'Hệ quả vốn vay Trung Quốc gây bức xúc vì chưa có quan chức nào làm sai bị xử lý'
 |
Vay Trung Quốc 7.000 tỷ đồng làm cao tốc: Lãi suất cao |
Đây là khẳng định của chuyên gia kinh tế Bùi Trinh với phóng viên xung quanh cuộc trao đổi về vấn đề được dư luận, cử tri quan tâm: Vay vốn Trung Quốc buộc phải phụ thuộc và sử dụng nhà thầu Trung Quốc dù năng lực yếu kém.
Vừa qua cử tri Đà Nẵng có kiến nghị Quốc hội về việc dùng vốn Trung quốc phải sử dụng nhà thầu nước này yếu kém, Bộ Kế hoạch và Đầu tư (KH&ĐT) có giải trình vay vốn Trung Quốc chúng ta phải chấp nhận nhà thầu Trung Quốc. Với góc nhìn chuyên gia, TS Bùi Trinh, chuyên gia kinh tế đã phân tích ấn đề trên ở khía cạnh khách quan.
 |
| Dự án đường sắt Cát Linh - Hà Đông sử dụng vốn vay và nhà thầu Trung Quốc là điển hình của đội vốn, delay tiến độ |
Thưa TS Bùi Trinh, nhiều cử tri, người dân khá bức xúc trước các dự án Trung Quốc tại Việt Nam đổ vỡ, gánh nặng cho ngân sách như một số dự án trong 12 dự án thu lỗ nghìn tỷ của Bộ Công Thương. Đặc biệt là dự án đường sắt trên cao Cát Linh - Hà Đông. Theo quan điểm của ông, Việt Nam có cần thiết phải sử dụng vốn Trung Quốc, đặc biệt là vốn vay ODA khi rất nhiều dự án đội vốn, chậm tiến độ khiến Việt Nam lỡ các kế hoạch phát triển?
- Việt Nam là một nước đang phát triển, nên việc cần vốn để xây dựng hạ tầng, do chi thường xuyên để nuôi bộ máy quá lớn (trên dưới 70%) và trả nợ (lãi và gốc) nên muốn phát triển hạ tầng cơ sở nhu cầu về vốn là lớn.
Hơn nữa, Việt Nam tăng trưởng nhanh, GDP bình quân đầu người theo Bộ KHĐT năm 2018 có thể đạt 2.540 USD, mặc dù GDP bình quân đầu người chẳng có liên quan gì nhiều đến thu nhập bình quân đầu người, nhưng khi đi vay phải chi phí về vốn nhiều hơn.
Trong câu chuyện này người dân cảm thấy khó và “dễ hiểu” khi người có thẩm quyền (chủ đầu tư) thích lựa chọn vốn ODA từ Trung Quốc.
Vay nợ về nguyên tắc là người dân Việt Nam sẽ phải trả thông qua thuế trong tương lai, nhưng quyết định lại là người “có thẩm quyền”. Đi vay để người khác phải trả, để lại gánh nặng một cách khó hiểu, không kiểm soát được là một điều phi lý!
Theo cách lý giải của Bộ KH&ĐT đến cử tri: Họ yêu cầu các chủ đầu tư phải nâng cao năng lực, đạo đức và trách nhiệm khi thực thi nhiệm vụ để bảo đảm tuân thủ đúng quy định của pháp luật về đấu thầu nghe giống một câu khẩu hiệu suông.
Ông đánh giá như thế nào về Luật Đấu thầu của Việt Nam hiện nay khi cơ chế bỏ thầu giá rẻ thường chiến thắng các nhà thầu có công nghệ, chất lượng và hiệu quả? Cần thay đổi chính sách và cơ chế gì để Việt Nam không gánh chịu tác động xấu của nhà thầu Trung Quốc?
- Dù Luật thế nào nhưng cuối cùng vẫn do con người, Luật có thế nào thì cái “người có thẩm quyền” vẫn có thể lách luật, vấn đề không phải Luật Đấu thầu thế nào mà vấn đề là cơ chế bao trùm.
Ví dụ vai ai, vay để làm gì cần để Quốc hội thông qua; vì sử dụng vốn vay không hiệu quả thì đối tượng phải chịu ảnh hưởng nặng nề nhất là người dân.
