Phía sau bước 'đại nhảy vọt' của một tập đoàn giáo dục

Với dân số 100 triệu dân cùng lực lượng dân số trẻ, ngành giáo dục trở thành một lĩnh vực đầu tư béo bở tại Việt Nam. Chỉ trong vòng 5 năm, hệ thống trường học mọc lên như nấm sau mưa. 

Với sự tham gia của những nhà đầu tư tài chính, cuộc đua giành thị phần bằng việc bơm vốn cho hoạt động marketing và mở chuỗi đang phát triển với tốc độ nhanh.

Một trong những hiện tượng gây nhiều sự chú ý trong lĩnh vực này là Công ty cổ phần Đầu tư Apax Holdings (Mã: IBC), một tên tuổi dù "sinh sau đẻ muộn" nhưng có tốc độ tăng trưởng chóng mặt trong vài năm gần đây.

Lớn nhanh như thổi

Tiền thân của Apax Holdings là CTCP Đầu tư Việt Nam Benchmark hoạt động trong lĩnh vự tài chính, được thành lập vào 3/2012 với vốn điều lệ 3 tỉ đồng. 

Cuối năm 2014, công ty này cho biết đã nhận bản quyền tiếng anh từ tập đoàn giáo dục Chungdahm Hàn Quốc và mở chuỗi trung tâm Anh ngữ Apax gồm 2 thương hiệu Apax English và Apax Leaders tại Hà Nội và các tỉnh lân cận.

Sau khi tăng vốn lên 50 tỉ đồng vào năm 2015 và tiếp tục tăng lên 313 tỉ đồng năm 2016, Công ty đổi tên thành Công ty cổ phần đầu tư Apax Holdings hoạt động chủ yếu trong lĩnh vực giáo dục, Tư vấn và Dịch vụ Ngân hàng đầu tư.

Đến cuối năm, Apax Holdings cho biết đã có 63 trung tâm Anh ngữ trên 20 tỉnh thành với gần 50.000 học sinh và 10 trung tâm khác đang xây dựng.

Nguồn: Tổng hợp từ BCTC Apax Holdings

Doanh thu của Apax Holdings đã có bước đại nhảy vọt từ mức 13,3 tỉ đồng năm 2016 lên trên 1.000 tỉ năm 2018. Báo cáo của Apax Holdings cho biết, doanh thu năm 2018 chủ yếu đến từ Apax English là 906 tỉ đồng, đóng góp khoảng 97% tổng doanh thu.

Đầu năm 2019, công ty này tuyên bố sẽ đầu tư tăng số lượng trung tâm từ 63 lên 120 trung tâm trên cả nước. Ngoài ra, Apax cũng dự kiến sẽ đẩy mạnh mở rộng từ 7 trường mầm non hiện tại và đầu tư thêm 6 trường mầm non Steame Garten với khoảng 2.000 học sinh.

Nhìn từ bên ngoài, Apax Holdings cho thấy tham vọng chinh phục thị trường giáo dục của Chủ tịch HĐQT Nguyễn Ngọc Thủy - "Shark" Thuỷ. Dù vậy, bên trong doanh nghiệp đã bộc lộ những vấn đề khiến giới đầu cảm thấy tư lo ngại.

Tăng vốn theo cấp số nhân và uẩn khúc về sự luân chuyển của dòng tiền

Vốn điều lệ trên sổ sách của của Apax Holdings đã tăng theo cấp số nhân từ 4 tỉ đồng năm 2014 đã tăng lên đến 764 tỉ đồng tại thời điểm hiện nay (Nguồn: Tổng hợp từ báo cáo của Apax Holdings)

Trong nhiều hoàn cảnh, việc tăng vốn đúng thực tế và được sử dụng đúng mục đích có thể sẽ mang lại hiệu quả đầu tư lớn để nắm lấy cơ hội phát triển. Tuy nhiên, việc tăng vốn nhanh chóng của các DN cũng sẽ là một dấu hỏi lớn cả về tính thực chất và cả về mặt quản trị.

Có thể nhận thấy, mỗi đợt Apax Holding phát hành tăng vốn thì ngay lập tức chuyển tiền cho hoạt động đầu tư vào các công ty khác của Shark Thuỷ, điển hình nhất là CTCP Anh ngữ Apax (Apax English).

Cụ thể, vào tháng 12/2016, công ty phát hành 25 triệu cổ phiếu IBC cho công ty CTCP Tập đoàn Egroup để tăng vốn điều lệ từ 63 tỉ đồng lên 313 tỉ đồng. Số tiền tăng thêm 250 tỉ đồng từ đợt tăng vốn được Apax Holdings cho biết là chuyển sang mua 4 triệu cổ phần của Apax English với giá 71.000 đồng/cp, tổng số tiền mua là 284 tỉ đồng.

Sau đợt huy động vốn điều lệ lên 689 tỉ đồng vào tháng 5/2017, tháng 6/2017, Apax Holdings cho biết đã tiếp tục nâng sở hữu Apax English từ 46,5% lên 71,14% với tổng số tiền chi ra là 742 tỉ đồng.  

Nguồn: BCTC hợp nhất Apax Holding 2017

Theo thuyết minh của Apax Holdings, giá trị tài sản của Apax English chủ yếu căn cứ vào Báo cáo thẩm định giá của Công ty CP Thẩm định giá và Đầu tư Bưu Điện (PTFC) với thông tin cung cấp rất mơ hồ. 

