.

"Bạn học AI bằng cách đặt câu hỏi, khám phá năng lực của nó, đôi khi thất vọng, đôi khi ngạc nhiên, rồi tận dụng những điều đó”, Hood chia sẻ. "Điều tốt nhất các nhà tuyển dụng có thể làm là cho nhân viên cơ hội hiểu tiềm năng của AI thông qua tự thử nghiệm”.

Hiện tại, dù một số trường hợp sa thải liên quan đến AI, lịch sử chứng minh các tiến bộ công nghệ thường không dẫn đến thất nghiệp hàng loạt. 

Lực lượng lao động luôn thích nghi, và theo Cenedella, năng lực công nghệ cao hơn có thể tạo ra công việc "có giá trị cao hơn" và năng suất tốt hơn.