Cơ hội mới cho Đông Nam Á: Các con số ấn tượng (Phần 1)
Xe ô tô sản xuất trong nước tại kho bãi ở Liên Vân Cảng, tỉnh Giang Tô, miền Đông Trung Quốc. Ảnh: THX/TTXVN
5 năm qua, Đông Nam Á đã nổi lên như một "thỏi nam châm" thu hút đầu tư nước ngoài vì các công ty muốn chuyển nhà xưởng cũng nhắm tới những thế mạnh của các nước ở Đông Nam Á như có lao động giá rẻ, hướng tới phát triển kinh tế xuất khẩu và có nhu cầu phát triển hạ tầng.
*Những con số ấn tượng
Đối với những công ty cung ứng hàng công nghệ quy mô lớn, hiệu quả cao thì việc di chuyển chuỗi sản xuất khỏi Trung Quốc là rất khó nhưng sau khi cân nhắc các yếu tố chính trị thì một số công ty lớn của châu Á, đặc biệt các công ty của Hàn Quốc và Đài Loan (Trung Quốc) vẫn bắt đầu công cuộc tìm kiếm bến đỗ mới.
Tuy nhiên, trước hết, các nước Đông Nam Á, đặc biệt những nước phụ thuộc thương mại hoặc đang bị thâm hụt tài khoản vãng lai lớn, sẽ phải giải quyết những vấn đề liên quan đến cấu trúc nền kinh tế bên trong chính nước họ và giải quyết những ảnh hưởng do thay đổi thương mại toàn cầu trước khi có thể hưởng lợi từ cơ hội do cuộc chiến Mỹ - Trung mang lại.
Số liệu năm 2017 cho thấy, đầu tư nước ngoài vào Đông Nam Á tăng gần gấp đôi so với một thập kỷ trước đó, đạt 137 tỷ USD. Con số này lớn hơn 135 tỷ USD đầu tư nước ngoài vào Trung Quốc năm 2017 và chiếm 1/5 tổng đầu tư toàn cầu vào các nền kinh tế đang phát triển.
Năm 2018, đầu tư nước ngoài vào các nước Đông Nam Á tiếp tục vượt đầu tư nước ngoài vào Trung Quốc, đạt tới 145 tỷ USD. Mức tăng này có được ngay cả khi chỉ số đầu tư nước ngoài toàn cầu bị giảm 19% so với năm 2017. Chỉ số đầu tư nước ngoài toàn cầu giảm một phần do cải cách thuế ở Mỹ khiến các công ty Mỹ chuyển nhiều tỷ USD lợi nhuận đầu tư từ các nước về Mỹ.
Con số đó cũng có nguyên nhân một phần do ảnh hưởng của cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung. Cũng có tranh cãi cho rằng đầu tư nước ngoài vào Đông Nam Á tăng do khả năng Mỹ đe dọa tăng thuế hàng từ Trung Quốc khiến các công ty đang hoạt động ở Trung Quốc phải nhìn ngó tìm kiếm các nơi khác xung quanh.
Đầu tư nước ngoài trực tiếp vào Việt Nam tăng 9% năm 2018, chủ yếu ở ngành sản xuất và chế biến. Singapore và Indonesia dẫn đầu khu vực về thu hút đầu tư liên quan đến công nghệ. Singapore cũng thu hút được nguồn đầu tư tài chính vào Đông Nam Á và đồng thời là cửa ngõ đem đầu tư tới các nơi khác trong khu vực.
Đầu tư vào ngành thương mại điện tử và công nghệ số chiếm 15-20% tổng đầu tư nước ngoài vào Indonesia; đầu tư vào sản xuất công nghiệp ở Thái Lan đã dần khôi phục kể từ mùa Thu 2016 (đó là thời điểm có nhiều quan ngại về sự bất ổn chính trị của nước này) và ở Philippines và Malaysia thì chỉ số này cũng tăng trưởng mạnh mẽ. (Trung Quốc đóng góp vào 1/3 đầu tư nước ngoài trong lĩnh vực sản xuất công nghiệp ở Malaysia trong giai đoạn từ tháng 1- 9/2018).
