Thị trường thiết bị tiết kiệm điện dậy sóng vì nắng nóng, thương nhân đua nhau quảng cáo sai sự thật

Giới chuyên gia khí tượng dự báo hè năm nay sẽ là mùa hè nóng kỷ lục trong nhiều năm gần đây. Ngay từ đầu hè, người dân trên hầu khắp cả nước đã trải qua đợt nóng đỉnh điểm. Những thiết bị điện làm mát trong nhà, từ quạt điện, điều hòa, tủ lạnh hoạt động hết công suất, khiến hóa đơn tiền điện tăng vọt. 

Trước thực tế ấy, người dân tìm sản phẩm tiết kiệm điện “thần thánh” mà thương nhân quảng cáo tràn lan trên từ Shopee, Tiki, Lazada đến Facebook.

Dân đổ xô mua thiết bị tiết kiệm điện

Trên các trang thương mại điện tử, giữa vô số dòng sản phẩm thiết bị tiết kiệm điện có xuất xứ Hàn Quốc, Trung Quốc, tụ bù tiết kiệm điện ICEVN do Trung tâm bảo trợ tàn tật ICEVN (nay là Công ty CP Tập đoàn Thanh niên Việt Nam) sáng chế nổi lên như dòng sản phẩm bán chạy bậc nhất với những lời quảng cáo có cánh từ người bán hàng.

Tụ bù điện đã xuất hiện từ lâu trên thị trường. Cứ mỗi khi đối mặt thời tiết nóng, hóa đơn tiền điện tăng vọt, nhiều gia đình lại săn lùng tụ bù tiết kiệm điện giá chỉ vài trăm nghìn đồng mà người ta quảng cáo là tiết kiệm điện năng vô ích tới 35-45%. 

Hàng nghìn người sẵn sàng mua tụ bù điện bởi những thông tin và bằng chứng có vẻ đáng tin cậy mà người bán trưng ra như “phát minh bởi vua sáng chế - giáo sư Trần Văn Tín”, “giấy chứng nhận giám định của phân viện Khoa học Hình sự (KHHS) của Bộ Công an”.

Anh Q.K, chủ công ty TNHH Thương mại & Dịch vụ XNK Q.K (Phường 10, Gò Vấp, TP HCM) - phân phối sản phẩm tụ bù tiết kiệm ICEVN. Theo anh, dòng sản phẩm này bán rất chạy trên thị trường nhiều năm qua do giá rẻ, sáng chế và sản xuất hoàn toàn tại Việt Nam bởi Trung tâm bảo trợ tàn tật ICEVN (Công ty CP Tập đoàn Thanh niên Việt Nam). 

Vị giám đốc tiết lộ công ty đã bán hàng trăm tụ bù tiết kiệm điện từ đầu mùa nóng đến nay, đồng thời quảng cáo dòng sản phẩm sáng chế bởi Giáo sư, Tiến sĩ Trần Văn Tín, phân viện KHHS (Bộ Công An) cấp giám định tiết kiệm điện năng mà không làm thay đổi chỉ số điện kế. 

Về hiệu quả tiết kiệm điện năng thực tế của tụ bù ICEVN, anh Q.K quả quyết rằng sản phẩm có tác dụng tiết kiệm điện năng vô ích từ 35-45%, nên giảm tới 10-15% hóa đơn tiêu thụ điện trong gia đình. 

“Một gia đình có thể sử dụng nhiều tụ bù để giảm thiểu thêm công suất vô ích của dòng điện. Mỗi tụ bù ICEVN được dùng cho công suất điện khoảng 4.000W, công suất điện càng lớn thì số tụ bù cần thiết để đạt hiệu quả tiết kiệm điện càng tăng lên.” 

Đối tượng mua tụ bù tiết kiệm điện, theo Q.K, rất đa dạng - từ chủ hộ gia đình đến chủ nhà hàng, nhà nghỉ, chủ quán cafe, chủ tòa nhà.

Nhà sản xuất nói gì?

