Nâng phí để đối phó nguy cơ vỡ Quỹ Bảo hiểm xã hội

Từ năm 2018, tất cả các khoản phụ cấp cố định của người lao động được cộng vào lương tính đóng bảo hiểm xã hội (BHXH). Vì thế, doanh nghiệp (DN) và người lao động phải đóng mức phí BHXH cao hơn hiện tại. Bên cạnh đó, nếu cơ quan BHXH bắt tay thành công với cơ quan thuế để thu BHXH, DN sẽ hết cửa “lách” chi phí BHXH.

nang phi de doi pho nguy co vo quy bao hiem xa hoi

Lao động và doanh nghiệp sẽ phải đóng mức BHXH cao từ năm 2018. Ảnh: Phạm Thanh.

Tăng lương - chưa vui đã... buồn

Chị Phương Loan, công nhân công ty sản xuất xe máy tại Vĩnh Phúc cho biết, từ năm 2016, lương tháng của chị đã bị trừ thêm vài chục nghìn đồng do một số khoản phụ cấp đã cộng vào lương tính đóng BHXH. Chị Loan càng tỏ ra lo lắng hơn khi biết từ năm 2018, tất cả phụ cấp sẽ cộng vào lương tính đóng BHXH, tiền lương của chị sẽ còn giảm thêm.

Hiện tại, công ty của chị Loan có khá nhiều khoản phụ cấp, hỗ trợ, như: Phụ cấp học ngoại ngữ, phụ cấp lái xe, phụ cấp sơn cho công nhân làm ở tổ sơn, phụ cấp bán hàng, phụ cấp đi lại, lương tăng ca… “Từ đầu năm 2016, việc tính lại lương đóng BHXH đã khiến thu nhập giảm do phần đóng bảo hiểm tăng. Từ năm sau, các khoản phụ cấp còn lại tính vào lương, số tiền đóng BHXH của tôi sẽ tăng lên nữa. Không biết tiền lương tối thiểu tăng được hơn 100 nghìn đồng mỗi tháng có đủ bù cho phần đóng BHXH tăng thêm không”, chị Loan lo lắng.

Theo Thông tư 59/2015 của Bộ LĐ-TB&XH, từ 1/1/2018, lương tính đóng BHXH là lương và các khoản bổ sung khác (chưa tính từ năm 2016) ghi trong hợp đồng lao động, xác định được mức tiền cụ thể và trả thường xuyên hằng tháng.

Với quy định này, hầu hết các khoản phụ cấp của chị Phương Loan chưa cộng vào lương tính đóng BHXH từ năm 2016 sẽ được tính từ năm 2018.

Việc mở rộng các khoản thu nhập làm cơ sở tính đóng BHXH là một trong những giải pháp nhằm ứng phó với nguy cơ mất cân đối thu - chi Quỹ BHXH (nguy cơ “vỡ” Quỹ BHXH).

Theo đó, cơ quan BHXH ngoài việc mở rộng nhóm thu nhập làm cơ sở tính đóng BHXH, còn tăng thời gian đóng BHXH thêm 5 năm để được hưởng mức lương hưu tối đa từ năm 2018; Giảm tỷ lệ hưởng lương hưu với người về hưu trước tuổi; Nâng độ tuổi được nghỉ hưu sớm… Mới đây, BHXH còn đề xuất tăng tuổi nghỉ hưu.

Cụ thể hơn, theo nguyên Chủ tịch Hội đồng Tiền lương Quốc gia Phạm Minh Huân, phụ cấp và các khoản tăng thêm ngoài lương có 2 loại: Một nhóm phụ cấp được chi trả cố định, thường xuyên hằng tháng theo lương, những khoản này sẽ phải tính vào lương để đóng BHXH. Các phụ cấp không tính vào lương đóng BHXH là các khoản không cố định hằng tháng, không chi trả thường xuyên, như tiền tăng ca, làm thêm giờ, tiền thưởng, các khoản phúc lợi (như tiền tăng ca, ăn trưa, thưởng sáng kiến, thưởng lễ tết, hỗ trợ xăng xe, điện thoại, nuôi con nhỏ…).

