Doanh nghiệp niêm yết trước ngã rẽ thị trường

Sự chuyển động về chất của doanh nghiệp niêm yết

Với quy mô hơn 390 tỷ USD vốn hóa, tương đương gần 82% GDP, thị trường chứng khoán Việt Nam đã có nhiều thay đổi về "chất" sau 1/4 thế kỷ.

Tính đến cuối tháng 11, trên sàn HOSE có khoảng 50 doanh nghiệp đã vươn lên giá trị tỷ đô; trong đó 3 doanh nghiệp vượt ngưỡng 10 tỷ USD, cho thấy "đội hình dẫn dắt" ngày càng đông đảo.

Tuy nhiên, quy mô lớn chưa đủ. Khi cánh cửa thị trường mới mở ra, điều quyết định lại nằm ở chuẩn mực vận hành của từng doanh nghiệp, nơi khả năng minh bạch, quản trị rủi ro và chiến lược bền vững sẽ là thước đo mới cho sức hút và giá trị.

Theo HOSE, trong 11 tháng năm 2025, các vi phạm công bố thông tin đã giảm gần 25%, con số chưa từng đạt được trong nhiều năm, cho thấy nỗ lực làm "sạch" thị trường đang phát huy tác dụng.

Đáng chú ý hơn, văn hóa báo cáo doanh nghiệp đã đổi khác một cách rõ rệt. Nếu trước đây báo cáo thường niên bị xem như "bài tập bắt buộc", thì nay trở thành công cụ thể hiện tầm nhìn và trình độ quản trị của các doanh nghiệp.

Dữ liệu của Cuộc bình chọn Doanh nghiệp niêm yết (VLCA) năm 2025 ghi nhận sự nâng chuẩn mạnh mẽ trong chất lượng báo cáo thường niên của doanh nghiệp niêm yết, khi có tới 122 doanh nghiệp tham gia, tăng 27% so với năm trước. Trong đó, có tới 30% là những cái tên lần đầu xuất hiện – tín hiệu cho thấy làn sóng chuyên nghiệp hóa đang lan rộng từ các "ông lớn" đến doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Một điểm sáng khác là báo cáo phát triển bền vững ngày càng được chú trọng. Từ 33 báo cáo năm 2024, năm nay con số đã tăng lên 38. Không chỉ số lượng, chất lượng các báo cáo này cũng có bước tiến: nhiều doanh nghiệp bắt đầu công bố phát thải khí nhà kính, thông tin chuỗi cung ứng; nhiều HĐQT thành lập ủy ban ESG (là một khung đánh giá nhằm đo lường tính bền vững và trách nhiệm đối với môi trường, xã hội của doanh nghiệp). Đặc biệt, khối tài chính đã tích hợp ESG sâu vào sản phẩm của mình.

Về hạng mục Quản trị công ty, điểm rất đáng mừng là số doanh nghiệp công bố thông tin bằng tiếng Anh tăng mạnh lên 81% tại kỳ 2025, tạo điều kiện thuận lợi cho nhà đầu tư nước ngoài tiếp cận thị trường.

Theo ông Dominic Scriven, Nhà sáng lập kiêm Chủ tịch điều hành Dragon Capital, việc nhiều doanh nghiệp niêm yết công bố báo cáo thường niên bằng tiếng Anh là yếu tố then chốt đối với các doanh nghiệp có định hướng thu hút nhà đầu tư nước ngoài. Đây là tài liệu mà họ cần có thể đọc hiểu trực tiếp, bởi không phải nhà đầu tư nào cũng thông thạo tiếng Việt.

Nâng hạng thị trường - phép thử với doanh nghiệp

Việc được FTSE Russell nâng hạng như một "tấm vé thông hành" đưa Việt Nam vào danh mục theo dõi của những nhà đầu tư lớn nhất thế giới. Ước tính dòng vốn thụ động có thể chảy vào Việt Nam ngay giai đoạn đầu dao động 3–6 tỷ USD, mở ra cánh cửa cơ hội chưa từng có.

Tuy nhiên, các chuyên gia cũng chỉ ra rằng, cánh cửa đó sẽ chỉ mở lâu dài nếu doanh nghiệp Việt đáp ứng được những tiêu chí rất khắt khe về minh bạch, quản trị, công bố thông tin và tính bền vững.

Theo bà Trần Anh Đào, Phó Tổng giám đốc Phụ trách Ban điều hành  HOSE, năm 2025 là năm bản lề của thị trường, khi môi trường đầu tư thay đổi nhanh chóng và các yêu cầu của nhà đầu tư toàn cầu sẽ tác động trực tiếp đến doanh nghiệp niêm yết.

"Nhà đầu tư sẵn sàng trả giá cao hơn cho doanh nghiệp có quản trị tốt, minh bạch và hiệu quả. Các yếu tố phi tài chính đang trở thành thước đo năng lực cạnh tranh", bà Đào nói.

Từ góc độ quản lý, bà Vũ Thị Chân Phương, Chủ tịch Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước cho rằng, thị trường chứng khoán phải trở thành kênh huy động vốn trung – dài hạn chủ lực trong giai đoạn Việt Nam hướng tới tăng trưởng nhanh và bền vững từ năm 2026. Điều này đòi hỏi doanh nghiệp phải tiến những bước dài hơn trong quản trị và minh bạch.

Tuy vậy, lãnh đạo Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước cũng nhấn mạnh một sự thật: ESG ở Việt Nam vẫn trong giai đoạn chập chững. Nhiều doanh nghiệp còn lúng túng trong đo lường phát thải, đánh giá rủi ro môi trường – xã hội, hay áp dụng tiêu chuẩn quốc tế. Một số doanh nghiệp nhỏ vẫn xem ESG như "chi phí", thay vì "đầu tư cho tương lai".

Theo các chuyên gia, thị trường chứng khoán Việt Nam đang tiến vào giai đoạn "sàng lọc tự nhiên". Những doanh nghiệp minh bạch, biết chuẩn hóa quản trị, chú trọng phát triển bền vững sẽ trở thành điểm đến của dòng vốn ngoại. Ngược lại, các doanh nghiệp coi nhẹ công bố thông tin sẽ đứng trước nhiều rủi ro, thậm chí  có nguy cơ bị loại khỏi sàn.

Để đồng hành cùng khối doanh nghiệp niêm yết, lãnh đạo Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cho biết cơ quan quản lý sẽ triển khai bốn nhóm giải pháp trọng tâm.

Theo đó, hệ thống pháp lý sẽ được minh bạch hóa và tiếp tục tiệm cận các chuẩn mực quốc tế; các đề án chiến lược, đặc biệt là kế hoạch nâng hạng thị trường và Chiến lược phát triển thị trường chứng khoán đến năm 2030 sẽ được đẩy nhanh triển khai.

Song song là việc thúc đẩy chuyển đổi số trong giám sát và vận hành hạ tầng giao dịch, cùng với cải cách thủ tục hành chính nhằm tạo điều kiện thuận lợi hơn cho doanh nghiệp huy động vốn, nâng cao chuẩn mực quản trị thông qua đào tạo và vinh danh các doanh nghiệp tiêu biểu.