Giáo sư Trần Văn Tín - người sáng chế dòng sản phẩm tụ bù tiết kiệm điện ICEVN - khẳng định tụ bù tiết kiệm điện không có khả năng giảm hóa đơn tiền điện tới 10-15% như quảng cáo.

Ông Thành Quyết, người đại diện Công ty CP Tập đoàn Thanh niên Việt Nam (tiền thân là Trung tâm bảo trợ tàn tật ICEVN), khảng định người tiêu dùng phải phân biệt rạch ròi giữa công suất tiêu thụ điện năng và công suất vô ích. 

"Sản phẩm tụ bù ICEVN cam kết giảm 35-45% công suất vô ích của đường dây tải điện chứ không cam kết giảm 35-45% công suất tiêu thụ điện năng", ông Quyết nhấn mạnh.

Công suất vô ích, còn gọi là công suất phản kháng (trái ngược với công suất hữu dụng) là năng lượng vô công sinh ra do tính cảm ứng của các loại phụ tải. 

“Hiệu quả tiết kiệm điện của tụ bù hoàn toàn phụ thuộc vào lượng công suất vô ích trong các phụ tải. Thiết bị càng cũ, càng lâu đời thì năng lượng vô công sinh ra càng lớn” - ông Quyết nói thêm. 

Như vậy, tụ bù chỉ có có tác dụng giảm phần điện năng hao phí do đường dây và phụ tải, góp phần ổn định dòng điện chứ không giảm công suất tiêu thụ dòng điện như nhiều người lầm tưởng.

Giấy giám định của Phân viện KHHS (Bộ Công An) cũng nêu rõ nội dung: “Thiết bị gửi giám định khi lắp vào mạng điện dân dụng (đặc biệt là mạng điện sử dụng các phụ tải tiêu thụ nhiều công suất phản kháng như động cơ máy bơm nước, máy lạnh, tủ lạnh, máy khâu công nghiệp có tác dụng bù công suất phản kháng, nâng cao hệ số cosφ, nhờ vậy tiết kiệm điện năng”. 

Nhận định về các dòng thiết bị tiết kiệm điện trên thị trường nói chung, TS. Nguyễn Ngọc Trung, Phó trưởng khoa Điều khiển & Tự động hóa, Đại học Điện lực Hà Nội, nói rằng ông  không đề cao hiệu năng tiết kiệm điện của các tụ bù tiết kiệm điện này. 

"Nguyên lý hoạt động của tụ bù là giảm tải công suất phản kháng bằng cách nâng hệ số cosφ, giảm điện áp tổn thất trên đường dây truyền tải cũng như trong hệ thống lưới điện cung cấp. Tụ bù gần như không có tác dụng tiết kiệm điện đáng kể trong hệ thống điện hộ gia đình”, ông Trung nhận xét.

Nhiều người bán hàng đang lợi dụng sự "nhập nhèm" giữa công suất sử dụng và công suất vô ích để thổi phồng dòng tụ điện ICEVN như các thiết bị tiết kiệm điện “thần thánh”, trục lợi từ người tiêu dùng. 

Việc sử dụng tụ bù tiết kiệm điện ICEVN không thể làm giảm số điện tiêu thụ trong gia đình hay làm đồng hồ điện kế quay chậm lại như nhiều người dân lầm tưởng.

Khi mùa nắng nóng bắt đầu và nhu cầu tiêu thụ điện lên cao, cách duy nhất để giảm hóa đơn tiền điện cho hộ gia đình là tiết kiệm điện là tắt các thiết bị điện không cần thiết, sử dụng điện khoa học và hiệu quả. Thị trường chưa có sản phẩm nào có khả năng giảm 35-45% công suất sử dụng điện mà không làm sai lệch chỉ số của đồng hồ điện kế (tức hành vi trộm cắp điện).

Qui định của chính phủ về việc xử phạt gian lận, trộm cắp điện nêu rõ người bị phát hiện các hành vi gian lận điện có thể bị phạt hành chính từ 2-50 triệu đồng tùy theo lượng điện trộm cắp hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự với hành vi trộm cắp điện từ 20.000 kWh điện trở lên.