Rủi ro gia tăng trong xuất khẩu gạo những tháng cuối năm

Giá lúa tại ruộng hiện tăng vọt, còn giá gạo xuất khẩu lại tụt dốc. Khảo sát từ Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) cho thấy, giá lúa tại ruộng đạt 7.450 đồng một kg, tăng gần 300 đồng so với tháng 7, trong khi giá lúa thường tại kho đã chạm mức 9.200 đồng một kg, tăng thêm 500 đồng.

Chị Hồng, một nông dân trồng lúa ở Đồng Tháp, cho biết sau thời gian giảm, giá lúa nay đã tăng trở lại. Tuy nhiên, nguồn cung không còn dồi dào như trước. "Gia đình tôi đang bán lúa với giá từ 8.000-8.400 đồng một kg, tăng 500-800 đồng một kg so với tháng trước," chị Hồng nói.

Giá lúa tăng là tin vui cho người nông dân, nhưng lại là nỗi lo lớn với các doanh nghiệp xuất khẩu. Bà Huỳnh Thị Bích Huyền, Giám đốc Công ty xuất nhập khẩu Ngọc Quang Phát, cho biết giá lúa tăng chủ yếu do nguồn cung vụ hè thu giảm sút, cùng với ảnh hưởng của mưa bão từ tháng 8 khiến chất lượng lúa giảm.

Các nhà nhập khẩu có nhu cầu nhưng lại ép giá, chỉ chốt hợp đồng với mức giá thấp, buộc doanh nghiệp phải mua bán cầm chừng.

"Mỗi ngày tôi chỉ thu gom khoảng 1.000 tấn, giảm 30% so với đầu năm, đủ để đáp ứng các đơn hàng nhỏ đã chốt giá ổn định," bà Huyền nói, đồng thời nhấn mạnh rằng việc ký mới hợp đồng với giá thấp trong thời điểm này tiềm ẩn nguy cơ thua lỗ lớn. Bởi theo bà, từ tháng 7 đến tháng 10, nguồn cung lúa tiếp tục giảm, khiến giá nguyên liệu xu hướng còn tăng cao.

Ông Đinh Ngọc Tâm, Phó tổng giám đốc Công ty TNHH Cỏ May, chia sẻ lo ngại tương tự. Ông cho biết vụ hè thu năm nay bị ảnh hưởng bởi thời tiết, một số vùng chưa kịp thu hoạch đã bị mưa bão làm giảm sản lượng, đẩy giá lúa tại ruộng lên cao.

Lúa OM 18 được bán ở mức 8.500-8.700 đồng một kg, sau khi tách vỏ, giá thành đã vượt 13.000 đồng một kg. Trong khi đó, các thị trường nhập khẩu lớn chỉ chào mua với giá hơn 13.000 đồng một kg.

Điều này đồng nghĩa với việc doanh nghiệp xuất khẩu sẽ thua lỗ nặng nếu hàng tồn kho thấp và phải mua gom từ thị trường với giá cao.

Ngoài áp lực về giá, các doanh nghiệp xuất khẩu còn đối mặt với chi phí vận tải tăng cao do xung đột quốc tế và sự biến động của tỷ giá. Tại công ty của ông Thuận, việc duy trì xuất khẩu trong bối cảnh chi phí đầu vào tăng 10-15% so với đầu năm đang là thách thức lớn.

Ông chia sẻ rằng, trong bối cảnh suy thoái kinh tế toàn cầu, việc yêu cầu đối tác tăng giá là rất khó khăn, bởi người tiêu dùng có thể chuyển sang các sản phẩm thay thế.

Thêm vào đó, các doanh nghiệp Việt Nam còn gặp những thách thức pháp lý và uy tín. Gần đây, doanh nghiệp Việt bị cáo buộc liên quan tới "thổi phồng giá gạo" khi xuất khẩu sang Indonesia.

Cơ quan Hậu cần Quốc gia Indonesia và Cơ quan Lương thực Quốc gia đang bị điều tra về cáo buộc tham nhũng liên quan đến việc nhập khẩu gạo từ Việt Nam. Điều này có thể dẫn đến việc Indonesia tạm ngừng mua gạo từ Việt Nam trong một thời gian, ảnh hưởng nghiêm trọng đến nguồn cung và doanh số xuất khẩu.

Theo Bloomberg, Ấn Độ - quốc gia xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới cũng đang cân nhắc cho phép xuất khẩu gạo trắng với mức thuế cố định.

Đồng thời, các cơ quan chức năng nước này có thể bỏ mức thuế 20% đối với xuất khẩu gạo, thay thế bằng thuế cố định nhằm ngăn chặn tình trạng khai báo giá thấp. Động thái này được các chuyên gia đánh giá sẽ góp phần làm hạ nhiệt giá gạo ở châu Á sau một thời gian dài leo thang.

Dù thị trường còn nhiều rủi ro, các tổ chức và doanh nghiệp xuất khẩu vẫn kỳ vọng giá thu mua từ nhà nhập khẩu sẽ tăng trong thời gian tới.

Theo Hiệp hội Lương thực Việt Nam, lượng hàng tồn kho tại nhiều quốc gia đang ở mức thấp do ảnh hưởng của El Nino. Bên cạnh đó, nguồn cung từ các nước nhiệt đới như Việt Nam, Campuchia, Thái Lan trong nửa cuối năm cũng giảm do mưa bão.

Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hiệp Quốc (FAO) dự báo rằng tỷ lệ các quốc gia không đảm bảo an ninh lương thực đã chiếm tới 30,4% dân số thế giới, với gần 30 quốc gia thực hiện hạn chế hoặc tạm dừng xuất khẩu lương thực để bảo vệ nguồn cung nội địa. Do đó, các doanh nghiệp xuất khẩu tin rằng giá gạo trong nửa cuối năm có thể tăng trở lại.

Để tận dụng cơ hội trong bối cảnh nhiều rủi ro, Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) khuyến nghị các doanh nghiệp nên linh hoạt điều chỉnh chiến lược sản xuất và kinh doanh. Họ cần sẵn sàng ứng phó với mọi biến động để đảm bảo hiệu quả và an toàn trong xuất khẩu.

Đồng thời, doanh nghiệp cũng cần tránh các hành vi cạnh tranh không lành mạnh như bán phá giá gạo, nhằm bảo vệ và duy trì sự ổn định của ngành xuất khẩu gạo quốc gia.

Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, diện tích gieo cấy lúa trong 7 tháng đầu năm 2024 đạt 6,25 triệu ha, tăng 0,2% so với cùng kỳ năm trước. Diện tích lúa thu hoạch ước đạt 3,82 triệu ha, với sản lượng khoảng 25 triệu tấn, tăng 2%.

Dự kiến, Việt Nam sẽ xuất khẩu khoảng 7,4 triệu tấn gạo trong năm 2024, giảm 9% so với năm 2023. Trong 7 tháng đầu năm, Việt Nam đã xuất khẩu 5,18 triệu tấn gạo, đạt kim ngạch 3,27 tỷ USD, tăng 25,1% về lượng và 5,8% về giá trị so với cùng kỳ năm ngoái.