Hồ tiêu Tây Nguyên phải chăng đã hết thời hoàng kim?

Bà Nguyễn Mai Oanh – Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Hồ tiêu Việt Nam

Giữa năm 2016 giá tiêu lên tới 180.000 – 200.000 đồng/kg, nhưng năm nay dù mới vào vụ thu hoạch, song giá tiêu chỉ còn 120.000 đồng/kg, bằng với mức giá tháng 8.2011. Phải chăng cây hồ tiêu đã hết thời hoàng kim, thưa bà?

- Việc so sánh giá hồ tiêu như vậy là chưa chuẩn, mà phải so sánh theo mùa thu hoạch (từ tháng 2 – 4). Thời điểm cùng kỳ năm ngoái, giá hồ tiêu ở mức 130.000 – 140.000 đồng/kg, như vậy mức giá hiện nay có giảm nhẹ. Song chuyện hồ tiêu giảm giá đều đã được VPA, các chuyên gia dự báo từ trước. Nguyên nhân là do việc trồng hồ tiêu hiện đã phá vỡ quy hoạch.

Thu hoạch hồ tiêu ở huyện Chư Pưh, Gia Lai. Ảnh: B.G.L

Theo con số thống kê của ngành nông nghiệp, đến năm 2016 Việt Nam đã có hơn 100.000ha tiêu, cao gấp đôi so với diện tích quy hoạch đến năm 2020. Tuy nhiên, một số chuyên gia còn cho rằng diện tích hồ tiêu thực tế có thể đã lên tới 150.000ha. Dự báo sản lượng hồ tiêu niên vụ 2016 – 2017 ước vào khoảng 180.000 tấn, tăng ít nhất 15% so với niên vụ trước.

Với những con số đó, ai cũng có thể nhìn ra được một bài toán đơn giản, đó là cung cao, tất nhiên giá phải giảm. Năm nay cung ra thị trường tăng thêm mấy chục nghìn tấn, đương nhiên thương lái sẽ không thể mua giá cao như trước. Vấn đề là bà con nông dân không tham khảo giá dự báo mà vẫn căn cứ vào mức giá tiêu của vụ trước để tiếp tục trồng tiêu.

Một số vùng trồng tiêu lớn ở Gia Lai đang xảy ra tình trạng tiêu chết hàng loạt, khiến bà con vô cùng hoang mang. Bà có thể cho biết cụ thể hơn về tình trạng này?

-Tình trạng tiêu chết hàng loạt ở một số nơi tại Gia Lai đã xảy ra từ nhiều năm nay. Gia Lai được biết đến là tỉnh có nhiều “ông vua” trồng tiêu, với năng suất lên tới 10 – 15 tấn/ha/năm. Đó là con số mà ngay cả các nước trồng tiêu lớn trên thế giới cũng phải “rùng mình”. Bởi việc tăng năng suất này không phải do kỹ thuật cao, mà do nông dân bón quá nhiều phân bón vô cơ.

Thực tế cho thấy, việc lạm dụng phân bón vô cơ đã làm cho cây hồ tiêu “bốc” nhanh, dẫn đến cây yếu ớt, dễ nhiễm bệnh và không thể chống chịu được điều kiện thời tiết bất lợi. Việc bón phân vô cơ quá nhiều đã làm cho đất đai bị bạc màu, chai cứng, mất hết mùn. Nhiều vùng trồng tiêu ở Gia Lai như Chư Sê, Chư Pứh… đất đai đã trở nên cứng như đá. Vì thế, tình trạng tiêu chết nhiều như hiện nay là bình thường, là hệ quả của việc phát triển cây tiêu bừa bãi. Thậm chí, có nơi nông dân còn không thu được hạt tiêu nào.

Trước đây, lượng tối đa cho phép của hóa chất Metalaxyl trên hạt tiêu nhập vào châu Âu là 0,1 ppm, nhưng mới đây Ủy ban châu Âu (EC) đã đề nghị Tổ chức Thương mại thế giới điều chỉnh mức này lên 0,05 ppm. Tuy nhiên, theo phân tích của Hiệp hội Gia vị châu Âu (ESA), chỉ có 17% số mẫu hồ tiêu Việt Nam nhập vào EU có dư lượng Metalaxyl dưới 0,05 ppm. Liệu đây có phải là nguyên nhân khiến giá hồ tiêu nước ta giảm?

- Thực tế con số 17% này là tính trên số đơn hàng 23.000 tấn, chứ không phải toàn bộ các lô hàng tiêu xuất khẩu của Việt Nam.

Thông tin mới nhất từ ESA ngày 22.2.2017 cho biết, trước phản đối của Bộ NNPTNT Việt Nam, Ban Gia vị của Chính phủ Ấn Độ (ISB) và ESA, Uỷ ban châu Âu đã xem lại dự thảo quy định mới liên quan tới Metalaxyl trên hạt tiêu và quyết định sẽ tạm dừng xem xét cho tới năm 2018, chờ kết quả cuộc họp của các chuyên gia CODEX đánh giá lại.

Đây là tin vui cho ngành hồ tiêu, tuy nhiên về lâu dài vấn đề dư lượng các hoá chất bảo vệ thực vật trên hạt tiêu sẽ luôn được các thị trường nhập khẩu đặt ra. Do vậy, để ngành hồ tiêu Việt Nam thực sự phát triển ổn định, không còn con đường nào khác là phải quyết liệt hơn trong sản xuất, đặc biệt là người nông dân và các đầu mối, doanh nghiệp thu gom, tạm trữ… phải cùng có trách nhiệm, quyết tâm thay đổi phương thức sản xuất, kinh doanh theo hướng an toàn, chất lượng.

Để hạn chế tồn dư Metalaxyl, nông dân có thể lựa chọn các thuốc trừ sâu sinh học thế hệ mới có công dụng diệt trừ nấm bệnh tương tự như Metalaxyl.

Câu chuyện vỡ quy hoạch không chỉ xảy ra với hồ tiêu, mà còn với cây sắn, thanh long… Hệ quả tiêu cực của nó đối với nền sản xuất là rất rõ ràng. Theo bà chúng ta cần làm gì để chấm dứt tình trạng này?

- Vấn đề này chúng ta đã nhắc đến rất nhiều trong thời gian qua. Quy hoạch là do địa phương xây dựng, song chúng ta cũng không thể đổ lỗi cho chính quyền địa phương không bám sát quy hoạch. Bởi đất đai đã giao cho hộ nông dân, việc họ trồng cây gì, nuôi con gì là quyền của họ. Quản lý nhà nước tại các địa phương chỉ có thể khuyến cáo mà thôi.

Chúng ta cũng không nên đổ lỗi cho các ngành không quyết liệt vào cuộc, mà nên có những chương trình hỗ trợ nông dân về thông tin thị trường, kỹ thuật canh tác, kỹ thuật bón phân, trồng tiêu phù hợp để hạn chế rủi ro… Việc khuyến cáo phải được phổ biến sâu và rộng rãi hơn.

Xin cảm ơn bà!