Hành trình trở thành trung gian đàm phán hòa bình Nga- Ukraine của tỷ phú 'đầu bạc' Roman Abramovich

Vào sáng sớm, khi Nga bắt đầu cuộc tấn công vào Ukraine, tỷ phú người Nga Roman Abramovich đã bị đánh thức bởi cuộc gọi từ một nhà sản xuất phim Ukraine cùng yêu cầu khẩn cấp, theo Wall Street Journal. Các quan chức chính phủ Ukraine đã lo lắng rằng phía đồng cấp bên Nga đã không chuyển chính xác thông điệp của họ tới Điện Kremlin.

Và các quan chức chính phủ Ukraine muốn một doanh nhân Nga hoạt động như một trung gian để gửi thông điệp trực tiếp tới Tổng thống Nga Vladimir Putin cũng như giúp họ hiểu nhà lãnh đạo Nga đang nghĩ gì.

Alexander Rodnyansky, nhà sản xuất phim thực hiện cuộc gọi, đã quen với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky từ khi tổng thống còn là một diễn viên. Và ông cũng đã liên hệ được với nhà tài phiệt Nga, Roman Abramovich thông qua sự hỗ trợ của một doanh nhân kinh doanh rạp chiếu phim độc lập ở Nga.

Ông Abramovich không phải là người đầu tiên nhà sản xuất tiếp cận. Rodnyansky đã liên hệ với một vài người nhưng những người đó đã từ chối, chỉ có ông Abramovich đồng ý thực hiện vai trò này. Đây có lẽ là điểm bắt đầu cho hàng loạt biến cố xảy ra sau này đối với vị tỷ phú người Nga.

Trước đây, Roman Abramovich chủ yếu được biết đến với tư cách là nhà tài phiệt nổi tiếng của Nga và ông vừa bị chính quyền phương Tây đóng băng tài sản vì có quan hệ thân cận với ông Putin. Trong những ngày gần đây, một số quan chức Ukraine đã ca ngợi vai trò mang tính xây dựng của vị tỷ phú trong các cuộc đàm phán hòa bình, phần lớn nhờ vào mối liên hệ đó với Tổng thống Nga. 

“Chúng tôi đã mời Roman, và chúng tôi nói: Nghe này, ông có thể hỏi "sếp" của mình, tại sao lại như vậy không?”, nhà đàm phán Ukraine, David Arakhamia nói (từ “sếp ” ám chỉ ông Putin). Ngoài ra, ông còn tiết lộ nhà tài phiệt người nga thực hiện nhiệm vụ chuyển thông điệp khá uy tín và nhanh.

Người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov hồi đầu tuần cho biết ông Abramovich “tham gia vào việc đảm bảo một số liên lạc nhất định giữa hai phía Nga và Ukraine”. Sự tham gia của Abramovich đã làm dấy lên cuộc tranh luận về động cơ của ông ta.

Theo tờ Wall Street Journal, một số quan chức châu Âu và Mỹ đã suy đoán rằng vị tỷ phú tham gia vào các nỗ lực hòa bình để cố gắng tránh các biện pháp trừng phạt tăng cường đối với ông. Roman Abramovich đã phải đối mặt với lệnh trừng phạt từ Vương quốc Anh và Liên minh Châu Âu.

Nhờ vai trò trong các cuộc đàm phán hòa bình, vị tài phiệt đã tránh khỏi lệnh trừng phạt từ Mỹ và ông cũng đã bảo vệ được tài sản khỏi các lệnh trừng phạt, bao gồm chuyển quyền kiểm soát quỹ đầu tư liên quan đến ông, di chuyển hai siêu du thuyền và cố gắng bán một số tài sản quỹ đầu cơ ở Mỹ.

Tuy nhiên, Wall Street Journal dẫn nguồn thân cận với ông Abramovich cho biết sự tham gia của vị tỷ phú không phải là nỗ lực để bảo vệ lợi ích kinh doanh của ông. Họ nói rằng tỷ phú Roman Abramovich muốn giúp chấm dứt chiến tranh, thậm chí việc này có thể ảnh hưởng đến cá nhân ông.

