Liệu Mỹ có rời WTO vào 2019?

Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), một trong những hệ thống bảo vệ thương mại toàn cầu quan trọng nhất, đã lỗi thời và chịu đe dọa.

Ảnh: CGTN.

Trong khi hầu hết các quốc gia thống nhất về sự cần thiết để cải cách WTO nhằm phản ánh một thế giới hiện đại và thay đổi nhanh chóng hơn, Mỹ và Tổng thống Donald Trump đe dọa rời khỏi tổ chức quốc tế này.

Tháng 8 năm ngoái, ông Trump nới với Bloomberg rằng Mỹ sẽ rút khỏi WTO nếu họ không thay đổi, vì ngài tổng thống cho rằng hệ thống này được thiết lập để mang lại lợi ích cho tất cả mọi người, trừ Mỹ.

Việc Mỹ rút khỏi WTO sẽ là một đòn giáng mạnh, không chỉ với tổ chức nói riêng, mà còn tác động tới hoạt động hợp tác đa phương và toàn hệ thống giao dịch quốc tế.

WTO là gì?

Được thành lập vào năm 1995, WTO có trụ sở tại Geneva, Thụy Sĩ, tạo ra một không gian cho chính phủ các nước đàm phán các thỏa thuận thương mại và giải quyết tranh chấp, với mục đích cuối cùng là giúp các nhà sản xuất hàng hóa, dịch vụ, nhà xuất khẩu và nhập khẩu thực hiện hoạt động kinh doanh của mình.

Với 164 thành viên, chiếm 98% tổng thương mại thế igới, WTO đã giảm những rào cản thương mại và thực hiện các biện pháp nhằm thúc đẩy các nền kinh tế đang phát triển thông qua chính sách ưu đãi thương mại.

Tổng giám đốc WTO Roberto Azevedo phát biểu tại Hội chợ Xuất nhập khẩu quốc tế Trung Quốc đầu tiên tại Thượng Hải vào tháng 11/2018. Ảnh: VCG.

Vì sao Mỹ muốn rời khỏi WTO?

Ông Trump cho biết nước Mỹ đã thua hầu hết vụ kiện tranh chấp tại WTO.

Trong khi Mỹ không giành chiến thắng mọi khiếu nại có liên quan, qui định của WTO can thiệp vào lợi ích của nền kinh tế lớn nhất thế giới khoảng 90% khi Mỹ là người thưa kiện. Washington thua khoảng 90% các vụ kiện những quốc gia khác đưa ra nhằm chống lại hoạt động thương mại của Mỹ.

Cố vấn Nhà Trắng John Bolton đã nói rằng WTO đã thất bại trong việc ngăn chặn những người phạm pháp, trong khi các qui định của tổ chức đe dọa chủ quyền quốc gia và khả năng thực thi luật thương mại của Mỹ.

WTO cũng bị chỉ trích vì không theo kịp những thay đổi của nền kinh tế toàn câu, với sự tăng trưởng thanh chóng trong ngành dịch vụ và công nghệ, khiến việc điều hành hiệu quả trở nên khó khăn hơn.

Tổng thống Mỹ Donald Trump và Cố vấn An ninh Quốc gia John Bolton đều công khai chỉ trích WTO. Ảnh: VCG.

Mỹ nắm quyền bổ nhiệm thẩm phán tại tòa phúc thẩm của WTO, và đang từ chối việc cho phép bất kì một cái tên mới nào được nằm trong danh sách quyết định các vụ tranh chấp.

Nhiệm kì của nhiều thẩm phán sẽ kết thúc trong năm nay, và việc Mỹ không chấp nhận một đề cử mới nào nghĩa là sẽ có ít hơn ba thành viên còn sót lại trong tổ thẩm phán. Như vậy sẽ không đủ để đưa ra bất kì phán xét nào.

Nếu không có cải cách, chỉ riêng sự bế tác của cơ quan thẩm phán cho thấy mối đe dọa nghiêm trọng đang tồn tại đối với WTO.

Liệu WTO có thể cải cách?

Theo CGTN, về lý thuyết là có thể. Trung Quốc đã lên tiếng ủng hộ việc thay đổi của WTO, và Liên minh châu Âu (EU) đã xem xét đưa đề xuất cải cách lên tổ chức.

Tháng 11/2019, Bộ Thương mại Trung Quốc đã đưa ra ba vấn đề cơ bản và 5 đề xuất liên quan tới cải cách của WTO, kêu gọi tổ chức thi hành luật do cộng đồng quốc tế đề ra, thay vì một số thành viên.

Trong khi ông Trump và ông Bolton là những người phản đối WTO, Bộ trưởng Thương mại Wilbur Ross nhận định việc rút Mỹ khỏi tổ chức là hành động không chính chắn.

Đại sư Mỹ tại WTO Dennis Shea cho hay Mỹ sẽ tìm cách tạo ra sự cải cách.

Tuy nhiên, trong khi nhiều thành viên muốn có cải cách, họ không nhất thiết phải đưa ra sự cải cách giống nhau.

Thách thức khó khăn nhất trong việc cải cách WTO là bất kì sự thay đổi lớn nào sẽ cần toàn bộ thành viên thông qua.