Theo kiến nghị của cử tri, nhiều dự án do Trung Quốc trúng thầu nhưng chậm tiến độ, đội vốn và chất lượng kém nhưng trách nhiệm của cơ quan quản lý chưa rõ. Theo ông, chúng ta cần có cơ chế và xử lý người đứng đầu để xảy ra nhà thầu nước ngoài chậm, yếu kém, đội vốn và đặc biệt là có trường hợp bán thầu hay không?
- Khi những điều này xảy ra đối tượng phải gánh chịu chính là người dân. Nên xử lý người có thẩm quyền gây nên chuyện này là rất đương nhiên.
Nước ta là một bộ máy được sắp xếp nhân sự từ trên xuống dưới nhưng những việc làm ảnh hưởng đến dân lớn như thế này mà “người có thẩm quyền” vẫn ung dung, ngang nhiên tồn tại một cách đầy quyền uy mà hầu như không bị truy cứu
Trong bối cảnh tiền trong dân đang rất lớn, xã hội hóa đầu tư cơ sở hạ tầng được nhiều nước làm tốt song hiện Việt Nam chính sách phát triển PPP còn chậm trễ, bất cập và nảy sinh nhiều tồn tại khiến sức hút của PPP đang giảm. Theo ông, chúng ta cần đột phá gì về cơ chế để hút nhà đầu tư trong và ngoài nước vào kết cấu hạ tầng?
- Có người nói Việt Nam có tiền trong dân lớn tôi đã có bài nói lại về chuyên này trên TBKTSG. Theo số liệu của cơ quan Thống kê, thu nhập từ sản xuất bình quân cả nền kinh tế chỉ bằng hơn 90% tiêu dùng cuối cùng, về mặt bình quân chung thì Việt Nam làm chưa đủ chi tiêu thường xuyên.
Tuy nhiên, những doanh nghiệp ở Việt Nam không phải không có nhưng những “đoạn trường” để có được dự án mà doanh nhân Tạ Quyết Thắng đã đề cập là một thực tế làm nản lòng doanh nghiệp.
Vấn đề “người có thẩm quyền” ở mọi khía cạnh càng nổi cộm, những người có thẩm quyền này kéo lùi sự phát triển của đất nước. Tại sao không ai xử lý những “người có thẩm quyền” này? Hay vì là có thẩm quyền thì không ai xử lý được?
Quảng Ninh là trường hợp điển hình từ chối vay vốn Trung Quốc hơn 300 triệu USD làm đường cao tốc để chuyển sang hình thức xã hội hóa. Việc chuyển vay vốn Trung Quốc đã giúp Quảng Ninh huy động được nhiều DN tốt hơn. Theo ông, điều này là bài học gì cho Chính phủ, bộ ngành đang phụ thuộc vốn vay?
- Đây là một bài học thú vị! Trường hợp này cần tôn vinh những người có thẩm quyền ở Quang Ninh. Mong rằng những người có thẩm quyền ở mọi nơi trên đất nước đều như thế, đặt quyền lợi của Nhân dân và Đất nước lên trên quyền lợi cá nhân
Chính sách "Nhất đới, nhất lộ", "Một vành đai, một con đường" của Trung Quốc đã và đang chuyển nợ và rủi ro sang một loạt các nước Tây Á, như Srilanka. Mới đây rất nhiều nước trong đó có Campuchia đã khước từ vốn vay Trung Quốc vì quá nhiều điều kiện bất hợp lý về bẫy nợ, an ninh quốc phòng và phá vỡ kế hoạch phát triển quốc gia. Ông có bình luận gì về xu hướng này và Việt Nam nên làm gì?
- Theo tôi không nên đặt vấn đề vốn Trung Quốc hay nước nào, họ có tiền mình muốn vay, và nếu những điều kiện mà thấy là bất lợi thì không vay nữa và đi tìm đối tác khác.
Vấn đề nằm ở phía chúng ta sử dụng vốn vay làm sao hiệu quả nhất! Khi ta yếu kém, tham nhũng và lợi ích nhóm thì dường như Trung Quốc là cái để chúng ta đổ vạ.
Muốn người khác yêu hơn mình là đặc tính của con người! Việt Nam cơ bản tự làm yếu mình khi để cơ hội cho tham nhũng chính sách và cơ hội để nhà thầu nước ngoài có quyền delay dự án lâu hơn, xa hơn mà không xử lý triệt để.
Xin trân trọng cảm ơn ông!
