Con dao hai lưỡi trong ưu đãi xe điện

Các chính phủ trên toàn cầu đang tích cực triển khai nhiều chính sách ưu đãi về sản xuất và bán hàng cho xe điện, nhằm thúc đẩy quá trình chuyển đổi sang năng lượng sạch và giảm thiểu khí thải carbon.

Thái Lan là một ví dụ điển hình, với việc giảm thuế tiêu thụ đặc biệt từ 8% xuống còn 2% cho các mẫu xe điện có giá dưới 2 triệu baht (tương đương 58.500 USD). Bên cạnh đó, các nhà sản xuất xe điện đầu tư vào nghiên cứu và phát triển hoặc chuyển trụ sở về Thái Lan cũng được hưởng các khoản trợ cấp hấp dẫn.

Singapore cũng không nằm ngoài xu hướng này, với các chương trình trợ giá giúp giảm chi phí xe điện lên tới 40.000 đô la Singapore (khoảng 30.500 USD). Nhờ đó, tỷ lệ xe điện mới bán ra tại đây đã tăng mạnh, chiếm tới 1/3 tổng số xe mới trong nửa đầu năm 2024.

Ông Michael Ignatiadis, Trưởng bộ phận Chiến lược Sản xuất khu vực châu Á - Thái Bình Dương của JLL, nhận định: "Các ưu đãi dành cho ngành công nghiệp năng lượng mới như xe điện thường hấp dẫn hơn so với các lĩnh vực khác, đặc biệt là trong giai đoạn đầu tư ban đầu. Điều này tạo sức hút mạnh mẽ đối với các nhà sản xuất."

Thái Lan đặt mục tiêu đầy tham vọng là đến năm 2030, 30% xe sản xuất trong nước sẽ không phát thải. Các chính sách ưu đãi đã thu hút 1,44 tỷ USD đầu tư từ các ông lớn ô tô Trung Quốc như BYD và Great Wall Motor.

Không chỉ thu hút đầu tư nước ngoài, các ưu đãi này còn thúc đẩy sự phát triển của hệ sinh thái xe điện nội địa. Ông Ignatiadis nói: "Để được hưởng ưu đãi, sản phẩm sản xuất tại Thái Lan phải có ít nhất 40% nguyên liệu và linh kiện nội địa. Điều này không chỉ hỗ trợ các ngành công nghiệp địa phương mà còn giúp các nhà sản xuất giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc và tránh các rào cản thuế quan."

Khi cuộc đua thu hút đầu tư vào xe điện ngày càng nóng lên, ông Ignatiadis cảnh báo về nguy cơ "quá đà" khi các quốc gia đưa ra quá nhiều ưu đãi. Việc này có thể dẫn đến tình trạng bão hòa thị trường và thiếu hụt lao động, gây áp lực lên nguồn lực địa phương, đẩy chi phí lao động tăng cao và cản trở sự phát triển bền vững.

Bên cạnh đó, các nhà sản xuất cũng đối mặt với rủi ro khi các ưu đãi có thể bị cắt giảm hoặc loại bỏ nếu tình hình thị trường thay đổi, ảnh hưởng tiêu cực đến cả doanh số và sản xuất xe điện.

Ông Peter Guevarra, Giám đốc Tư vấn Nghiên cứu khu vực châu Á - Thái Bình Dương của JLL, nhấn mạnh: "Trong bối cảnh kinh tế đầy thách thức, người tiêu dùng và nhà sản xuất sẽ ưu tiên những cân nhắc về chi phí hơn là các ưu đãi cụ thể.”

Nhiều chính phủ đang áp dụng chiến lược "vừa khuyến khích, vừa kiểm soát" trong việc phát triển xe điện. Bên cạnh các ưu đãi hấp dẫn để thu hút nhà sản xuất, họ cũng sử dụng biện pháp thuế quan để bảo vệ ngành công nghiệp xe điện nội địa.

Canada là một ví dụ điển hình, khi gần đây đã áp thuế 100% đối với xe điện nhập khẩu từ Trung Quốc, tương tự như Mỹ và Liên minh châu Âu trước đó. Động thái này nhằm tạo sân chơi công bằng cho các nhà sản xuất xe điện trong nước, giúp họ cạnh tranh cả trong và ngoài nước.

Ngược lại, Thái Lan, thành viên của Khu vực Thương mại Tự do ASEAN (AFTA), đã loại bỏ thuế quan đối với xe điện và các hàng hóa khác có xuất xứ từ khu vực này. Nhờ đó, Thái Lan có thể tận dụng hiệp định thương mại để sản xuất và xuất khẩu xe điện mang thương hiệu "Made in Thailand", ngay cả khi có tỷ lệ linh kiện Trung Quốc cao, miễn là đáp ứng yêu cầu 40% nội địa hóa.

Ông Ignatiadis giải thích: "Việc lựa chọn giữa ưu đãi và thuế quan phụ thuộc vào nhu cầu cụ thể và vị thế của mỗi quốc gia trong chuỗi cung ứng xe điện. Khi các quốc gia phát triển và thị trường đạt đến điểm bão hòa, họ có thể điều chỉnh các chương trình ưu đãi và thuế quan cho phù hợp."

Tuy nhiên, ông Guevarra cảnh báo rằng thuế quan, mặc dù nhằm bảo vệ ngành công nghiệp nội địa, cũng có thể mang lại những hệ lụy không mong muốn. "Chúng có thể khiến thị trường nội địa kém cạnh tranh và sáng tạo, dẫn đến xe điện đắt đỏ hơn và chất lượng không đảm bảo."