Theo chứng thư thẩm định giá ngày 13/12/2016, giá trị doanh nghiệp của Apax English được PTFC định giá đến 851 tỉ đồng, tức 72.088 đồng/cp. 

Trong khi đó, Apax English vốn cũng là công ty thành viên khác của Shark Thuỷ có quá trình tăng vốn khá giống với Apax Holdings. Công ty được thành lập cuối tháng 10/2012 với tên gọi là CTCP Quản lý Đầu tư BlueStone Việt Nam với vốn điều lệ 1 tỉ đồng.

Tháng 7/2015, BlueStone Việt Nam lần đầu tăng vốn lên 30 tỉ đồng. Cuối năm 2016,  BlueStonechính thức đổi tên thành Apax English. 

Ngày 18/11/2016, Apax English tiếp tục tăng vốn điều lệ lên 78 tỉ đồng và tiếp tục điều chỉnh vốn điều lệ lên mức 118 tỉ đồng chưa đầy 1 tháng sau đó.

Quan sát quá trình tăng vốn của Apax Holdings, đã có rất nhiều phân tích cho rằng việc này có thể được xem là một hình thức niêm yết cửa sau của công ty đứng sau là CTCP Tập đoàn Giáo dục Egroup – tập đoàn do chính ông "Shark" Thủy làm Chủ tịch HĐQT; hiện Egroup đã sở hữu 71,14% vốn sau khi Apax Holding thực hiện tăng vốn trước khi đưa cổ phiếu IBC lên sàn.

Song, thực tế có thể chưa dừng ở đó khi mà cơ cấu tài sản của Apax English cho thấy tài sản của công ty này chủ yếu nằm ở 2 khoản mục "khoản phải thu" và "đầu tư tài chính dài hạn", nơi mà các nhà phân tích cho rằng ít có sự tin cậy nhất về chất lượng tài sản.

Thông tin về định giá Apax English từ PTFC

Song song đó, tại Apax Holdings thì sau mỗi đợt phát hành, số tiền tiền tăng vốn, ngay lập tức công ty ghi nhận tiền đã được chuyển sang các khoản phải thu, điều này cũng đặt ra nghi vấn về tính thực chất của mỗi đợt tăng vốn.

Ngoài ra, báo cáo các hoạt động với các bên liên quan cũng cho thấy hàng loạt hoạt động giao dịch chuyển tiền nhập nhằng qua lại giữa công ty và các thành viên có liên quan (xem thêm thuyết minh số 32 BCTC hợp nhất năm 2017). 

Nghi vấn làm giá cổ phiếu trước thềm tăng vốn

Thực tế, Apax Holdings lên sàn UpCom từ năm 2016 đã tạo cơ hội giúp công ty thu hút được một nguồn vốn lớn từ đại chúng. Tháng 5/2017, Apax Holdings đã phát hành 30 triệu cổ phiếu cho cổ đông hiện hữu với mức giá 10.000 đồng/cp.

Bên cạnh đó, công ty cũng phát hành thành công 7,5 triệu cổ phiếu IBC ra công chúng với giá khởi điểm 20.000 đồng/cp. 7,5 triệu cổ phiếu được bán hết với giá bình quân 22.019 đồng/cp.

Tuy nhiên, đáng lưu ý là trước thời điểm phát hành này, cổ phiếu IBC đã tăng đột biến hơn 400%. Mãi đến giữa tháng 11/2018, thông tin từ Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) cho biết đã ra quyết định xử phạt vi phạm hành chính với tổng số tiền lên đến 700 triệu đồng đối với ông Bùi Ngọc Bút.

Căn cứ kết quả kiểm tra của UBCKNN và kết quả xác minh của cơ quan công an cho thấy ông Bùi Ngọc Bút (Địa chỉ: số 12 Ngõ 68 Triều Khúc, quận Thanh Xuân, Hà Nội) đã sử dụng 38 tài khoản để liên tục mua, bán, tạo cung cầu giả tạo, thao túng cổ phiếu IBC. 

Trong khi đó, những báo cáo kết quả kinh doanh của Apax Holdings sau khi thực hiện tăng vốn cũng cho thấy hiệu quả sử dụng vốn giảm sút. Nguyên nhân là do trong trước đó, công ty ghi nhận lợi nhuận chủ yếu từ hoạt động tài chính như đánh giá lại khoản đầu tư và lãi từ kinh doanh chứng khoán chứ không thực chất từ hoạt động chính.

Khối lượng giao dịch của cổ phiếu IBC mỗi phiên cho thấy một lượng cổ phiếu gần như xắp xếp sẵn cho từng phiên. Liệu có ai đó vẫn đang làm giá cho cổ phiếu này? (nguồn: Fireant)

Hiện nay, Quốc hội đang xem xét luật Chứng khoán sửa đổi nhằm mục đích đưa thị trường chứng khoán Việt Nam hoạt động hiệu quả và trở thành nơi cung cấp vốn hiệu quả cho nền kinh tế từ nguồn lực đại chúng. Các doanh nghiệp đưa cổ phiếu lên sàn giao dịch cũng là một sự phát triển tích cực.

Tuy nhiên, khi đã chấp nhận đại chúng hoá và lên sàn chứng khoán, yếu tố đầu tiên mà lãnh đạo mỗi doanh nghiệp là phải tôn trọng luật chơi và minh bạch thông tin theo đúng quy định. Dẫu vậy, một số đông các doanh nghiệp vẫn đang khiến các nhà đầu tư lo ngại về tính minh bạch của thị trường vẫn là thứ gì đó thật xa xỉ.