Dùng cát nhân tạo thay thế hoàn toàn cát tự nhiên 'không khả thi'

Ngày 1/3, Thủ tướng trả lời chất vấn của đại biểu Quốc hội Nguyễn Huy Thái, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Bạc Liêu, về giải pháp sử dụng cát nhân tạo thay thế cát tự nhiên cho dự án giao thông tại đồng bằng sông Cửu Long.

Theo Thủ tướng, hiện nay nhu cầu sử dụng vật liệu san lấp, đắp nền cho các dự án tại đồng bằng sông Cửu Long rất lớn. Riêng 4 dự án cao tốc trọng điểm đang triển khai cần khoảng 56 triệu m3, chưa kể nhu cầu vật liệu cát để đắp nền cho các dự án khác do địa phương làm chủ đầu tư.

Nếu sử dụng cát nhân tạo để thay thế hoàn toàn cát tự nhiên thì cần khai thác các mỏ đá với khối lượng rất lớn cũng như phải bố trí rất nhiều dây chuyền sản xuất mới đáp ứng đủ nhu cầu và có giá thành cao hơn nhiều so với cát tự nhiên.

"Việc áp dụng giải pháp này để thay thế hoàn toàn cát tự nhiên tại đồng bằng sông Cửu Long là không khả thi", Thủ tướng nêu. Vì thế, cát nhân tạo chỉ được ưu tiên sử dụng ở một số hạng mục với khối lượng không lớn như sản xuất bêtông nhựa, bêtông xi măng...

Để đáp ứng kịp thời nguồn cát đắp cho các dự án giao thông ở đồng bằng sông Cửu Long, Bộ Giao thông Vận tải đã triển khai Dự án thí điểm sử dụng nguồn cát biển thay thế cát sông. Kết quả cho thấy cát biển ở tỉnh Trà Vinh đáp ứng các yêu kỹ thuật làm nền đường ôtô, có thể sử dụng cát biển/cát nhiễm mặn đắp nền đường ôtô trong điều kiện nhiễm mặn tương tự như khu vực thí điểm.

Tuy nhiên, theo Thủ tướng, dự án thí điểm mới thực hiện với quy mô nhỏ, quy mô thiết kế thấp hơn cao tốc, chất lượng cát biển mới được nghiên cứu cho một khu vực, các quy chuẩn, tiêu chuẩn về độ mặn đối với cây trồng vật nuôi chưa đầy đủ. Vì vậy, việc sử dụng đại trà cát biển để xây dựng đường ôtô cần được tiếp tục thí điểm mở rộng ở các dự án với quy mô, cấp thiết kế cao hơn cũng như thí điểm ở các điều kiện, môi trường khác nhau nhằm đánh giá toàn diện.

Bộ Tài nguyên và Môi trường cũng đã hoàn thành một phần Dự án đánh giá tài nguyên khoáng sản, phục vụ khai thác cát biển, đáp ứng nhu cầu san lấp các dự án cao tốc và hạ tầng giao thông, đô thị vùng đồng bằng sông Cửu Long. Theo đó, chất lượng cát biển tại khu vực biển 0-10 m nước tỉnh Sóc Trăng đạt yêu cầu làm vật liệu đắp nền đường theo TCVN 9436:2012. Tỉnh cùng Bộ Giao thông Vận tải đang làm thủ tục khai thác phục vụ thi công thí điểm mở rộng.

Về giải pháp xây dựng cao tốc trên cầu cạn tại đồng bằng sông Cửu Long thay cho xây dựng cao tốc trên nền đất yếu, Thủ tướng cho biết đã giao cho Bộ Giao thông Vận tải nghiên cứu. Tuy nhiên, các giải pháp xây dựng cầu cạn đòi hỏi nguồn kinh phí lớn, cao hơn khoảng 2,6 lần so với đắp nền.

Trong bối cảnh nguồn lực đầu tư có hạn, nguồn vật liệu cát khu vực đồng bằng sông Cửu Long vẫn có khả năng đáp ứng cho các cao tốc đang triển khai giai đoạn 2021-2025, nên các dự án chủ yếu đang đắp nền bằng cát; xây dựng cầu cạn cho đoạn tuyến có chiều sâu đất yếu, bảo đảm tiêu chí về môi trường, thoát lũ... và có chi phí đầu tư hợp lý.

Khai thác cát sông ở đồng bằng sông Cửu Long đang gặp nhiều khó khăn do nguy cơ sạt lở cũng như lượng lượng cát đổ về từ thượng nguồn Mekong vào Việt Nam qua sông Tiền (Tân Châu, An Giang và Hồng Ngự, Đồng Tháp) và sông Hậu (Châu Đốc, An Giang) thấp hơn nhiều so với ước tính trước đây.

Trong khi đó, nhu cầu sử dụng cát làm vật liệu san lấp hiện nay ở đồng bằng sông Cửu Long rất lớn, nguồn cung tại chỗ hạn chế khiến nhiều tuyến cao tốc trọng điểm nguy cơ chậm tiến độ. Đơn cử, cao tốc Cần Thơ - Cà Mau dài 110 km cần 18,1 triệu m3 cát nhưng mới được cung ứng gần 1,5 triệu m3 (8%) khiến công trình chậm 3 tháng.