Nếu các cuộc đàm phán thất bại, Điện Kremlin có thể quy trách nhiệm một phần cho Roman Abramovich, ở chiều ngược lại là phương Tây với các lệnh trừng phạt đang chực chờ.  Trong hơn một tháng, ông Abramovich đã đi khắp Đông Âu, Nga, Israel và Thổ Nhĩ Kỳ đóng vai trò trung gian trong các cuộc đàm phán.

Ông đã nhiều lần gặp gỡ các quan chức Nga và Ukraine. Ông cũng đã hội đàm với các Tổng thống Putin và Zelensky cũng như gặp Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ, Recep Tayyip Erdogan, cũng đóng vai trò hòa giải trong các cuộc đàm phán.

Sau cuộc gặp với các nhà đàm phán ở Kyiv vào đầu tháng 3, sức khỏe của ông Roman Abramovich đã bị ảnh hưởng sau khi nhà tài phiệt người Nga xuất hiện một số triệu chứng lạ như tróc da và mất thị giác tạm thời.

Đánh giá nỗ lực của vị tỷ phú, các nhà đàm phán Ukraine cho rằng việc ông Roman Abramovich đang làm rất hữu ích cho các cuộc đàm phán. Trong cuộc gặp ở Belarus vài ngày sau vụ việc, ông đã thiết lập mối quan hệ với phía Ukraine. Ngoài việc chuyển các yêu cầu của Ukraine cho ông Putin, ông cũng đã giúp đỡ nhiều vấn đề lớn nhỏ khác.

Các quan chức Ukraine cho biết ông đã làm việc để đảm bảo một số hành lang giúp mọi người rời khỏi các thành phố bị bắn phá của Ukraine và vị tỷ phú cũng giúp sức tạo điều kiện trao đổi tù nhân. Bên cạnh đó, ông Abramovich còn hỗ trợ sắp xếp để tổ chức các cuộc đàm phán trực tuyến.

Trở lại hồi cuối tháng 2, sau khi ông Abramovich nhận được cuộc gọi từ phía UKrani, ông đã cân nhắc các lựa chọn của mình và liên hệ với Điện Kremlin để xin ý kiến  về vai trò này. Sau đó, Roman Abramovich đến một khách sạn ở Warsaw để gặp các quan chức chính phủ Ukraine để thống nhất về công việc của mình: Trở thành người trung gian trung lập giúp ngăn chặn thiệt hại về nhân mạng và hỗ trợ thiết lập một quy trình tìm kiếm hòa bình.

Ông Arakhamia, nhà đàm phán Ukraine, tiết lộ Điện Kremlin muốn các cuộc đàm phán được tổ chức trực tiếp tại Belarus - nơi sẽ khiến phái đoàn Ukraine phải mất một đêm để di chuyển do người Nga lo ngại về vấn đề an ninh. Nhờ nỗ lực của Abramovich, các cuộc đàm phán qua Zoom đã được diễn ra.  Tỷ phú người Nga cũng đã cố gắng tạo điều kiện cho ít nhất hai cuộc trao đổi tù nhân được diễn ra.

Hôm 29/3, tỷ phú Abramovich đã đến Istanbul, tham gia cuộc đàm phán giữa Nga và Ukraine. Sau sự kiện này, Moskva tuyên bố giảm hoạt động quân sự trên thực địa, trong khi Kiev đưa ra đề xuất về trạng thái trung lập để chấm dứt xung đột. Đến hôm 31/3, Tổng thống Putin nói với Roman Abramovich các điều kiện hiện nay chưa đủ để đạt thỏa thuận ngừng bắn ở Ukraine.

Andrei Korobkov, Giáo sư khoa học chính trị và quan hệ quốc tế tại Đại học Middle Tennessee ở Mỹ, cho rằng Abramovich là lựa chọn rất phù hợp để tham gia vào một số loại hình ngoại giao không chính thức. "Ông ấy đóng vai trò như cầu nối giữa Điện Kremlin, Ukraine, Israel, có thể cả Mỹ và thậm chí có thể cả Anh", ông Korobkov nhận xét.