Chật vật tìm giúp việc ngày Tết

Người phụ nữ 37 tuổi ở Phủ Lý, Hà Nam, làm nghề buôn bán trong khi chồng là bộ đội đóng quân ở xa, hiếm khi về nhà nên từ lâu nay việc cơm nước, nhà cửa và chăm hai con nhỏ đều phó thác cho người giúp việc.

"Giúp việc nhà tôi còn kiêm việc mua sắm và làm đồ cúng cho gia đình. Thiếu chị ấy, tôi không biết xử lý việc nhà thế nào", Huyền nói.

Các Tết năm trước, chị đều tìm cách giữ chân người giúp việc ở lại, chấp nhận tăng lương gấp 2-3 lần ngày thường. Năm nay, giúp việc về quê từ 23 tháng chạp bởi có việc gia đình khiến Huyền điêu đứng.

Qua bạn bè giới thiệu, chị thuê được người khác nhưng làm được hai hôm người này lại đòi nghỉ. Một nách hai con lại thêm việc buôn bán cận Tết bận bịu, Huyền không xoay xở nổi mà lăn ra ốm khiến gia đình bấn loạn.

"Tết đến có trăm ngàn mối lo, nhưng lo nhất là không có người giúp việc", bà mẹ hai con đúc kết.

Những dịp Tết, nhiều gia chủ như Thanh Huyền lại bối rối với trăm bề công việc khi giúp việc đòi về quê. Tình trạng "cháy" giúp việc, buộc phải trả công cao hơn những ngày này để mong họ ở lại luôn là nỗi lo của nhiều gia đình.

Theo khảo sát của VnExpress tại một số trung tâm cung ứng dịch vụ gia đình, nhu cầu tuyển dụng giúp việc thời vụ trong Tết tăng cao, thậm chí cung không đủ cầu.

Giám đốc một trung tâm cung ứng giúp việc gia đình tại quận Cầu Giấy, Hà Nội, cho biết giá dịch vụ dịp Tết thường rất cao nhưng không phải gia đình nào cũng tìm được người nhận làm. Trung bình người chủ phải trả cho lao động 100.000-120.000 đồng một giờ áp dụng từ 28 Tết cho đến hết ngày mồng 5. Nếu chỉ dọn dẹp nấu nướng, giá 500.000 - 600.000 đồng một ngày. Nếu chăm thêm người ốm, người già sẽ tăng lên 700.000-800.000 đồng một ngày, bao thêm ăn uống. Mức giá này cao gấp 2-3 lần ngày thường, chưa kể phí dịch vụ môi giới 1-1,5 triệu đồng, tùy trung tâm.

Khi đã thuê được giúp việc dịp này, gia chủ cũng chưa thể an tâm bởi sẽ có trung tâm đồng ý cho đổi người nếu không phù hợp, có nơi lại từ chối với lý do "lao động đã nhận được việc hết".

Giải thích tình trạng khan hiếm giúp việc dịp cận Tết, tiến sĩ Đỗ Minh Cương, giảng viên kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội, cho rằng xuất phát từ hai nguyên nhân là tâm lý và pháp lý.

Về mặt tâm lý, ngày Tết ai cũng mong muốn được về quê sum vầy với gia đình, người thân. Chỉ những người có hoàn cảnh thực sự khó khăn mới ở lại làm thêm bởi nhu cầu kiếm tiền của họ cao hơn nhu cầu đoàn tụ. Tuy nhiên số lượng này không nhiều.

Còn về yếu tố pháp lý, hiện nay các gia chủ và giúp việc thường tìm đến nhau qua sự giới thiệu từ người quen, yêu cầu với công việc chỉ thỏa thuận miệng mà không có hợp đồng ràng buộc rõ ràng. Trong khi đó, người lao động chưa được đào tạo, thiếu tính chuyên nghiệp. Gia chủ cũng không thực hiện được những ràng buộc chặt chẽ về mặt pháp lý. Bởi vậy, lao động nhìn chung sẽ hoạt động tự do, một khi không đáp ứng được yêu cầu của họ thì việc rời đi vào những ngày cận Tết cũng là điều dễ hiểu.

"Thường thì vào những ngày Tết, giúp việc có vị thế cao hơn chủ nhà. Việc tăng giá gấp 2-3 lần ngày thường để giữ họ ở lại sẽ xảy ra bởi mối quan hệ lao động vốn không chuyên nghiệp, lại không có tổ chức nào có thể định giá rõ ràng", ông Cương nói.