Cũng giống như những năm trước, 80% đầu tư nước ngoài vào Lào tập trung vào thủy điện và khai khoáng. Ở Campuchia, đầu tư vào dệt may giảm trong khi đầu tư vào những mặt hàng điện tử và thiết bị công nghiệp lại tăng. Đáng chú ý là đầu tư vào tài chính và bất động sản ở Campuchia tăng khoảng 20%, chủ yếu là nhờ nguồn đầu tư từ Trung Quốc.
Cùng với Myanmar, các nền kinh tế đang phát triển này tiếp tục nhận được đầu tư nước ngoài nhiều hơn vào nhiều lĩnh vực khác nhau như dệt may, thiết bị, chế biến thực phẩm và thậm chí cả ngành ô tô.
*Cơ hội mới rộng mở
Xu hướng tăng đầu tư vào sản xuất công nghiệp ở Đông Nam Á đã có khoảng 5 năm nay, một phần do Trung Quốc muốn thanh lý hết công nghệ sản xuất hàng phân khúc giá rẻ. Thế nhưng sự bất đồng giữa Trung Quốc và Mỹ về thương mại cộng với nền kinh tế Trung Quốc tăng trưởng chậm lại đã khiến Đông Nam Á ngày càng trở thành tâm điểm chú ý.
Theo giới quan sát và các cuộc khảo sát kinh doanh, các công ty nhìn nhận Đông Nam Á là điểm đến tốt nhất để mở rộng, thu hồi vốn đầu tư và đa dạng hóa các chuỗi cung bên ngoài Trung Quốc. Xu hướng này sẽ rất phát triển đặc biệt ở phân khúc sản xuất hàng giá rẻ, nhất là khi công cuộc chuyển đổi nền kinh tế của Trung Quốc vẫn tiếp tục.
Trong khi đó, Trung Quốc hiện vẫn là điểm đến đầu tư hấp dẫn nhờ các chuỗi cung hàng công nghệ và điện tử tích hợp một cách hiệu quả. Trung Quốc hiện sở hữu công suất sản xuất đồ điện tử cho hơn một nửa nhu cầu của cả thế giới, và chuỗi cung khổng lồ của họ trải khắp châu Á.
Nhưng thị trường nội địa của Trung Quốc đối với những mặt hàng như ô tô hay điện thoại di động lại đang chạm ngưỡng đỉnh và ngoài cuộc chiến thương mại đang tiếp diễn ra thì cuộc cạnh tranh kinh tế lâu dài giữa Trung Quốc và Mỹ sẽ thúc đẩy các công ty toàn cầu buộc phải tìm kiếm các nơi mới để thay thế sự phụ thuộc vào Trung Quốc.
Ví dụ, tập đoàn Apple Inc. đã tuyên bố hồi tháng 12/2018 rằng sẽ bắt đầu lắp ráp điện thoại iPhone ở Ấn Độ, một quyết định cũng trùng thời điểm mặt hàng này đang tiêu thụ chậm ở Trung Quốc đúng như dự báo. Một số công ty cung cấp mô-tơ của Nhật Bản như Nidec và Panasonic cũng đã chuyển các cơ sở sản xuất từ Trung Quốc sang Thái Lan và một số nước khác.
Hơn nữa, tình hình kinh tế Trung Quốc tăng trưởng chậm lại cũng giúp cho các nền kinh tế cạnh tranh chiến lược với Trung Quốc như Hàn Quốc và Đài Loan (Trung Quốc) có thêm động lực giảm bớt số lượng chuỗi cung của họ ở Trung Quốc.
Ví dụ khi quan hệ với Bắc Kinh đi xuống và chiến tranh thương mại ảnh hưởng đến các công ty công nghệ của mình, Đài Loan (Trung Quốc) đã khuyến khích và hỗ trợ các công ty công nghệ bản địa chuyển các nhà máy sản xuất về nước hoặc tới các nước Đông Nam Á theo chương trình gọi là “Chính sách hướng Nam”.
Tương tự như vậy, để đối phó với nền kinh tế phát triển chậm lại của Trung Quốc thì Hàn Quốc gần đây đã nỗ lực đa dạng hóa các đối tác thương mại của mình. Đồng thời, Hàn Quốc đặt mục tiêu thương lượng các thỏa thuận thương mại tự do song phương với Philippines, Indonesia và Malaysia.
