Loay hoay 'khoản rủi ro' tiền tỷ tại các trường đại học công lập
Phó Tổng Kiểm toán Nhà nước Đoàn Xuân Tiên cho biết, Kiểm toán Nhà nước sẽ đánh hoạt động của các trường đại học xem có đảm bảo điều kiện để vừa tự chủ vừa thực hiện được trách nhiệm, nghĩa vụ đào tạo không. (Ảnh: CTV/Vietnam+)
Không ít trường đại học công lập thu học phí vượt quy định. Một loạt khoản khác cũng ngoài quy định như: thu học lại, thu cải thiện điểm, thu tiền nhập học, làm thẻ, tài liệu cho sinh viên,..
Vấn đề này đã được đại diện Kiểm toán Nhà nước chỉ ra tại hội thảo "Cơ chế tự chủ đối với các trường đại học công lập-Vấn đề đặt ra và và vai trò của Kiểm toán Nhà nước" sáng 19/3.
Tăng thu, bỏ quên quỹ học bổng
Việc thực hiện cơ chế tự chủ tại các trường đại học công lập, theo ông Lê Đình Thăng, Kiểm toán trưởng Kiểm toán Nhà nước chuyên ngành III, đã giúp các trường huy động được nguồn lực ngoài ngân sách để đầu tư, hiện đại hoá cơ sở vật chất.
Tuy nhiên, vấn đề được ông Thăng chỉ ra là thực tế các trường chưa được chủ động trong việc quyết định mức thu học phí mà còn phụ thuộc vào các quy định mức trần học phí từ Nghị định của Chính phủ.
Bên cạnh đó, các trường đại học công lập thực hiện tự chủ tài chính bị áp lực tăng thu dẫn đến một số trường còn tình trạng thu vượt, thu sai quy định, lạm thu các khoản thu ngoài quy định.
Ông Thăng thẳng thắn, một số trường còn dựa vào lợi thế ngành để tăng học phí và tăng chỉ tiêu tuyển sinh mà chưa chú trọng đúng mức đến nâng cao chất lượng đào tạo.
Ông dẫn số liệu kiểm toán tại một số trường đại học công lập cho thấy số thu học phí vượt quy định, thu học lại, thu cải thiện điểm, thu tiền nhập học, tiền làm thẻ, tài liệu cho sinh viên... ngoài quy định lên tới hơn 14,5 tỷ đồng.
Theo báo cáo, 5/7 cơ sở giáo dục được kiểm toán trực thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội thu ngoài quy đinh hơn 702 triệu đồng. Số tiền này tại tại 5/9 cơ sở giáo dục đại học được kiểm toán thuộc Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh là gần 4,5 tỷ đồng; tại 5/13 đơn vị được kiểm toán thuộc Bộ Giáo dục và Đạo tạo xấp xỉ 9,4 tỷ đồng.
Tuy vậy, ông Thăng cũng nêu lên vấn đề, do không có quy định rõ ràng với các khoản thu trên nên các trường nếu không thu thì có khi không đủ bù chi, mà "thu thì rủi ro rình rập người đứng đầu." Những dịch vụ trên theo ông là nhu cầu có thật, các trường phải bỏ chi phí thật nhưng điều vướng là cơ chế.
Mặt khác, theo ông Thăng, Trường đại học công lập thực hiện tăng thu dịch vụ đào tạo theo lộ trình đồng nghĩa với việc gia tăng gánh nặng đóng học phí lên người học. Tuy nhiên, Nhà nước chưa có quy định, hướng dẫn cụ thể về việc các cơ sở giáo dục công lập phải duy trì và nâng cao năng lực của quỹ học bổng.