Gia đình chị Hồng Phúc ở quận Nam Từ Liêm, Hà Nội, năm ngoái cũng đỏ mắt tìm người làm dịp cận Tết bởi giúp việc chính đòi về quê. Ngoài nấu nướng lau dọn, giúp việc còn phải chăm sóc mẹ chồng ngoài 70 tuổi, bị liệt hai chân, cần đảm bảo từng bữa ăn, giấc ngủ.

Chị Phúc đã thương lượng 700.000 đồng một ngày dịp Tết để giữ chân giúp việc, nhưng người này vẫn nằng nặc đòi về. Sau khi tìm hiểu, chị mới biết họ so sánh với mấy người giúp việc cùng quê ở những gia đình khác được trả một triệu một ngày, chưa kể thưởng thêm. Thấy đòi hỏi quá đáng, chị Phúc quyết không giữ lại.

Sau đó chị tham khảo khắp các trung tâm ở Hà Nội và tìm được một giúp việc được giới thiệu "có nhiều năm kinh nghiệm chăm sóc người già".

"Nhưng vài ngày họ lại đòi về vì không chịu nổi tính khí thất thường của mẹ chồng, khi đó phía trung tâm cũng không còn người để đổi. Không biết tìm ở đâu, gia đình lại chia nhau chăm sóc, dường như chẳng có Tết", người phụ nữ 42 tuổi kể.

Để giải quyết vấn đề này, theo tiến sĩ Đỗ Minh Cương, với những gia đình cần có sự trợ giúp của giúp việc như chị Hồng Phúc nên liên hệ sớm với các trung tâm uy tín, lựa chọn gói dịch vụ phù hợp, thỏa thuận rõ ràng, tránh trường hợp nước đến chân mới nhảy rồi bị ép giá. Hoặc ngay từ sớm có thể thương lượng với người giúp việc cũ khi trả một mức lương xứng đáng để khuyến khích họ gắn bó.

Chuyên gia cũng nhấn mạnh, gia chủ không nên coi giúp việc như những người đẳng cấp thấp, phải có sự tôn trọng và khuyến khích thì họ mới gắn bó. Về lâu dài, giúp việc phải được xác định là một nghề, đồng nghĩa lao động cần được đào tạo bài bản, làm việc theo hợp đồng lao động, tham gia bảo hiểm xã hội.

Trong trường hợp không thể thuê được giúp việc những ngày cận Tết, theo ông Cương, gia đình nên phân công, bố trí nhân lực từ sớm để không quá phụ thuộc.

"Tết là ngày đoàn tụ, cần chủ động hơn khi chia sẻ công việc gia đình để tăng tính gắn kết với nhau. Không nên quan niệm việc nhà là nặng nhọc, là việc bản thân không cần làm hay không thể hoàn thành nếu không có giúp việc", ông Cương nói.

Ba năm nay, mỗi khi Tết đến, gia đình Phương Hoa, sống ở quận Hoàng Mai, Hà Nội, đều không có giúp việc. Ngay từ sớm, cả nhà bốn người đã phân chia nhau việc nhà. Ban đầu, khi phải tự làm những công việc trước đây ít khi mò tay tới, cô gái 28 tuổi cảm thấy rất khó chịu, luôn miệng làu bàu. Nhưng khi bắt tay vào cùng mọi người dọn dẹp, trang hoàng nhà cửa, Hoa lại thấy tăng thêm sự gần gũi với bố mẹ và em trai.

Theo cô gái này, vì công việc bận rộn nên ít khi có bữa cơm chung với gia đình. Cuối tuần Hoa cũng hiếm khi ở nhà vì dành thời gian tụ tập bạn bè, có khi cả tuần chỉ nói chuyện với bố mẹ được vài câu, xong lại lên phòng riêng. Tết với Hoa chỉ khác ngày thường là được nghỉ ngơi dài ngày.

Từ khi không có giúp việc vào dịp Tết, từ 28 mọi người đã náo nức chuẩn bị mua sắm đồ đạc rồi trang trí nhà cửa. Tự tay sắp xếp từng chiếc bánh chưng lên bàn thờ, cắm bình hoa đào hé nụ, Hoa nói lúc đó mới cảm nhận được hết tình yêu thương, đoàn viên của những ngày Tết trọn vẹn.