Doanh nghiệp trong nước phải là là sân sau của khối FDI
Sau 30 năm mở cửa thu hút đầu tư nước ngoài, nước ta đã thu hút được trên 26 nghìn dự án đầu tư trực tiếp nước ngoài, giải quyết việc làm cho khoảng trên 4 triệu lao động. Tuy nhiên, việc liên kết giữa khu vực FDI với khu vực doanh nghiệp trong nước còn nhiều hạn chế như chủ yếu làm gia công, tỷ lệ nội địa hóa cũng như hoạt động chuyển giao công nghệ còn ở mức thấp.
Theo thống kê của Bộ Kế hoạch và Đầu tư từ năm 1988 đến nay, đã có 128 quốc gia và vùng lãnh thổ đầu tư tại Việt Nam, với tổng số vốn đăng ký trên 326 tỷ USD. Trong đó 58% vốn FDI tập trung vào lĩnh vực công nghiệp chế biến, chế tạo và tạo ra 50% giá trị sản xuất công nghiệp, đóng góp gần 73% tổng kim ngạch xuất khẩu, tạo công ăn việc làm cho 3,6 triệu lao động trực tiếp và cho 5-6 triệu lao động gián tiếp. Tuy nhiên, trong chuỗi giá trị sản phẩm, các doanh nghiệp trong nước hầu như chưa tham gia nhiều, chủ yếu là làm gia công các mặt hàng nhỏ, giá trị thấp.
Ông Mạc Quốc Anh, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội các Doanh nghiệp vừa và nhỏ TP Hà Nội nêu thực tế, hạn chế về cơ chế khi chưa tạo được thế vững chắc để thu hút các doanh nghiệp nhỏ và vừa, doanh nghiệp khởi nghiệp, doanh nghiệp tư nhân Việt Nam làm sân sau cho các doanh nghiệp FDI.
“Doanh nghiệp FDI khi họ đầu tư vào Việt Nam họ đưa doanh nghiệp nhỏ và vừa, doanh nghiệp nhỏ và vừa của họ trở thành sâu sau của mình mà không tạo điều kiện cho các doanh nghiệp của Việt Nam”, ông Mạc Quốc Anh nêu thực tế.
 |
| Doanh nghiệp trong nước chưa gắn kết trong việc cung cấp sản phẩm hỗ trợ cho các doanh nghiệp FDI. |
Nguyên nhân của những hạn chế này theo ông Mạc Quốc Anh là doanh nghiệp FDI không liên kết được với doanh nghiệp trong nước liên quan đến chuyển giao công nghệ. Hiện, các chỉ số liên quan đến khả năng hấp thụ, nắm giữ và phát triển công nghệ của doanh nghiệp nước ta chưa đủ tiêu chuẩn và khả năng kết nối vào với doanh nghiệp FDI.
Tìm ra nút thắt để tháo gỡ
Theo Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng, các doanh nghiệp nước ngoài cần chủ động tạo điều kiện cho các doanh nghiệp Việt Nam có cơ hội từng bước tham gia vào chuỗi giá trị. Hai khối doanh nghiệp hiện nay hiện đang chênh nhau. Do đó vấn đề mấu chốt là doanh nghiệp FDI cần phải hỗ trợ, tương tác, kết nối để doanh nghiệp trong nước phát triển. Một mặt doanh nghiệp trong nước phải nâng cao trình độ công nghệ và khả năng hấp thụ của mình nâng cao năng lực.
Bên cạnh đó, Chính phủ cần hỗ trợ để khả năng kết nối này được diễn ra. Doanh nghiệp FDI tạo động lực lan tỏa và kết nối được doanh nghiệp trong nước, khi đó doanh nghiệp trong nước phát triển thì nền kinh tế Việt Nam mới tụ chủ và phát triển bền vững được.
Đồng tình với quan điểm này, Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam Vũ Tiến Lộc cho rằng, giai đoạn mới của thu hút FDI cần gắn với yêu cầu nâng cao trình độ công nghệ, gắn với lan tỏa công nghệ, gắn với kết nối doanh nghiệp. Theo đó, phải đưa ra những chỉ tiêu cụ thể để định hướng dòng vốn đầu tư, thành các chương trình đồng bộ, từ thể chế đến kết nối với các doanh nghiệp cụ thể, thúc đẩy liên kết.
“VCCI và các Phòng thương mại công nghiệp nước ngoài sẽ xây dựng chương trình lựa chọn hỗ trợ các nhóm doanh nghiệp có tiềm năng trong cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam trở thành lực lượng tiềm năng kết nối với các doanh nghiệp đầu tư nước ngoài. Nhà nước không thể hỗ trợ tất cả các doanh nghiệp, nhưng có thể chọn ra những lực lượng tiêu biểu nhất tiên tiến trong cộng đồng doanh nghiệp để cao nâng cấp về quản trị và công nghệ”, ông Vũ Tiến Lộc nêu rõ.
Ông Ousmane Dione, Giám đốc Quốc gia Ngân hàng thế giới tại Việt Nam cho rằng, việc đẩy mạnh liên kết giữa doanh nghiệp trong nước và doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài là vấn đề rất cần thiết. Việt Nam nghiên cứu tìm ra nút thắt để có hành động cụ thể nhằm tạo ra liên kết bền chặt, tạo sự liên kết hòa nhập hơn. Trong đó, hướng tới trọng tâm là kết nối về công nghệ.
“Việt Nam cần đảm bảo nâng cao tính hiệu quả để tiếp cận được với công nghệ để hướng tới một nền kinh tế mở, không chỉ dựa vào doanh nghiêp hiện tại mà phải dựa vào lực lượng đông đảo doanh nghiệp. Việt Nam cần mạnh mẽ và tiếp tục dựa vào những gì xây dựng và phát triển để nâng cao tính cạnh tranh, nâng cao năng suất cho nền kinh tế Việt Nam. Những liên kết giữa doanh nghiệp trong nước và doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài thực sự có ý nghĩa quan trọng đối với Việt Nam nên cần tăng cường công tác lãnh đạo để tạo ra môi trường kinh doanh tốt hơn cho doanh nghiệp cả hai khối trong và ngoài nước”, ông Ousmane Dione nói.
Rõ ràng, phát triển bền vững giữa hai khối doanh nghiệp này cần thiết phải được xây dựng theo hướng để doanh nghiệp nội địa trở thành chuỗi cung ứng mẫu tại Việt Nam. Đó sẽ là trách nhiệm của nhà đầu tư nước ngoài với quốc gia nhận đầu tư trong việc thúc đẩy hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp Việt Nam.
Nhiều chuyên gia kinh tế cho rằng, việc “cắm rễ” thông qua những doanh nghiệp trong nước là cách thức phát triển bền vững nhất cho cả hai phía doanh nghiệp trong nước và doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài.
Doanh nghiệp trong nước phải nâng cao trình độ và kỹ năng của mình lên để đáp ứng nhu cầu thực tiễn đặt ra trong việc kết nối này giữa hai khối doanh nghiệp, đóng góp chung vào quá trình phát triển kinh tế của đất nước trong bối cảnh đất nước đang hội nhập sâu rộng như hiện nay.