Thu qua thuế tránh “né” bằng hai sổ lương

Ông Mai Đức Chính, Phó Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, kiêm Phó Chủ tịch Hội đồng Tiền lương Quốc gia cho biết, lâu nay DN luôn có 2 sổ lương. Ông Chính lý giải, một sổ lương DN kê khai đóng BHXH rất thấp, chủ yếu tương đương mức lương tối thiểu vùng. Một sổ lương khác DN thực trả cho người lao động cao hơn rất nhiều, thông qua nhiều loại phụ cấp, hỗ trợ khác nhau. “Lâu nay DN lợi dụng lương tối thiểu để làm cơ sở tính đóng BHXH. Từ năm sau cộng thêm các khoản phụ cấp vào lương DN sẽ không thể dựa vào lương tối thiểu nữa. Thậm chí, chúng ta phải tiến tới liên thông cơ quan thuế và BHXH, để thu BHXH theo tiền lương DN kê khai thuế. DN quyết toán chi phí lao động bao nhiêu phải đóng BHXH bấy nhiêu, sẽ không còn chuyện 2 sổ lương nữa”, ông Chính nói.

Ông Phạm Minh Huân cho rằng, khi đã cộng các khoản phụ cấp vào lương tính đóng BHXH, việc thu BHXH qua cơ quan thuế sẽ đơn giản. Theo đó, thay vì DN tự kê khai và đóng trực tiếp cho BHXH như hiện nay, cơ quan thuế sẽ đứng ra thu hộ trên cơ sở kê khai nộp thuế của DN. “Các khoản lương và chi phí lao động của DN cơ quan thuế sẽ nắm rõ hơn cơ quan BHXH, nên việc thu cũng thuận lợi và chính xác hơn, DN cũng không thể luồn lách được. Thu BHXH qua cơ quan thuế được các nước áp dụng phổ biến”, ông Huân nói. Khi đó, theo ông Huân, cơ quan chức năng có thể sẽ phải tính tới việc giảm tỷ lệ đóng BHXH cho DN và người lao động.

Ông Đoàn Tiến Dũng, Giám đốc Cty CP May Nam Hà (Nam Định) cho biết, tới nay công ty ông chưa nhận được hướng dẫn gì về cách tính lương đóng BHXH từ năm 2018. Theo ông Dũng, năm 2016, chi phí đóng BHXH cho người lao động của công ty ông đã tăng gấp 4 lần so với năm 2011. Cùng với việc lương tối thiểu vùng tăng 6,5% và thêm các khoản phụ cấp cộng vào lương tính đóng BHXH từ năm 2018, ông Dũng ước tính chi phí cho lao động sẽ tăng thêm trên 10%. Trong đó, chi phí tiền lương tăng 6,5% và 4% còn lại là chi phí BHXH, công đoàn.

Với thay đổi chính sách BHXH như trên, ông Dũng cho rằng, không loại trừ khả năng sẽ có nhiều DN tìm cách lách. Ông dẫn chứng, thay vì đưa phụ cấp vào hợp đồng lao động thì đổi sang thỏa ước lao động tập thể; thay vì phụ cấp thâm niên thì đổi sang phụ cấp chuyên cần bình xét hằng tháng, giảm phụ cấp cố định để tăng lương làm thêm giờ, tăng ca, hỗ trợ nhà ở… “Với công ty tôi lại khác, nếu phạm luật, lách luật lập tức sẽ bị đối tác nước ngoài cắt hợp đồng. Giờ chi phí nhân công tăng khiến lợi nhuận của DN giảm, nên buộc chúng tôi phải cắt giảm chi phí, thậm chí giảm đầu tư”, ông Dũng nói. Ông Dũng cũng bày tỏ mong muốn tỷ lệ thu BHXH, công đoàn sớm được điều chỉnh giảm, giãn tốc độ tăng lương để DN tồn tại và phát triển, từ đó mới nuôi sống được lao động, tạo thêm việc làm.

Theo Thông tư 59/2015 của Bộ LĐ-TB&XH hướng dẫn thực hiện Luật BHXH, từ 1/1/2018, lương tính đóng BHXH là mức lương, phụ cấp lương và các khoản bổ sung khác thỏa thuận ghi trong hợp đồng lao động. Các khoản này gồm mức tiền cụ thể và trả thường xuyên trong mỗi kỳ trả lương, như: Phụ cấp bán hàng, lái xe, phụ cấp đặc thù. Trước đó, từ 1/1/2016, một số khoản phụ cấp cố định đã được cộng vào lương tính đóng BHXH, như: Phụ cấp chức vụ, chức danh; trách nhiệm; nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm; thâm niên; khu vực…