Ông Lê Đình Thăng, Kiểm toán trưởng Kiểm toán Nhà nước chuyên ngành III chỉ ra một loạt tồn tại trong cơ chế tự chủ tại các trường đại học công lập hiện nay. (Ảnh: PV/Vietnam+)
Theo ông, hầu hết các trường đại học công lập không chú trọng việc tạo lập quỹ học bổng, chưa có chính sách hỗ trợ sinh viên nghèo hiếu học
Điều này dẫn tới tình trạng người dân nghèo hiếu học, học giỏi nhưng không được học do mức học phí cao. Cụ thể, ông dẫn số liệu kiểm toán cho thấy một số đơn vị chi quỹ học bổng chưa đảm bảo tỷ lệ tối thiểu 8% quy định. tổng số học bổng chi thiếu 42,6 tỷ đồng tại 8/12 trường đại học công lập trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo được kiểm toán năm 2017.
Chỉ tập trung tăng số lượng đầu vào?
Cũng góp ý về nguồn tài chính, ông Phạm Tất Thắng, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội, cho rằng, cơ cấu nguồn thu của cơ sở giáo dục đại học chủ yếu là từ học phí mà chưa có sự đa dạng hóa các nguồn thu dịch vụ.
Một phần nguyên nhân bởi việc thành lập, sử dụng các quỹ hiến tặng, việc thu hút các dự án đầu tư không hoàn lại cho trường đại học còn phức tạp cả về thủ tục lẫn cơ chế quản lý và sử dụng.
Trong khi ấy, theo ông, mức thu học phí của cơ sở công lập hiện còn thấp. Các trường chỉ được tự chủ xác định mức học phí trong khung định mức do Nhà nước quy định. Trong khi đó, khung này chưa tính đúng, tính đủ mức chi phí thực tiễn cần thiết để bảo đảm chất lượng đào tạo.
Ông Thắng nêu quan điểm, cơ chế phân bổ ngân sách cho các cơ sở giáo dục đại học công lập còn mang tính bình quân, chưa gắn với tiêu chí chất lượng và kết quả đầu ra. Việc cấp kinh phí hiện nay chủ yếu căn cứ vào: quy mô, số lượng sinh viên đầu vào; số lượng giảng viên, số ngành nghề đào tạo,...
Cách phân bổ này khiến cho các trường chỉ tập trung vào việc tăng quy mô, số lượng đầu vào mà chưa chú trọng tới việc nâng cao các điều kiện bảo đảm chất lượng, không quan tâm tới đào tạo các ngành học khó, các ngành khoa học cơ bản với chi phí đào tạo cao.
Ông kiến nghị cần sớm xây dựng và ban hành các quy định hướng dẫn cụ thể về cơ chế thực hiện, tiêu chí đánh giá mức độ và chất lượng hoàn thành nhiệm vụ của cơ sở đào tạo được giao tự chủ. Ông Thắng cũng nhấn mạnh quan điểm đổi mới phương pháp phân bổ kinh phí đầu tư theo hướng giao ngân sách gắn với nhiệm vụ và sản phẩm cuối cùng bằng cơ chế đặt hàng đào tạo.
Theo ông Thắng, cũng nên cho phép cơ sở giáo dục đại học được huy động nguồn lực từ xã hội, vay tín dụng để phát triển, xây dựng cơ sở vật chất, mua sắm trang thiết bị.
Góp ý về vấn đề này, bà Đoàn Thị Kim Dung, Trưởng phòng Công nghiệp Tiêu dùng, Cục Quản lý giá, Bộ Tài Chính cho rằng, Bộ Giáo dục và Đào tạo cần khẩn trương đánh giá mức độ bù đắp chi phí của giá dịch vụ giáo dục đào tạo, học phí hiện nay. Trên cơ sở đó, Bộ Giáo dục và Đào tạo sẽ phối hợp với Bộ Tài chính đề xuất xây dựng mức giá dịch vụ trình Chính phủ ban hành theo thẩm quyền.
Về phần mình, Phó Tổng Kiểm toán Nhà nước Đoàn Xuân Tiên cho biết, phía Kiểm toán Nhà nước sẽ tiếp tục đánh giá các trường thực hiện cơ chế tự chủ ra sao. Ngoài ra, cơ quan chức năng sẽ đánh hoạt động của các trường xem có đảm bảo điều kiện để vừa tự chủ vừa thực hiện được trách nhiệm, nghĩa vụ đào tạo sinh viên ra trường đảm bảo chất lượng hay không...
